Το Πάζλ Γυναικών μου το έκανε δώρο η συγγραφέας με αφιέρωση. Γνωριστήκαμε συμπτωματικά στον εκδοτικό οίκο 24 Γράμματα, όπου είχαμε πάει να συζητήσουμε για βιβλία μας· τι άλλο; Το δικό της φρέσκο –μόλις τυπωμένο και μυρωδάτο–, το δικό μου στα σκαριά. Κατά συνέπεια οι απόψεις μου μπορούν να θεωρηθούν αποστασιοποιημένες από κάθε προγενέστερη συναισθηματική επιρροή. Άλλο αν στην πορεία ανακαλύψαμε ότι έχουμε στενούς δεσμούς με την νότια Εύβοια και τον Πειραιά. Ευτυχείς συμπτώσεις λέγονται αυτές. Τι να την κάνει όμως κανείς την προγενέστερη συναισθηματική επιρροή καθώς διαβάζει και απολαμβάνει το βιβλίο της; Η συγκυριακή φτάνει και περισσεύει.
Το βιβλίο με το οποίο θ' ασχοληθούμε είναι το πιο πρόσφατο που έχω διαβάσει και ασχολείται ιδιαίτερα με Το δεύτερο φύλλο της Simon de Beauvoir. Το «πλευρό του Αδάμ» κατά το βιβλίο της Γένεσης –αν εξακολουθούμε να πιστεύουμε στα όσα διαβάζαμε στο πασίγνωστο παραμύθι. Το φυλετικό ζεύγος χρωμοσωμάτων ΧΧ –το 23ο– κατά την πιο αξιόπιστη επιστήμη.
Πρόκειται για το Παζλ Γυναικών της Σοφίας Σπύρου, από τις εκδόσεις 24 Γράμματα. Έχουν προηγηθεί, το δεύτερο που διάβασα, οι Γυναικείες κουβέντες της Annie Leclaire –200 δραχμές το είχα αγοράσει καινούργιο, δηλαδή 0,59€. Τώρα, απ' ό,τι είδα, έχει εξαντληθεί και πωλείται μέχρι και 8€ μεταχειρισμένο σε παλαιοπωλεία. Ακολουθούν όχι με χρονολογική σειρά ανάγνωσης: Οι γυναίκες της ζωής της της Λένας Διβάνη, Γυναίκες του Eduardo Galeano, Τα χρονικά της Ταμπου-Ρίας της φίλης μου Χρυσούλας Διπλάρη, Δύο σοβαρές κυρίες της Jane Bowles, Γυάλινος κώδων της Sylvia Plath· για να αναφέρω μόνο μερικά που μου έρχονται πρόχειρα στον νου. Μα πρώτο απ' όλα βέβαια έχω διαβάσει το περίφημο Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων του Lewis Carroll, σε μικρή αλλά και σε ωριμότερη ηλικία. Έχω πάει και τον τάφο της στο Lyndhurst της Αγγλίας, σε μια τουριστική επίσκεψη στην περιοχή.
Οι προηγούμενες αναφορές δεν αποτελούν φυσικά μέτρο σύγκρισης. Το βιβλίο που μας απασχολεί έχει αποκτήσει άξια την ισονομία του. Μία ανάγνωση θα σας πείσει.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας έμαθα ότι η κα Σοφία Σπύρου έχει γράψει κι άλλα ενδιαφέροντα βιβλία και ασχολείται ενεργά με τη διάδοση των γραμμάτων κατέχοντας διοικητική θέση στην Φιλολογική Λέσχη Πειραιώς.
Εννέα γυναίκες κι εγώ, είναι ο υπότιτλος του βιβλίου. Μετά την συγκινητική αφιέρωση λοιπόν δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό να διαβάσω το πρώτο κείμενο –ποίημα αυτό– που τελειώνει έτσι:
Ξέρεις κάτι; μου είπα, θα ξεντυθώ.Θα βαδίσω γυμνή τον υπόλοιπο δρόμο μουθα φορέσω μόνο την αλήθεια μου.
Και τι αλήθεια! Την Βαγγελίτσα την ξέρουμε καλά. Είναι η μητέρα μας, η γιαγιά μας, αίμα μας τέλος πάντων. Είναι η Ίσιδα, η Γαία και πάνω απ' όλες, η Αστάρτη. Μερικές από τις γυναίκες αυτές τις έχουμε συναντήσει στον δρόμο μας –όπως την μητέρα της Ναστάζια με το νοσταλγικό βιολί της– χωρίς να ξέρουμε τι κουβαλάνε στους ώμους τους. Για κάποιες –όπως η Βάια, θύμα ενδοοικογενειακής βίας και αδιαφορίας– μαθαίνουμε από τις αδιάφορες ειδήσεις. Με άλλες –όπως η καρκινοπαθής Άννα– διασταυρωνόμαστε χωρίς να ξέρουμε τίποτα. Ναυαγισμένες όλες όμως στην αφιλόξενη θάλασσα της πατριαρχικής κοινωνίας, μας αφηγούνται μερικές από τις περιπέτειές τους. Οι γυναίκες όμως δεν είναι μόνο εννέα (ή δέκα με την συγγραφέα). Υπάρχουν και δεύτεροι ρόλοι. Μερικοί μάλιστα είναι ανδρικοί και δεν μας κάνουν όλοι να νοιώθουμε ιδιαίτερα υπερήφανοι για το φύλο μας. Δεν θα ασχοληθούμε με όλους τους χαρακτήρες φυσικά, αφού ελπίζω ότι θα διαβάσετε το βιβλίο.
