Η αγριόπαπια

Άλλο ένα έργο του Χένρικ Ίψεν που ασχολείται με τις γνωστές του αναζητήσεις: μια αυστηρή προτεσταντική κοινωνία γεμάτη από ιδεοληψίες, ένας πλούσιος που εκμεταλλεύεται την υπηρέτριά του σεξουαλικά, ένα ψέμα στον γάμο, ένας σύζυγος που δεν μπορεί να ανεχτεί αυτό που θεωρεί ατιμία... Ο Χένρικ Ίψεν μεγαλούργησε με αυτού του είδους τα έργα, ήταν η συμβολή του στην επανάσταση κατά του κακώς εννοούμενου προτεσταντισμού και των ψεύτικων ηθικών αξιών της εποχής του 19ου αιώνα, και όχι μόνο. Για πάρα πολλά χρόνια οι άνθρωποι υπήρξαν θύματα των ηθικών αξιών που ευνοούσαν τους πλούσιους άντρες! Οι γυναίκες ήταν θύματα των αντρών, οι φτωχοί θύματα των πλουσίων και όλοι μαζί μπλέκονταν σε ένα γαϊτανάκι ψεύδους για να μπορέσουν να επιζήσουν.

Στην Αγριόπαπια γνωρίζουμε την οικογένεια του Γιάλμαρ Έκνταλ, ενός μέτριου και τεμπέλη φωτογράφου. Στο σπίτι ζει αυτός, η γυναίκα του, η κόρη τους και ο ηλικιωμένος πατέρας του. Ο πατέρας του είναι πρώην στρατιωτικός, ξεπεσμένος ηθικά επειδή παλαιότερα είχε καταδικαστεί για ένα οικονομικό έγκλημα. Ηλικιωμένος πλέον κάνει μικροθελήματα για τον πλούσιο βιομήχανο Βέρλε, ο οποίος είναι και προσωπικός του "φίλος". Ο βιομήχανος Βέρλε φαινομενικά είναι ο υποστηριχτής και προστάτης της οικογένειας του Έκνταλ, αφού εκτός από τον πατέρα, έχει βοηθήσει και τον γιο Γιάλμαρ να ολοκληρώσει τις σπουδές του στη φωτογραφία και έχει υπάρξει και ο προξενητής του: η γυναίκα του Γιάλμαρ Έκνταλ ήταν υπηρέτρια στο σπίτι του πλούσιου βιομήχανου και χάρη σε αυτόν γνωρίστηκε και αγαπήθηκε το ζευγάρι. Ο Γιάλμαρ Έκνταλ είναι ευτυχισμένος με την οικογένειά του, μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα πλούσιος αλλά αγαπάει τη γυναίκα του και την κόρη του και όλοι μαζί καταφέρνουν να τα βγάζουν πέρα με τα χαρτζιλίκια του πατέρα, τις αμοιβές από τις φωτογραφίσεις του γιου και την σωστή οικονομική διαχείριση της συζύγου. Ο Γιάλμαρ είναι τεμπελάκος, δεν έχει προσπαθήσει πολύ στη ζωή του, έχει εκμεταλλευτεί την όμορφη εμφάνισή του και το ταλέντο του στις κοινωνικές συναναστροφές, του αρέσει να απαγγέλλει τσιτάτα και αποφθέγματα που δημιουργούν όμορφες εντυπώσεις.

