Η λεπτή της ύφανσης, τέχνη
Κάθε βιβλίο διαθέτει μερικά καίρια κλειδιά. Φράσεις, τίτλους, ατμόσφαιρες που καλλιεργούν το περιβάλλον μες στο οποίο θα λάμψει η πλοκή του μυθιστορήματος και η δυναμική του στίχου. Απομένει στον αναγνώστη που επιθυμεί να μυηθεί στον κόσμο του δημιουργού, να αναγνωρίσει αυτά τα διακριτικά μέσα που εντείνουν και βαθαίνουν την σχέση του βιβλίου με το πεπρωμένο της ανάγνωσης. Αυτά τα κλειδιά δεν είναι τίποτε λιγότερο από τα σημάδια μιας ταυτότητας που θα ξεχωρίσουν, έξω και πέρα από την ανταπόκριση του κοινού, την ιδιότυπη γλώσσα κάθε έργου, το ειδικό του βάρος.
Ανυφαντής, ανυφαντάρης ή απλούστερα υφαντής, σημαίνει εκείνον που υφαίνει επαγγελματικά. Στο μυθιστόρημα του Ντίνου Πετράκη με τίτλο «Μιχάλης Ανυφαντής», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν, η μοίρα υφαίνει το πεπρωμένο της ζωής. Και ας το νομίζει αλλιώτικα ο ήρωας που πρόσκαιρα μονάχα αναλαμβάνει τον έλεγχο του βίου του.
Λόγια, πράξεις, απώλειες, ήττες διαμορφώνουν την ανθρώπινη πορεία ως το τέλος του δρόμου. Ο ήρωας αυτού του ξεχωριστού μυθιστορήματος, ο Μιχάλης Ανυφαντής, αφηγείται μια βιογραφία της διπλανής πόρτας, προικισμένη ωστόσο με όλα τα αναλλοίωτα χαρακτηριστικά της τραγωδίας. Επάνω στις στάχτες της θα παιχτεί και πάλι το τραγούδι της ζωής. Λυγμικό, ξέφρενο, μελαγχολικό σαν πεπρωμένο, γεμάτο τσακίσματα της φωνής και μακριές παύσεις, αυτό το τραγούδι συνεπάγεται μια αυθεντική τέχνη. Μια τελετή απόλυτα συνυφασμένη με την ατομική ζωή που ωστόσο δεν παύει να περιέχει εντός της ολόκληρο τον παλμό μιας κοινότητας. Ο συγγραφέας του Ανυφαντή δεν είναι τίποτε λιγότερο από έναν επιδέξιο ζωγράφο που μεταφράζει με λέξεις την αισθητική μιας ολόκληρης εποχής.
Με θέατρο την Ελλάδα των περασμένων δεκαετιών και αφορμή του το πνεύμα ενός ολόκληρου κόσμου που κατρακυλά στις εμβληματικότερες αυταπάτες του ο Ντίνος Πετράκης υφαίνει μια μαρτυρία για την νεοελληνική εποποιία. Εκείνη που έγραψε τις πιο σκοτεινές της σελίδες στα ύστερα του περασμένου αιώνα, πάντα στο όνομα της προόδου, και μιας επίπλαστης ευτυχίας που εύκολα ισοπεδώθηκε μαζί με τις αξίες και τα ιδανικά της.
Ο Μιχάλης Ανυφαντής γόνος μιας μεσοαστικής οικογένειας της υποβαθμισμένης, δυτικής Αττικής βρίσκει τον δρόμο του, ποντάροντας το μέλλον του σε ένα είδος άκρατου καιροσκοπισμού. Αυτό το ιδιότυπο χαρακτηριστικό της φυλής μας θα εξαργυρώσει για λογαριασμό του Ανυφαντή εκείνη την λαμπρή ζωή που ονειρεύτηκε μες στα στενά όρια του πατρικού του διαμερίσματος. Η αδερφή του Μυρτώ, βαδίζοντας και εκείνη στα χνάρια μιας δίχως πεποιθήσεις ανέλιξης, θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Πετυχημένη, ενταγμένη στην ελίτ της πολιτικής συγκυρίας, χειραφετημένη με εκείνον τον τρόπο που σηματοδότησε η δεκαετία του 1990 για την γυναίκα, κρατά έναν κεντρικό ρόλο σε αυτήν την ασύλληπτη τραγωδία που παίζεται εκεί έξω.
