Από τις πρώτες τραγωδίες που γράφτηκαν η γυναίκα είχε τον δικό της ρόλο. Μέσα στους αιώνες αυτός ο ρόλος πέρασε από πολλά στάδια αφού, όπως εκείνη, εξελίχθηκε στη ζωή. Την ίδια εξέλιξη της έδιναν και οι θεατρικοί συγγραφείς σε όλον τον κόσμο, αλλά, ίσως, η εξέλιξή της στο θέατρο να ήταν πιο γρήγορη απ' ό,τι στην πραγματικότητα.
Η πρώτη τραγωδία που υπάρχει στα χέρια μας και που έχει διασωθεί είναι οι Πέρσες του Αισχύλου. Εκεί συναντάμε την βασίλισσα Άτοσσα. Είναι ο πρώτος γυναικείος ρόλος που έχει σωθεί μέσα στους αιώνες. Ο ρόλος αυτός ανήκει σε υπαρκτό πρόσωπο. Η Άτοσσα ήταν αυτοκράτειρα της Περσίας, ήταν παντρεμένη με τον Δαρείο και ήταν μητέρα του Ξέρξη, του βασιλιά της Περσίας. Ο Αισχύλος την παρουσιάζει ως μια δυναμική γυναίκα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε μια προκατάληψη που εξουσίαζε έναν ολόκληρο λαό. Πολλοί άντρες βρισκόντουσαν σε αμηχανία που τους εξουσίαζε μια γυναίκα.
Περνώντας από την αρχαία τραγωδία στο σαιξπηρικό θέατρο, βλέπουμε τις ηρωίδες του Σαίξπηρ να είναι υποδεέστερες των αντρικών ρόλων. Δεν έχουν τον δυναμισμό και την πρωτοβουλία τους. Παρουσιάζονται ευάλωτες και εύκολα χειραγωγήσιμες ενώ κάτι τέτοιο δεν ήταν τόσο διάχυτο στην αρχαιότητα.
Ένα γενικότερο στοιχείο, στη σύλληψη του ρόλου της γυναίκας, είναι ο μισογυνισμός, που υπάρχει από την αρχαιότητα αλλά κυρίως σε έργα του Ευριπίδη. Στον Σαίξπηρ δεν υπάρχει αυτό το στοιχείο, αλλά περνάει στους κατοπινούς δραματουργούς, στον Στρίντμπεργκ και στον Ίψεν. Η γυναίκα στον πρώτο νικάει αλλά με δόλο, ενώ στον δεύτερο παρουσιάζεται να αποτυχαίνει πάρα τις προσπάθειες που έχει καταβάλει για την οποία νίκη ή για την όποια συγκάλυψη. Ανάμεσα στην Λάουρα του Πατέρα και την κυρία Άλβινγκ από τους Βρικόλακες υπάρχει μεγάλη απόσταση. Παρ' όλα αυτά όμως, και στον Στρίντμπεργκ όπως και στον Ίψεν, υπάρχει το στοιχείο του μισογυνισμού.
Ίσως η γυναίκα στο θέατρο να βρήκε πολύ νωρίτερα τον πραγματικό της ρόλο, απ' ό,τι η γυναίκα μέσα στην κοινωνία. Αν σκεφτεί κανείς ότι η πρώτη ηρωίδα –κι ας επρόκειτο για αληθινό πρόσωπο– ήταν «ζωγραφισμένη» με το θάρρος και τον δυναμισμό, τότε μάλλον η παραπάνω άποψη ευσταθεί.
Στις αρχαίες τραγωδίες υπάρχει το όνομα της γυναίκας ως τίτλος, κάτι που ενισχύει αυτή την πεποίθηση. Π.χ. η Εκάβη. Είκοσι πέντε αιώνες δηλαδή πιο πριν, γράφεται μια τραγωδία με ηρωίδα μια γυναίκα που έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια εποχή που τα δικαιώματα των γυναικών ήταν τρομερά περιορισμένα. Αυτό, αμέσως ανέβαζε την ύπαρξη της στην Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα. Ο μισογυνισμός απλώθηκε αργότερα με την εξέλιξη της ζωής και σίγουρα από τα προσωπικά βιώματα του δραματουργού, όπως βλέπουμε στον Σουηδό Στρίντμπεργκ και στον Νορβηγό Ίψεν.
Αγαπήθηκε όμως η γυναίκα από τους δραματουργούς όλων των εποχών και αυτό το καταλαβαίνουμε αν ρίξουμε μία ματιά στο ελληνικό και το ξένο δραματολόγιο. Ίσως να μην μπορούσε ένας αρχαίος τραγικός ποιητής να το εκφράσει στην καθημερινή του ζωή, αλλά μέσα από την τέχνη του την έστεφε πρωταγωνίστρια. Γι' αυτό λοιπόν, η γυναίκα αγαπήθηκε από τα πρώτα βήματα του θεάτρου είτε ως το αδύναμο φύλο, είτε ως το ωραίο φύλο, είτε ως ένας ραδιούργος άνθρωπος, είτε ως μια ύπαρξη που αγάπησε, που μίσησε, που έκανε ηθελημένα ή αθέλητα κακό. Υπάρχει σε όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, με όλα τα χαρίσματά της και με όλα τα ελαττώματά της.
Ακόμα και ο Φρύνιχος, που υπήρξε δραματουργικά πριν τον Αισχύλο –και δυστυχώς δεν έχει σωθεί κανένα έργο του– έγραψε την τραγωδία Φοίνισσες το 476 π.Χ. και ο χορός αποτελούνταν από γυναίκες. Ίσως και αυτό να είναι ένα επιπρόσθετο σημάδι ότι ως θεατρικός ρόλος είχε ανθίσει πολύ νωρίτερα, αφού ο χορός της αρχαίας τραγωδίας, για πολλούς ανθρώπους του θεάτρου, σημαίνει πρωταγωνιστής του αρχαίου δράματος.
Πέρασε βέβαια σε όλα τα θεατρικά είδη: ελισαβετιανό θέατρο, κομεντί φρανσέζ, κομέντια ντελ άρτε, θέατρο του παραλόγου κ.α. Αποτυπώθηκε σε νεοελληνικές κωμωδίες, όπως στην Μαντάμ Σουσού του Δημήτρη Ψαθά ή τη Χαρτοπαίχτρα κ.α. πότε ως καρατερίστα και πότε ως ενζενί, ανάλογα με τις ανάγκες της δημιουργίας και με όλα τα «χρώματα» που τις έδινε ο εκάστοτε θεατρικός συγγραφέας.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα και από το περιοδικό Θέατρο του Κώστα Νίτσου.