Πάζλ γυναικών στην κυριολεξία είναι τα αφηγήματα. Πολύ δύσκολη είναι η συναρμολόγησή του. Κρατάει άλλωστε χιλιετίες. Το ιδιαίτερα καλαίσθητο και εντός θέματος εξώφυλλο μας προδιαθέτει για το περιεχόμενο, για το τι πρόκειται να αντιμετωπίσουμε.
Η πένα ή καλύτερα η παλέτα της Σοφίας Σπύρου φιλοτεχνεί τη δυσκολία αυτή. Ζοφερά τα περισσότερα χρώματα είναι η αλήθεια, ρεαλιστικά δηλαδή. Αλλά στο βάθος αχνοφέγγει ο ήλιος, όπως στον πρώτο ιμπρεσσιονιστικής τεχνοτροπίας πίνακα, αυτόν του Claude Monet. «Δεν μπορεί θα τα καταφέρουμε», σκεφτόμαστε· αμ δε! Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή.[1] Το ξέρει η συγγραφέας. Για τον λόγο αυτό άλλωστε φαντάζομαι ότι αφιερώνει το βιβλίο στις γυναίκες «...με την ελπίδα ενός καλύτερου αύριο...». Το σήμερα είναι το τοξωτό γεφύρι από το κακό στο καλύτερο, καταλαβαίνω.
Στο βιβλίο μας, εκτός από τα πεζά κείμενα, περιλαμβάνονται και δώδεκα ποιήματα. Τα δέκα αποτελούν πρελούδια των ισάριθμων ιστοριών του δεύτερου μέρους. Από τα δύο που απομένουν, το ένα αφορά τις προθέσεις της αφηγήτριας (έχουμε διαβάσει μία στην αρχή) και το άλλο περιγράφει κάποιο μη ανιχνεύσιμο βράδυ της Ζωής· με κεριά, κόκκινα τριαντάφυλλα, μοναξιά και πικρά δάκρυα γεννήματα της απογοήτευσης.
Τα παζλ βέβαια είναι για να τα συνθέτουμε, όσες ή όσοι κατέχουμε την όποια τεχνική χρειάζεται και διαθέτουμε καρτερία. Το βιβλίο μας «περαίνεται» σ' ένα βουνίσιο ξενοδοχείο την παραμονή μιας πρωτοχρονιάς. Οικοδέσποινα –και τελικά κερδισμένη– η αφηγήτρια. Οι υπόλοιπες οκτώ πρωταγωνίστριες είναι εκεί. Η ένατη έχει δολοφονηθεί. Συνοδεύονται από τα άτομα που υποδύονται τους δεύτερους ρόλους. Όχι όλα πάλι, για διάφορους λόγους. Τους τετριμμένους δηλαδή: θάνατοι, χωρισμοί και τα παρόμοια.
Για προσωπικούς συναισθηματικούς λόγους άφησα τελευταίο το ποίημα του Κώστα Ουράνη Περαστικές, που προλογίζει τις ιστορίες. Με ταξίδεψε στα νεανικά μου χρόνια. Τότε που είχα ακούσει το ποίημα του Antoine Pol Les passantes (Οι περαστικές), υπέροχα μελοποιημένο από τον μοναδικό Γάλλο τροβαδούρο Georges Brassens.
Θέλω να αφιερώσω αυτό το ποίημασε όλες τις γυναίκες που αγαπάμε......σ’ αυτήν που εμφανίζεταιγια μια στιγμή στο παράθυρό τηςκαι γρήγορα εξαφανίζεται... [2]
Είπα προηγουμένως ότι ελπίζω να διαβάσετε το Παζλ Γυναικών, λάθος έκφραση –mea culpa δηλαδή. Επιβάλλεται να το διαβάσετε. Θα αναγνωρίσετε γνώριμες καταστάσεις, παζλ που ίσως δεν συνθέσαμε ποτέ. Θα συναντήσετε, όπως εγώ, γνωστούς χαρακτήρες. Θα έχετε την αίσθηση του déjà vu, της προμνησίας. Ανεξάρτητα από το ποιο ζεύγος φυλετικών χρωμοσωμάτων διαθέτετε.
Καλή ανάγνωση λοιπόν και τις ευχαριστίες μου στην Σοφία Σπύρου για το πολύτιμο δώρο της.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Σημειώσεις:
[1] Από Το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη.
[2] Απόδοση από τον υπογράφοντα.
