Αφορμή γι’ αυτήν την αναδρομή στο μουσικό έργο, και όχι μόνο, του Dougie MacLean μου έδωσε το έξοχο βιβλίο Rock Around… Troubadours του Γιώργου Μπιλικά με το οποίο έχουμε πρόσφατα ασχοληθεί. Απουσίαζε όμως ο Σκοτσέζος τροβαδούρος, ίσως λόγω «σκασιαρχείου». Οι δεσμοί του πάντως με το rock είναι, στην καλύτερη περίπτωση, χαλαροί. Όπως και να έχει όμως νομίζω ότι αξίζει να τον γνωρίσουμε.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι είμαστε συνομήλικοι. Αυτή είναι και η μοναδική μας ομοιότητα! Αν και έχουμε διαφορετικά ζώδια λόγω διαφοράς μερικών ημερών.
Τον Dougie MacLean τον γνώρισα, δισκογραφικά μόνο, σ' ένα τουριστικό κατάστημα μιας μικρής πόλης της Σκοτίας όπου τυχαία είχα βρει την ανθολογία του The Essential Dougie MacLean. Μέχρι τότε, πάνε πολλά χρόνια, ούτε που τον είχα ακουστά. Μια και ενδιαφερόμουνα όμως γι' αυτού του είδος τη μουσική –ακόμα ενδιαφέρομαι δηλαδή– είπα να κάνω ένα πείραμα.
Άκουσα το διπλό cd αφού επέστρεψα στα πάτρια εδάφη κι έπαθα πλάκα! Το «πείραμα» είχε πετύχει και έγινα φανατικός θαυμαστής της μουσικής του. Στη συνέχεια, φρόντισα να αποκτήσω πολλά από τα άλμπουμ του σε διάφορες μορφές.
Ο εν λόγω τραγουδοποιός γεννήθηκε στην μικρή πόλη Dunblane της κομητείας Perthshire στην ύπαιθρο της κεντρικής Σκοτίας. Ο πατέρας του ήταν κηπουρός στα μέρη αυτά. Έχει φτάσει μέχρι την άλλη άκρη του κόσμου για συναυλίες –όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του ζωντανά ηχογραφημένου άλμπουμ του που θα συναντήσουμε αργότερα– αλλά ζει ακόμα σ' αυτή την κομητεία. Για τις υπηρεσίες του στη μουσική του έχει απονεμηθεί ο τίτλος OBE (Officer of the Order of the British Empire). «Από πού κι ως πού αυτοκρατορία;» θα μου πείτε. Αλλά η απάντηση δεν είναι εντός θέματος. Μεγαλύτερη τιμητική διάκριση είναι ίσως ότι το τραγούδι του Caledonia θεωρείται από τους συμπατριώτες του ο ανεπίσημος εθνικός ύμνος της Σκοτίας. Έχει επίσης χαρακτηριστεί ως ένας από τους κορυφαίους τροβαδούρους της πατρίδας του· δίκαια κατά την άποψή μου.
Εκτός από συνθέτης, τραγουδιστής είναι και πολυοργανίστας. Παίζει κιθάρα, βέβαια, αλλά και βιολί με μαεστρία, φυσαρμόνικα, μάντολα, μπουζούκι, μπάντζο, πλήκτρα και δεν ξέρω τι άλλο.
Από τα είκοσι επτά άλμπουμ που περιλαμβάνονται στην επίσημη ιστοσελίδα του και την μία ντουζίνα που διαθέτω θα ασχοληθούμε περιληπτικά με πέντε. Είχε ηχογραφήσει κι άλλα παλαιότερα όμως, μόνος του, όπως το Snaigow ή με τους Tannahill Weavers. Έχω προσπαθήσει να υπάρχει διαφορετικός λόγος για το κάθε ένα προκειμένου να περιλάβω το εύρος των μουσικών οριζόντων και δεξιοτήτων του. Πάντα υπάρχουν βέβαια και τα θέματα χώρου για το φιλόξενο κουκκιδάκι και χρόνου δικού σας. Ας τα γνωρίσουμε λοιπόν, έστω και επί τροχάδην.
