Luis Bunuel
Το χαρακτηρισμένο και ως «δισκοπότηρο του Bunuel», η ταινία του Ο Σιμών της ερήμου έρχεται στους κινηματογράφους από τις 3 Ιουλίου 2025 σε διανομή New Star, 60 χρόνια μετά την πρώτη διανομή της στην Ελλάδα.
Το φιλμ ονοματίζεται ως κινηματογραφικό διαμάντι και προσδιορίζεται ως σουρεαλιστική παραβολή για την πίστη και την ηθική· μιλάει για τον πειρασμό, τη διαφθορά και τη μισαλλοδοξία μέσα από κοινωνική και θρησκευτική σάτιρα και είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του Ισπανού δημιουργού.
O Σιμών της ερήμουSimón del desierto (1965)Σκηνοθεσία: Luis BuñuelΣενάριο: Luis Buñuel, Julio AlejandroΔιεύθυνση φωτογραφίας: Gabriel FigueroaΜουσική: Raúl LavistaΠρωταγωνιστές: Claudio Brook ως Simón (ο ασκητής), Silvia Pinal ως Ο Διάβολος (σε πολλαπλές μεταμορφώσεις), Enrique Álvarez Félix, Antonio Bravo, Jesús FernándezΧώρα παραγωγής: ΜεξικόΓλώσσα: ΙσπανικάΕίδος: Σουρεαλιστικό δράμα / Σατιρική θρησκευτική αλληγορίαΔιάρκεια: 45 λεπτάΔιανομή: New Star
Υπόθεση
Η ταινία αφηγείται την ιστορία του Σιμών, ενός ασκητή που ζει επί χρόνια στην κορυφή ενός στύλου στην έρημο, ακολουθώντας το παράδειγμα του αγίου Συμεών του Στυλίτη. Ο Σιμών επιδιώκει την πνευματική τελείωση μέσω της απομόνωσης και της αυστηρής ασκητικής. Ωστόσο, αντιμετωπίζει συνεχείς πειρασμούς από τον Διάβολο, ο οποίος εμφανίζεται με διάφορες μορφές, προσπαθώντας να τον αποπλανήσει. Η ταινία κορυφώνεται με μια απρόσμενη μεταφορά του Σιμών σε ένα σύγχρονο νυχτερινό κέντρο, όπου η ασκητική του ζωή συγκρούεται με τον μοντέρνο κόσμο.
Η ταινία γυρίστηκε με σκοπό να αποτελέσει μέρος ενός τρίπτυχου (με συμμετοχές των Fellini και Bergman), αλλά τελικά παρέμεινε ως αυτοτελές έργο και θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο συμπυκνωμένα και εμβληματικά φιλμ της αντι-θρησκευτικής και σουρεαλιστικής φιλμογραφίας του Buñuel.
Θεματική ανάλυση
Μέσα σε 45 λεπτά ο Ισπανός σκηνοθέτης τοποθετεί στην μεγάλη οθόνη μια πυκνή ιστορία για τη θρησκεία, την ασκητεία, τον πειρασμό, την κοινωνική υποκρισία... φτάνοντας ως τον παραλογισμό, με όπλα του τη σάτιρα, την ειρωνεία, τη μεταφυσική κ.α.
Ο ήρωας βασίζεται στον άγιο Συμεών ο οποίος έζησε στην έρημο πάνω σε έναν στύλο για δεκαετίες, όμως εδώ ο δημιουργός σατιρίζει αυτή την ακραία θρησκευτική αφοσίωση παρουσιάζοντάς την ως ματαιότητα που καταλήγει θέαμα. Ο Σιμών γίνεται αξιοθέατο παρά πνευματικός πατέρας και ο ίδιος περιβάλλεται από συμφεροντολόγους, γραφειοκράτες και μικρόψυχους.
Ο Διάβολος εμβολίζεται με τη μορφή μιας γυναίκας και έχει πολλά πρόσωπα: δεν είναι μόνο σαρκικός αλλά και ιδεολογικός ενώ ο Bunuel σημειώνει υποδόρια ότι ο «έξω από δω» δεν έχει ανάγκη καμία εμφάνιση αφού η ίδια η κοινωνία –η λειτουργία και δομή της– αρκεί ως δύναμη διαφθοράς.