Όλα αυτά θα αλλάξουν απότομα, όταν στη ζωή του Γιάλμαρ θα εισβάλει ο παιδικός του φίλος, Γκρέγκερς Βέρλε, ο γιος του ευεργέτη του, ο οποίος έλειπε για πολλά χρόνια από την πόλη τους. Ο Γκρέγκερς είναι ένας οραματιστής μιας νέας κοινωνίας που κύριο ιδεώδες έχει την ειλικρίνεια και την αλήθεια. Ο ίδιος ο Γκρέγκερς έχει πολλά απωθημένα και οικογενειακά τραύματα και θεωρεί τον πλούσιο πατέρα του ένοχο για τον πρόωρο θάνατο της μητέρας του. Ο Γκρέγκερς δεν έχει λύσει τα δικά του προβλήματα με τον πατέρα του και με τον ίδιο τον εαυτό του, αλλά μοναδικός του στόχος γίνεται να λύσει τα προβλήματα του Γιάλμαρ. Ανοίγοντάς του τα μάτια και λέγοντάς του την αλήθεια, που αυτός ο αφελής δεν γνωρίζει, θα του φέρει την ευτυχία! Πηγαίνει λοιπόν και λέει στον Γιάλμαρ ότι η γυναίκα του ήταν ερωμένη του πατέρα του, αφού την εκμεταλλευόταν σεξουαλικά όσο αυτή ήταν στη δούλεψή του. Και όχι μόνο αυτό: αλλά η δεκατετράχρονη κόρη του Γιάλμαρ μάλλον είναι κόρη του πατέρα του Γκρέγκερς! Επίσης ανακαλύπτουμε ότι ο ηλικιωμένος πρώην στρατιωτικός πατέρας του Γιάλμαρ, καταδικάστηκε για εγκλήματα που διέπραξε μαζί με τον ευυπόληπτο βιομήχανο, αλλά πήρε πάνω του όλο το βάρος με αντάλλαγμα τα ψίχουλα που λαμβάνει τώρα ως αμοιβή για τα δήθεν θελήματα. Ο Γιάλμαρ τρελαίνεται με τις αποκαλύψεις, η ευτυχία του χάνεται μέσα σε μια στιγμή, αποφασίζει να χωρίσει την άτιμη σύζυγο και ξαφνικά αποφασίζει ότι δεν αγαπάει την πολυαγαπημένη έως τότε κόρη του, αφού έχει βάσιμες υποψίες ότι δεν είναι βιολογικό παιδί του. Ο αποτυχημένος, μέθυσος γιατρός Ρέλινγκ κατηγορεί τον Γκρέγκερς ότι χάλασε τη ζωή του Γιάλμαρ αποκαλύπτοντάς του την αλήθεια. Ο Ρέλινγκ πιστεύει ότι το βολικό ψέμα και η απατηλή ευτυχία είναι ασυγκρίτως καλύτερη από την πικρή πραγματικότητα. Ίσως για αυτό και ο ίδιος προτιμά την ψεύτικη νηφαλιότητα του αλκοόλ.

Όπως πολύ καλά μπορεί να καταλάβει ο κάθε θεατής, το θέμα της Αγριόπαπιας είναι ξεπερασμένο πλέον στις μέρες μας. Κανένας άντρας δεν χωρίζει πλέον τη γυναίκα του επειδή αυτή πριν από αυτόν είχε ερωτική ζωή με άλλον άντρα. Φυσικά ο ανδρικός εγωισμός ακόμα πληγώνεται αλλά οι αποκαλύψεις σήμερα δεν είναι τόσο τραγικές. Σίγουρα η σκέψη ότι το παιδί μου μπορεί να μην είναι δικό μου παιδί, είναι τραγική αλλά ο ήρωας στις μέρες μας θα αντιμετώπιζε διαφορετικά το θέμα. Ένας φτωχός ακόμα και σήμερα θα μπορούσε να πάρει πάνω του τις παράνομες δοσοληψίες ενός πλούσιου βεβαίως. Φυσικά ακόμα και στις μέρες μας υπάρχουν χαρακτήρες σαν τον Γκρέγκερς που αντί να κοιτάξουν τη δική τους καμπούρα και τα δικά τους ψυχολογικά απωθημένα, ξεσπάνε και πατρονάρουν αυτούς που μπορούνε, αυτούς που είναι πιο αδύναμοι -είτε λόγω συγκυριών είτε λόγω ιδιοσυγκρασίας.
Τώρα, σχετικά με το τι είναι καλύτερο: η πικρή αλήθεια ή το βολικό ψέμα; Δεν ξέρω να απαντήσω. Πρόσφατα παρόμοιο ερώτημα μας έκανε και ο Αλεχάντρο Κασόνα με "Τα δέντρα πεθαίνουν όρθια" και ακριβώς την ίδια φράση χρησιμοποιήσαμε και τότε: το ζωτικό ψεύδος![1]