Craigie Dhu: Το πρώτο άλμπουμ στην δική του δισκογραφική εταιρεία. Περιλαμβάνει, εκτός από τις συνθέσεις του και τρία παραδοσιακά τραγούδια μεταξύ των οποίων και το πολύ όμορφο Bonnie Bessie Logan. Από τα δικά του ξεχωρίζω τα λυρικά Ready for the Storm, Seanair's Song (με τους εξαίσιους δακτυλισμούς στην κιθάρα) και βέβαια το πολυτραγουδισμένο θρυλικό Caledonia. Όλο το άλμπουμ όμως είναι ένα διαμάντι.
Από περιέργεια έψαξα κι έμαθα ότι Craigie Dhu σημαίνει στην τοπική γαελική διάλεκτο «μαύρος βράχος» και ήταν το όνομα του σπιτιού που μένανε τότε με την οικογένειά του.
Fiddle: Ορχηστρικό άλμπουμ με πρωτότυπες συνθέσεις του για βιολί ή fiddle όπως το αποκαλούν στην λαϊκή μουσική. Πραγματικό ορυχείο πολύτιμων μετάλλων. Περιέχει τέσσερα εύθυμα reels, που είναι μουσική για διασκέδαση και χορό, και έξι πιο αργά κομμάτια. Μόνο στο ένα τραγουδάει, στο τέλος. Λόγω ιδιοσυγκρασίας αναφέρω τα ρομαντικά Farewell to Craigie Dhu (μάλλον αποχαιρετισμός στο παλιό σπίτι) και Mr and Mrs MacLean of Snaigow (μάλλον αναφορά στην ήρεμη οικογενειακή του ζωή). Το εξίσου ρομαντικό The Centre κλείνει το άλμπουμ και μας αφήνει με μια γλυκιά ανάμνηση. Το ενδιαφέρον είναι ότι παίζει όλα τα όργανα μόνος του. Κυριαρχεί φυσικά το fiddle. Τελείως προσωπικό άλμπουμ δηλαδή.
Ένας μουσικός που κατέχει άριστα την παράδοση και την αναπαράγει με σεβασμό.
Tribute: Φόρος τιμής στους Σκοτσέζους ποιητές και τραγουδοποιούς του 18ου αιώνα Robert Burns, Niel Gow και Robert Tannahill. Κορυφαίο το Slave's Lament, του Burns, που περιγράφει τα αισθήματα ενός Σενεγαλέζου που προορίζεται για δούλος στην Βιρτζίνια· πραγματικά καθηλωτικό. Το Auld Lang Syne, του ίδιου, είναι επίσης πασίγνωστο στη χώρα του και μεταφράζεται κάπως σαν «για χάρη των παλιών καιρών». Εκφράζει νοσταλγικά τη φιλία και τραγουδιέται την παραμονή του νέου έτους. Στο Gloomy Winter ο Tannahill αποχαιρετά τον χειμώνα καθώς ένα ερωτευμένο ζευγάρι απολαμβάνει την αναγέννηση της φύσης. Το Farewell to Whiskey, του Gow, θρηνεί την απαγόρευση παραγωγής του εθνικού ποτού λόγω κακής σοδειάς κριθαριού.
Perthshire Amber: Στο άλμπουμ αυτό παρουσιάζεται η ομώνυμη σουίτα σε τέσσερα μέρη διάρκειας είκοσι τεσσάρων λεπτών. Αυτή κι αν είναι διεύρυνση των οριζόντων! Συμμετέχει το μουσικό σύνολο εγχόρδων BT Scottish Ensemble. Περιλαμβάνονται και τρία παλαιότερα τραγούδια σε νέες φυσικά εκτελέσεις. Εδώ, τι να διαλέξει κάποιος/α; Ακούει ένα εμπνευσμένο έργο ενός άξιου δημιουργού. Η σκοτσέζικη μουσική παράδοση είναι πανταχού παρούσα. Ένα όμορφα υφασμένο χαλί σκοπών, ρυθμών και χρωμάτων, όπως έχει χαρακτηριστεί. Αλλά και τοπίων, των Highlands ή των Εβρίδων, θα πρόσθετα.
