Η πρώτη ταινία, The woman in the window, δηλαδή «Η γυναίκα της βιτρίνας», βγήκε στις αίθουσες το 1944 σε σκηνοθεσία Fritz Lang και η δεύτερη, Scarlet street (Οδός Σκάρλετ· ελληνικός τίτλος «Η σκύλα»), τον αμέσως επόμενο χρόνο από τον ίδιο σκηνοθέτη. Ως δραματικό αισθηματικό νουάρ χαρακτηρίζονται και οι δύο.
Φυσικά, δεν έχουν την ίδια υπόθεση, ούτε αποτελούν διλογία, ούτε κάποιον άλλο συνδετικό κρίκο έχουν. Είναι δύο απόλυτα αυτόνομες κι ανεξάρτητες παραγωγές, που όμως μοιράζονται κάποια κοινά στοιχεία που αξίζουν μια εξέταση. Εκτός από το είδος και τον σκηνοθέτη που προανέφερα ή τον παραπλήσιο χρόνο δημιουργίας τους, αν τις παρακολουθήσει κανείς θα εντοπίσει άξια αναφοράς θέματα-ομοιότητες-συνάφειες μεταξύ τους.
Μια φράση, που θα πήγαινε κάπως έτσι, ένας μεσήλιξ ερωτεύεται σφόδρα μια ελκυστική νεαρή γυναίκα, της οποίας το πορτραίτο κοσμεί τη βιτρίνα κεντρικής γκαλερί, μπορεί να αποτελέσει μίνι περίληψη και για τις δυο τους!
Αρχικά, για τους λιγότερο γηραιούς ή στοιχειοθετημένους κινηματογραφικά φίλους, αξίζει να αναφέρουμε δυο λόγια για κάθε μία.
ΣτΗ γυναίκα της βιτρίνας, ένας άντρας γοητεύεται από το πορτραίτο μιας νεαρής γυναίκας που κοσμεί μια βιτρίνα. Ένα βράδυ που, διερχόμενος από το σημείο, στέκεται να το θαυμάσει αντιλαμβάνεται πάνω στη βιτρίνα την αντανάκλαση μιας γυναίκας, η οποία χαζεύει τον ίδιο πίνακα και που μοιάζει εκπληκτικά με αυτόν. Ακολουθεί η γνωριμία τους, ένεκα και του θαυμασμού του για εκείνη, που θα τον οδηγήσει ως το σπίτι της όπου θα συμβεί το αδιανόητο. Ένα περιστατικό εκεί θα του αλλάξει τη ζωή για πάντα αφού ο ζηλιάρης εραστής της θα εισβάλλει στον χώρο, θα ακολουθήσει συμπλοκή των δύο αντρών με κατάληξη το θάνατο του δεύτερου αφού ο ήρωας, αμυνόμενος, θα καταφέρει να του καρφώσει ένα ψαλίδι. Οι δυο τους τώρα, μπροστά στον όλεθρο και τις συνέπειες, που μπορεί να έχει αυτός ο θάνατος στις ζωές τους, αποφασίζουν να συμμαχήσουν καταστρώνοντας ένα σχέδιο εξαφάνισης του πτώματος· το σχέδιο όμως θα εξελιχθεί άσχημα με αποτέλεσμα να μπλέξουν ακόμα περισσότερο. Ακολουθούν σκηνές αγωνίας αλλά και συνεχών ανατροπών αλλάζοντας συνεχώς τις ισορροπίες και βάζοντας νέα στοιχεία στο «κάδρο».
Στην άλλη ταινία, ένας τραπεζικός υπάλληλος έχει ως χόμπι του τη ζωγραφική κι έτσι «ξεσπά» τη δημιουργικότητά του εμπνεόμενος από τον κόσμο, ως καταφύγιο διαφυγής από την πνιγερή ατμόσφαιρα του σπιτιού του, την καταπιεστική συμπεριφορά της γυναίκας του και τον αγενή χαρακτήρα της. Όταν γνωρίζει τυχαία μια νεαρή γυναίκα και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα –συμβολισμός κάθε εθισμού που «γεμίζει» τον άνθρωπο ανεξάρτητα από το κόστος– ξυπνά μέσα του η χαρά, βρίσκει την ευτυχία κι αποφασίζει να την κρατήσει στη ζωή του. Με το όποιο τίμημα, που εδώ είναι τα χρήματα που εκείνη του αποσπά-ζητά ως βοήθεια και οι άλλες ιδέες-απαιτήσεις της. Καταλήγει να παρανομεί για να συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσό προκειμένου να συντηρήσει το «αντικείμενο του πόθου» του ενώ εκείνη, προκύπτει αδηφάγα απαιτώντας όλο και περισσότερα. Όλα καταρρέουν όταν ο ήρωας καταλαβαίνει την απάτη της ενώ πάνω στην οργή του της επιτίθεται άγρια.
