«Να κοιτάς πάντα τα αστέρια».
Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες, είχε πει κάποτε ο Μαρκ Τουέιν. Και στις 14 Μαρτίου 2018, γράφτηκε μια από τις πιο όμορφες. Ο Στίβεν Χόκινγκ έφυγε από τον πλανήτη Γη σε ηλικία 76 χρονών, ακριβώς την ίδια μέρα που είχε γεννηθεί ο Αϊνστάιν, 139 χρόνια νωρίτερα.
Μπορεί ο μεγάλος αστροφυσικός και κοσμολόγος να θεωρούσε τον εγκέφαλο «ένα κομπιούτερ που θα σταματήσει να δουλεύει, όταν τα μέρη του χαλάσουν» και ως εκ τούτου να προέβλεπε ότι «δεν υπάρχει παράδεισος ή μεταθανάτια ζωή για τους χαλασμένους κομπιούτερ», καθώς «αυτό είναι ένα παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι». Σίγουρα, όμως, είχε καταφέρει να εμπνεύσει τους ανθρώπους «να κοιτάξουν ψηλά τα αστέρια και όχι χαμηλά στα πόδια τους». Προσδίδοντας στην επιστήμη όχι μόνο ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο, εκλαϊκευμένο πρόσωπο, αλλά και ένα παράδειγμα προς μίμηση. Αυτό του αγώνα της ζωής. Της αδιάλειπτης μάχης με το χρόνο. Που μετατρέπει σε φίλο μόνο αν τον περιφρονήσουν. Της ακατάβλητης δύναμης του θαρραλέου ανθρώπινου μυαλού απέναντι στη φθορά και στο θάνατο. Τον οποίο, μέσα από την... πρώιμη προοπτική του, ο συγγραφέας της... σύντομης ιστορίας του χρόνου μπορεί και να νίκησε.
Καθώς, το 1963, οπότε και προσβλήθηκε, στα 21 του, από νευροεκφυλιστική αμνοτροφική πλευρική σκλήρυνση, που τον εγκλώβισε σε αναπηρικό αμαξίδιο και σταδιακά τον οδήγησε να κουνάει μόνο τα μάτια του κι ένα δάχτυλο· οι «διαβεβαιώσεις» των γιατρών του έδιναν μόνο δυο χρόνια ζωής. Κι όμως, αυτός κατάφερε όχι μόνο να ζήσει μισό αιώνα περισσότερο, αλλά και να δώσει σάρκα και οστά στην έννοια «ζωντανό πνεύμα». Θεωρώντας την αυτολύπηση ως το πιο ασήμαντο πράγμα στον κόσμο και πραγματική αναπηρία αυτή του πνεύματος και όχι του σώματος.
Καθώς, το 1963, οπότε και προσβλήθηκε, στα 21 του, από νευροεκφυλιστική αμνοτροφική πλευρική σκλήρυνση, που τον εγκλώβισε σε αναπηρικό αμαξίδιο και σταδιακά τον οδήγησε να κουνάει μόνο τα μάτια του κι ένα δάχτυλο· οι «διαβεβαιώσεις» των γιατρών του έδιναν μόνο δυο χρόνια ζωής. Κι όμως, αυτός κατάφερε όχι μόνο να ζήσει μισό αιώνα περισσότερο, αλλά και να δώσει σάρκα και οστά στην έννοια «ζωντανό πνεύμα». Θεωρώντας την αυτολύπηση ως το πιο ασήμαντο πράγμα στον κόσμο και πραγματική αναπηρία αυτή του πνεύματος και όχι του σώματος.
Πασίγνωστος, παγκοσμίως, ο καθηγητής με την ομιλία μέσω της ηλεκτρονικής συσκευής, εργάστηκε στις πιο προωθημένες θεωρίες της φυσικής του μεγακόσμου, τις θεωρίες δημιουργίας του σύμπαντος από τη Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang). Η φήμη του απλώθηκε σε όλες τις ηπείρους, με τις μελέτες του για την ακτινοβολία των «μαύρων τρυπών». Υπήρξε ένας εξαιρετικός εκλαϊκευτής της επιστημονικής γνώσης, χάρισμα που μπορεί να έχουν οι βαθείς γνώστες της επιστήμης. Η δημοτικότητά του επεκτάθηκε με την κοινωνική του δράση, τις καταγγελίες του για τις διάφορες πολεμικές επεμβάσεις και την τοποθέτησή του υπέρ του Παλαιστινιακού λαού.
Πολλά μπορούν να ειπωθούν όσον αφορά τις θεωρίες του. Ένα όμως πράγμα είναι αναμφισβήτητο, ότι με τη στάση του και τις απόψεις του απέδειξε ότι οι αναζητήσεις για τα ζητήματα του σύμπαντος δεν είναι μόνο ενασχόληση των απανταχού ειδικών, αλλά υπόθεση της συλλογικής διανόησης –και αυτό είναι κάτι που υπηρέτησε με συνέπεια. Με μια σειρά βιβλίων και ειδικότερα με το «Χρονικό του Χρόνου», προσπάθησε να εξηγήσει, με απλά λόγια, τις ανακαλύψεις της σύγχρονης φυσικής και να δώσει, στον μη εξοικειωμένο αναγνώστη, τη δυνατότητα να προβληματιστεί και να αμφισβητήσει την υπάρχουσα αντίληψη. Με αυτόν τον τρόπο, ξέφυγε από το μοτίβο που προέτασσε ότι με την εκλαΐκευση της επιστήμης ασχολείται ο αποτυχημένος ερευνητής. Αυτή, η δεύτερη διαφορετική πλευρά του Χόκινγκ, αυτή του επιστήμονα-κοινωνικού ανθρώπου, υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητάς του. Ο Στίβεν Χόκινγκ αποτυπώθηκε στην κοινωνική συνείδηση ως η προσωποποίηση της πρωτοπόρας σκέψης και αμφισβήτησης, όχι απλά επειδή ήταν μεγάλος φυσικός, αλλά επειδή έβλεπε τη γνώση και την πρόοδο ως συλλογικό κεκτημένο της ανθρωπότητας και όχι ως ατομική ιδιοκτησία του επιστήμονα.
Σε μια περίοδο που το καθιερωμένο πρότυπο του επιστήμονα είναι αυτό του κοινωνικά αποστασιοποιημένου και αποξενωμένου από το προϊόν της έρευνάς του, ο Χόκινγκ αποτέλεσε μια ελπιδοφόρα παραφωνία. Παρά τα όρια των αντιλήψεών του, χρησιμοποίησε το βήμα που του δόθηκε για να εκφράσει ριζοσπαστικές απόψεις τόσο για την επιστήμη, τη διάδοσή της και τον ρόλο της στην κοινωνία, όσο και για μια σειρά αμιγώς πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Για αυτούς, λοιπόν, τους λόγους, ο Χόκινγκ θα μείνει χαραγμένος στη συλλογική μνήμη ως μια προσωπικότητα που επαναπροσδιόρισε τα καθήκοντα του επιστήμονα απέναντι στην κοινωνία και πήρε θέση σε κρίσιμα ζητήματα, όποτε αυτό χρειάστηκε, αποτελώντας έτσι πηγή έμπνευσης για τους μελλοντικούς επιστήμονες και για έναν άλλο τρόπο ανάπτυξης και κοινωνικοποίησης της γνώσης, της επιστήμης, της τεχνολογίας.
