Πώς προέκυψε η συγγραφή αυτού του βιβλίου; Ποια ανάγκη ή έμπνευση το γέννησε;
Κώστας Γραμματικόπουλος: Από μια φράση που με συγκλόνισε και είναι ο τίτλος της νουβέλας.
Πριν από τρία χρόνια περίπου, διάβασα στην εφημερίδα ότι ένα παιδάκι τριών χρόνων στην Συρία, λίγο πριν ξεψυχήσει είπε τη φράση: «Θα τα πω όλα στον Θεό», και πέθανε. Η φράση αυτή έμεινε για χρόνια χαραγμένη στο μυαλό και στην καρδιά μου ώσπου, την περίοδο της πρώτης καραντίνας, μέσα στο Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2020, γεννήθηκε το δημιούργημά μου στο πρόσωπο του οκτάχρονου πλέον ήρωά μου, του Ραφαήλ, όπου παρακολουθούμε τη διαδρομή ενσωμάτωσης του προσφυγόπουλου στην δυστοπική ελληνική κοινωνία, με συνοδοιπόρους δύο συμμαθητές του, την Αριάδνη και τον Ηλία, και αρωγό τη δασκάλα του Αγλαΐα, μια αγνή και τραγική φύση.
Από το εισαγωγικό σημείωμα γίνεται αναφορά στις διαφορές των δύο κόσμων: ενηλίκων και ανηλίκων. Άραγε μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι;
Κ.Γ.: Το βιβλίο αιωρείται ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους. Τον παιδικό, αυτόν της αθωότητας και της φαντασίας, και τον κόσμο των ενηλίκων, έναν κόσμο παρωχημένο και παρακμιακό. Αυτό που αδυνατούν να αντιληφθούν οι ενήλικοι είναι ότι η παιδική αθωότητα δεν είναι προστάδιο εισαγωγής στον ενήλικο βίο αλλά στοιχείο υπέρβασης της ίδιας της ζωής.
Όσον αφορά το ερώτημά σας, αν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι, θα σας απαντούσα ότι προσωπικά προτιμώ μια συγκρατημένη απαισιοδοξία από μια ασυγκράτητη αισιοδοξία και αυτό γιατί η πρώτη θα σε αποτρέψει από πολλά δεινά ενώ η δεύτερη θα σε οδηγήσει σίγουρα στην καταστροφή. Παρ' όλα αυτά, για να χαριτολογήσουμε, τόσο οι αισιόδοξοι όσο και οι απαισιόδοξοι έχουν προσφέρει στην κοινωνία. Ο αισιόδοξος εφηύρε το αεροπλάνο, ο απαισιόδοξος το αλεξίπτωτο.
Τι θα μπορούσε να κάνει καθένας από εμάς, σε ατομικό επίπεδο;
Κ.Γ.: Ο άνθρωπος ως άτομο έχει τεράστιες δυνατότητες αλλά δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι μόνο σε συλλογικό επίπεδο μπορεί να φέρει αλλαγές στις αναχρονιστικές, σάπιες δομές, που υπάρχουν στην κοινωνία, για να βελτιωθεί η ζωή του. Σε ατομικό επίπεδο το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ζει με αγάπη. Αυτό αρκεί.
Αν έπρεπε να περιγράψετε τη νουβέλα με μια φράση, ποια θα ήταν αυτή;
Κ.Γ.: Ντροπή. Αυτή είναι η πρώτη λέξη που έρχεται στο μυαλό μου. Ντροπή για την ανθρώπινη υπόσταση, για όσα δεινά υφίσταται η ανθρωπότητα.
Τι θέλετε να κρατήσει ο αναγνώστης στο τέλος;
Κ.Γ.: Ο ήρωάς μου, ο Ραφαήλ, είναι ένα πανανθρώπινο σύμβολο, το σύμβολο του δίκαιου, της αγάπης και της ελευθερίας των λαών, σε μια κοινωνία άδικη, μισαλλόδοξη και ανελεύθερη. Αυτές τις τρεις μεγάλες αξίες υπηρετώ στα έργα μου και αυτό θέλω να κρατήσει ο αναγνώστης, την βαθιά του πίστη στην ουτοπία και το ανέφικτο.
Η νουβέλα του Κώστα Γραμματικόπουλου, Θα τα πω όλα στον Θεό, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στο οπισθόφυλλο λέει:
Μια συγκινητική νουβέλα που διαβάζεται απνευστί. Πυκνή γραφή, γοργές εναλλαγές, σαφείς περιγραφές. Θα μπορούσε να είναι μια αληθινή ιστορία, θα μπορούσε να είναι μια παραβολή ή μια διήγηση με επιμύθιο ανοιχτό σε πολλές ερμηνείες.
Παρακολουθούμε τη διαδρομή ενσωμάτωσης ενός μικρού πρόσφυγα στον ελλαδικό χώρο, στην ελληνική παιδεία, όπου ο συγγραφέας εστιάζει στα κυριότερα επεισόδια-σταθμούς μέχρι τον τελικό του, συγκλονιστικό, προορισμό. Και δεν φειδόμαστε στην αποκάλυψη της τραγικής κατάληξης, δεδομένου ότι την προαναγγέλλει και ο συγγραφέας στην αφήγησή του εν είδει προεξαγγελτικής παράθεσης.
Ο κόσμος των ενηλίκων έχει αρχίσει προ πολλού να ξεφεύγει προς ατομικά, συμφεροντολογικά και εμμονικά μονοπάτια, σε αντίθεση με τον κόσμο των ανηλίκων που κρατούν ακόμα στοιχεία συλλογικής, διαλογικής και επιλογικής διασύνδεσης με ό,τι συνιστά τον πραγματικό κόσμο, καθώς αδυνατούν να αντιληφθούν ότι η παιδική αθωότητα δεν είναι προστάδιο εισαγωγής στον ενήλικο βίο, αλλά στοιχείο υπέρβασης της ζωής και αυθεντικής νοηματοδότησης των λειτουργιών της.
Ας δώσουμε, όμως, τον λόγο στον αφηγητή, που συνάντησε με το βλέμμα του τις φωτεινές εκείνες ανταύγειες που περιβάλλουν τις παιδικές κινήσεις σ’ ένα δωμάτιο, σ’ ένα προαύλιο, σε μια αίθουσα ή σ’ έναν θάλαμο και τις έκανε να ζωντανεύσουν σαν τρισδιάστατες τοιχογραφίες μέσα σε βυζαντινό ναό.
Ο Κώστας Γραμματικόπουλος γεννήθηκε το 1962 και ζει στη Νίκαια. Το 2012, συνέγραψε το θεατρικό έργο Το τελικό λάθος με τον Χρήστο Βογιατζή. Από τις εκδόσεις Βακχικόν κυκλοφορούν τα βιβλία του: Νεκρό φιλί (ποίηση, 2015), Οι απόκληροι (νουβέλα, 2017), Ζήτω ο άνθρωπος (θέατρο, 2018), Τρεις ευχές (μυθιστόρημα, 2019).