Θα αποφύγω να αναφέρω πολλά στοιχεία των υποθέσεων ώστε να μη χαλάσω τις εκπλήξεις που επιφυλάσσουν τα φιλμ στους αναγνώστες και κινηματογραφόφιλους που θα θελήσουν να τα αναζητήσουν.
Μπορείτε να δείτε δωρεάν στο youtube τόσο το The woman in the window όσο και το Scarlet street με ελληνικούς υπότιτλους.
Και οι δύο αυτές ταινίες του Lang φέρουν έντονο τον δραματικό νουάρ χαρακτήρα με εσάνς αισθηματικοκοινωνικού θρίλερ. Αναφέρονται σε διάφορα εγκλήματα: κλεψιά, παραπλάνηση, αποπλάνηση, εκβιασμός, απάτη κ.ο.κ. αλλά ο φόνος είναι τελικά το σημαίνον. Διαθέτουν αναφορές στη ζωγραφική τέχνη κι ανατροπές, εξελίξεις, που διαδέχονται η μία την άλλη αλλάζοντας τα δεδομένα και τη συνθήκη, καθ' όλη τη διάρκεια! Επίσης, μοιράζονται και τους ίδιους πρωταγωνιστές! Δηλαδή το βασικό δίδυμο, Edward G. Robinson και Joan Bennett, ως εκείνος κι εκείνη, αλλά και τον επόμενο βασικό ρόλο που και στις δύο ερμηνεύει ο Dan Duryea. Είναι ένας αδίστακτος θρασύς εκβιαστής στην πρώτη και ο κηφήνας καιροσκόπος, που απομυζεί την αρραβωνιαστικιά του, στη δεύτερη· δύο διαφορετικοί μα εξίσου παραβατικοί χαρακτήρες. (Σημειώστε ότι και ο Arthur Loft εμφανίζεται και στις δύο!)
Στην πρώτη ταινία το σενάριο ξεκινά με τη φράση Η εξέταση της ψυχολογίας του δολοφόνου απαιτεί ικανότητες για την ευρύτερη κατανόηση των κινήτρων του φόνου, μια εισαγωγική διευκρίνηση για ό,τι θ' ακολουθήσει.
Αναμφίβολα, δημιουργείται έτσι μια σύνδεση μεταξύ τους· θες δεν θες. Ένας ώριμος άντρας, συνετός, μετρημένος κι απόλυτα σεβαστός στην κοινωνία και τον περίγυρο, που ερωτεύεται σφόδρα την όμορφη κοπέλα με τραγική κατάληξη και για τους δυο τους. Ένας έρωτας που λειτουργεί μονόπλευρα είναι έτσι κι αλλιώς πρόβλημα, πόσο δε περισσότερο όταν συνοδεύεται από εξαπάτηση, κλεψιά ή έγκλημα! Ίσως αυτά τα στοιχεία έκαναν τον Λανγκ να ασχοληθεί δύο συναπτά έτη με τις παραπάνω, που μπορεί να μοιράζονται κοινά όμως καθεμιά πρέπει να βλέπεται αυτόνομα καθώς διαθέτει το δικό της ειδικό βάρος και συμβολισμούς.
Γεγονός είναι ότι η ασπρόμαυρη εκδοχή λειτουργεί θαυμάσια στο noir είδος ενώ η μουσική επένδυση, και στις δύο περιπτώσεις, είναι εξαίσια και προσδίδει στην ατμόσφαιρα. Επιπλέον, με γοήτευσαν τα σενάρια, ο λόγος, που είναι ουσιαστικός, και οι εξελίξεις που κρύβουν διαδοχικές ανατροπές για τον θεατή· μη πω και για το απρόβλεπτο φινάλε!