Εγώ προσωπικά θεωρώ ότι τα έργα του Χένρικ Ίψεν και τα καίρια ερωτήματα που βάζουν, αφορούν μια παλαιότερη εποχή. Για αυτό προτιμώ ένα εντελώς κλασικό ανέβασμά τους στη σκηνή. Στην συγκεκριμένη παράσταση που είδα στο Θέατρο Πορεία, τα κουστούμια και τα σκηνικά της Ελένης Μανωλοπούλου ήταν σύγχρονα (π.χ. ο ήρωας επεξεργάζεται τις φωτογραφίες σε ένα Mac υπό το φως ενός σύγχρονου πορτατίφ), η μετάφραση δε του Δημήτρη Τάρλοου (να πω καλύτερα η ελληνική απόδοση του κειμένου) ήταν επίσης σύγχρονη χρησιμοποιώντας λέξεις και φράσεις που δεν θα χρησιμοποιούσε ποτέ ένας Νορβηγός του 19ου αιώνα. Επειδή κανένας άντρας στην Ελλάδα του σήμερα, στην Ευρώπη του σήμερα, στη Νορβηγία του σήμερα, δεν θα χαλούσε τον κόσμο και δεν θα ένιωθε τόσο ατιμασμένος με τη σκέψη ότι η γυναίκα του πριν το γάμο τους, πριν καν τον γνωρίσει, είχε δεσμό με έναν άλλον άντρα, θα πρότεινα είτε το έργο να παιχτεί εντελώς κλασικά όσον αφορά τα πάντα (ως αναπαράσταση μιας άλλης εποχής) ή να μεταφερθεί στην σημερινή μεν κοινωνία (χρησιμοποιώντας όλα τα σύγχρονα κουστούμια και αξεσουάρ) αλλά όχι στη Ευρώπη αλλά σε μια κοινωνία που ακόμα ισχύουν αυτοί οι ανδροκρατικοί κανόνες.

Όσον αφορά τις ερμηνείες, ξεχώρισα αυτήν της Σίσσυς Τουμάση ως της κόρης, του Γιώργου Μπινιάρη ως του ηλικιωμένου Έκνταλ και του Αντίνοου Αλμπάνη ως γιατρού Ρέλινγκ.

Συντελεστές:

Μετάφραση - Δραματουργία - Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου

Συνεργάτις Δραματουργός: Έρι Κύργια

Σκηνικά - Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου

Μουσική: NalyssaGreen

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Σκηνοθεσία κινηματογραφικού μέρους: Χρήστος Δήμας

Κινησιολογία: Κορίνα Κόκκαλη

Βοηθοί Σκηνοθέτη:Δήμητρα Κουτσοκώστα, Ελένη Μιχαηλίδου, Μάγδα Καυκούλα

Βοηθός σκηνογράφου- ενδυματολόγου: Αλέξανδρος Γαρνάβος

Βοηθός φωτιστή: Ναυσικά Χριστοδουλάκου

Εκγύμναση Ηθοποιών: Χριστιάνα Κοσιάρη

Φωτογραφίες - trailer παράστασης: Βάσια Αναγνωστοπούλου

Διανομή:

Βέρλε: Θέμης Πάνου, Γκραίγκερς Βέρλε: Γιάννος Περλέγκας, Γερο-Έκνταλ: Γιώργος Μπινιάρης, Γιάλμαρ Έκνταλ: Γιάννης Κότσιφας, Γκίνα Έκνταλ: Λένα Δροσάκη, Χέντβικ: Σίσσυ Τουμάση, Κυρία Σόερμπι: Άννα Μάσχα, Ρέλινγκ: Αντίνοος Αλμπάνης, Μόλβικ: Γιάννης Καπελέρης, Πέτερσεν: Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Γιένσεν: Στέργιος Κοντακιώτης, Ένας παχουλός κύριος: Νίκος Πυροκάκος, Ένας φαλακρός κύριος: Ανδρέας Νάτσιος, Ένας μύωπας: Γιάννης Γούνας

Στο θέατρο Πορεία (Τρικόρφων 3-5, Πλατεία Βικτωρίας, 2108210991, 2108210082) κάθε Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή

Κατά την διάρκεια της παράστασης ακούγονται ήχοι πυροβολισμών

[1] Για την παράσταση Τα δέντρα πεθαίνουν όρθια σε σκηνοθεσία Κώστα Δελακούρα
Επίσης: Η Αγριόπαπια σε σκηνοθεσία Βαλεντίνης Λουρμπά