Live: From the Ends of the Earth: Μόνος με την κιθάρα του και το κοινό. Παρουσιάζει πολλά από τα τραγούδια με μία μικρή εισαγωγή σχετικά με τις συνθήκες που τα δημιούργησαν. Το κοινό συμμετέχει σε μερικά, με ενθουσιασμό. Κατά την άποψή μου πάντως η παραγωγή του άλμπουμ κάποτε υπερτονίζει την θερμή ανταπόκρισή του. Το προκαλεί βέβαια κι αυτός. Σπουδαία τραγούδια όμως ενός μοναχικού τροβαδούρου με ενθουσιώδες ακροατήριο. Περιλαμβάνονται γνωστές επιτυχίες του όπως: Ready for the Storm, Singing Land, This Love Will Carry και φυσικά ο ύμνος Caledonia. Να μην παραβλέψω βέβαια την άψογη τεχνική του στην κιθάρα και την ευήκοη ευέλικτη φωνή του.
Να ολοκληρώσω την παρουσίασή του λέγοντας ότι το κύριο μουσικό θέμα Promontory της γνωστής ταινίας Ο τελευταίος των Μοϊκανών είναι ενορχήστρωση της σύνθεσής του The Gael. Δεκάδες ομότεχνοί του έχουν διασκευάσει και αποδώσει τραγούδια του. Του έχουν αφιερωθεί πλήθος τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών. Έχει επίσης συμμετάσχει στο πρωτοπόρο τηλεοπτικό- μουσικό εγχείρημα του σπουδαίου fiddler συμπατριώτη του Aly Bain (από τα νησιά Shetland αυτός) The Transatlantic Sessions· υπερατλαντικές συνάξεις μουσικών μαγνητοσκοπημένες και ηχογραφημένες σε διάφορες παλιές επαύλεις της Σκοτίας, χωρίς ακροατήριο, μόνο οι μουσικοί και η μουσική. Αυτός όμως αποτελεί από μόνος του θέμα μελλοντικού ίσως άρθρου. Ήταν ο εμπνευστής και συνδιοργανωτής για δώδεκα χρόνια του –δεκαήμερου στην ακμή του– φεστιβάλ φολκλορικής μουσικής Perthshire Amber. Έχει επί πλέον συστήσει, μαζί με την εικαστικό σύζυγό του Jennifer, την δισκογραφική εταιρεία Dunkeld Records καθώς και στούντιο ηχογραφήσεων. Παλαιότερα είχαν και ξενοδοχείο στην πόλη Dunkeld. Είχε και μπαρ με ζωντανή μουσική – παράδοση που διατήρησε η νέα διεύθυνση, όπως είδα στη διαφήμιση. Η καταγόμενη από την Αυστραλία Jennifer έχει φιλοτεχνήσει με ακουαρέλες της –πραγματικά κομψοτεχνήματα– τα περισσότερα από τα εξώφυλλα των άλμπουμ του. Έχει άλλωστε και αξιόλογη παρουσία ως ζωγράφος με εκθέσεις σε διάφορες χώρες.
Την ζοφερή εποχή του εγκλεισμού λόγω πανδημίας μετέδιδε διαδικτυακά συναυλίες από το σπίτι του με, όπως διάβασα, μεγάλη παγκόσμια απήχηση. Αυτές δεν τις είχα πάρει είδηση δυστυχώς, αλλά είδα ότι μερικές υπάρχουν ακόμα στο διαδίκτυο.
Ο τροβαδούρος μας είναι ενεργός και εξακολουθεί να συνθέτει και να δίνει συναυλίες. Διαμένει στην μικρή πόλη Butterstone του Perthshire. Εκεί μετέτρεψε το παλιό καθολικό σχολείο θηλέων σε κατοικία και στούντιο, με θέα τη λίμνη. Όσο και να γύρισε την Βρετανία και τον κόσμο για κάπου πενήντα χρόνια δεν απαρνήθηκε την γενέτειρά του.
Ο υπέροχος –όπως τον χαρακτηρίζει ο παρουσιαστής στο live άλμπουμ του– Dougie MacLean είναι ένας μουσικός στον οποίο αξίζει να αφιερώσετε λίγο ή, καλύτερα, πολύ από τον χρόνο σας. Αν αμφιβάλετε, μια ακρόαση θα σας πείσει.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