Η πίστη γίνεται δημόσιο θέαμα. Πολλοί αξιωματούχοι και πιστοί καταφθάνουν να δουν τον Σιμών· κανείς δεν τον ακολουθεί. Είναι αξιοθέατο αλλά όχι παράδειγμα, με τον ίδιο να αναζητά τον πνευματικό δρόμο αλλά να πέφτει πάνω στο αδιαπέραστο του υλικού κόσμου.
Ο Bunuel, χρησιμοποιώντας ειρωνεία και σαρκασμό για να ασκήσει κριτική, υποδεικνύει πως η πίστη δεν έχει θέση στον σύγχρονο κόσμο και παράλληλα, ότι ο σύγχρονος κόσμος είναι η δοκιμασία, τελικά. Πουθενά δεν βλέπουμε εξόφθαλμη καταγγελία όμως η χροιά είναι υπονομευτική.
Τελικά, η ταινία «στέκεται» απέναντι στην Εκκλησία και σε κάθε εξουσία.
Στην ανάλυσή του, ο Mawr Gorshin προσεγγίζει την ταινία του Μπουνιουέλ μέσα από το πρίσμα της ψυχαναλυτικής θεωρίας, ιδιαίτερα του Οιδιπόδειου συμπλέγματος, και της μυθολογίας. Ο Σιμών, ο ασκητής, που ζει πάνω σε έναν στύλο στην έρημο, παρουσιάζεται ως μια φιγούρα που επιδιώκει την αγιοσύνη μέσω της αποχής από τις γήινες απολαύσεις. Ωστόσο, οι πειρασμοί που αντιμετωπίζει, κυρίως μέσω της παρουσίας του Διαβόλου σε διάφορες μορφές, αποκαλύπτουν τις βαθύτερες, ασυνείδητες επιθυμίες του.Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σκηνή είναι εκείνη όπου ο Σιμών φαντάζεται τον εαυτό του να παίζει με τη μητέρα του, ακολουθούμενη από την εμφάνιση του Διαβόλου με τη μορφή μιας νεαρής γυναίκας. Αυτή η αλληλουχία υποδηλώνει μια σύνδεση μεταξύ των μητρικών και σεξουαλικών επιθυμιών, αντανακλώντας το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Ο Μπουνιουέλ, μέσω αυτών των σουρεαλιστικών εικόνων, εξερευνά την ανθρώπινη ψυχή και τις εσωτερικές συγκρούσεις που προκύπτουν από την καταπίεση των επιθυμιών.Επιπλέον, ο Gorshin επισημαίνει ότι η επιδίωξη του Σιμών για αγιοσύνη μπορεί να ερμηνευτεί ως μια μορφή ναρκισσισμού, μια επιθυμία για μοναδική σχέση με τον Θεό, παρόμοια με την επιθυμία του παιδιού για αποκλειστική αγάπη από τη μητέρα. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την ιδέα ότι οι θρησκευτικές φιλοδοξίες του Σιμών είναι βαθιά ριζωμένες σε προσωπικές, ασυνείδητες επιθυμίες.Τέλος, το φινάλε της ταινίας, όπου ο Σιμών μεταφέρεται σε ένα σύγχρονο νυχτερινό κέντρο, υποδηλώνει την αέναη παρουσία των πειρασμών και την αδυναμία του ανθρώπου να ξεφύγει από αυτούς, ανεξαρτήτως εποχής ή τόπου.
Το Simón del desierto είναι μια σπαρτιάτικη αλλά εξαιρετικά φορτισμένη ταινία που, μέσα σε ελάχιστο χρόνο, θέτει μεγάλα ερωτήματα: τι σημαίνει αληθινό θρησκευτικό βίωμα; πόσο ειλικρινής μπορεί να είναι ο ασκητισμός; και τέλος, ποιος χορεύει τελικά τον ύστατο χορό στον εικοστό αιώνα;
O Buñuel, ανελέητος όσο ποτέ, κλείνει με μια σουρεαλιστική εικόνα που συνοψίζει την πτώση στον υλισμό και τη μοναξιά της ερήμου που έσβησε πίσω από τα νέον φώτα της Νέας Υόρκης.
Επίσης του Bunuel από τη New Star: Viridiana