Και αν ο Ερνέστο Σαμπάτο επισημαίνει πως το μυθιστόρημα είναι η πιο ελπιδοφόρα έκφραση του δράματος που διερευνούμε, για τούτο το σημείωμα το μυθιστόρημα του Ντίνου Πετράκη φαντάζει πιστό αντίκρισμα, γέννημα πλάνης εθνικής και ατομικής ματαιοδοξίας. Ο Μιχάλης Ανυφαντής είναι ο έκπτωτος άγγελος που συντρίβεται μαζί με το όνειρό του, ένας υπαινιγμός που μισονιώθουμε για την πραγματικότητα αυτού του τόπου που πίστεψε στην χρυσωμένη ιδέα, κλείνοντας τα μάτια εμπρός στην πραγματικότητα που δεν φτιάχνεται και δεν επιχρυσώνεται. Εμπρός στις πανανθρώπινες ιδέες ο κεντρικός ήρωας του Ντίνου Πετράκη επιλέγει, όχι την καθαρή θεωρία ή το όνειρο, μα την βρώμικη πράξη και το πικρό της αντάλλαγμα.
Είπαν πως το μυθιστόρημα επρόκειτο να σφραγίσει την μοίρα του. Ο Φλωμπέρ, ο Χ. Τζέιμς και αργότερα τόσοι και τόσοι απέδειξαν πως είναι στην μοίρα του ανθρώπου να τραγουδά το παράπονο και την ζωή του. Βιβλία όπως αυτό των εκδόσεων Βακχικόν δεν σηματοδοτεί μόνον την αειθαλή δυναμική του συγκεκριμένου είδους αλλά και την εξαιρετική, συγγραφική δραστηριότητα που σημαδεύει την εγχώρια βιβλιοπαραγωγή. Το αφήγημα της ζωής που δεν διασταυρώνεται παρά με πόθους διακαείς και ανταρσίες και αγωνίες πικρές, διαλέγει για στυλ του τον ίδιο τον άνθρωπο. Και αν όσα περιγράφει φαντάζουν πρόσκαιρες, τρεμάμενες γέφυρες ανάμεσα στο παρόν και το μέλλον, δεν παύουν να βρίσκουν την αναγωγή τους στην ζωή κάθε εποχής και συγκυρίας.
Ο Μιχάλης Ανυφαντής φαντάζει πρώτος του χορού που με τον ευφυή τρόπο του Ντίνου Πετράκη βρίσκει την θέση του στην μοντέρνα μυθιστορία. Λόγια και πρόσωπα που τείνουν προς την αιωνιότητα καταθέτουν τον οβολό τους στην διαμόρφωση του κειμένου που γνωρίζει τόσο καλά να ανασυνθέτει τα στοιχεία της πιο γνώριμης ιστορίας, αυτής του ανθρώπου. Οι θεοί της εδώ φορούν ακριβά κοστούμια ή κατοικούν μες στους ήρωες. Οι Ερινύες που έκαναν κομμάτια την καρδιά του Ορέστη διαθέτουν γερακίσια όψη και κουβαλούν σαν άλλοι τιμητές της ζωής, την αληθινή της τιμωρία. Άνοδος, ύβρης, νέμεσης, μεγέθη ψυχικά που σε μια έκφραση πρωτοτυπίας και ανανέωσης του παραδοσιακού υλικού εντάσσονται στην πλοκή του Μιχάλη Ανυφαντή.
Λένε πως οι δεσμοί της τέχνης και της κοινωνίας βασίζονται σε πολυπλοκότερα μοντέλα και λεπτοφυέστερους όρους από μια απλή και τετριμμένη αντανάκλαση. Σε αυτήν την πραγματικότητα εστιάζει το μυθιστόρημα των εκδόσεων Βακχικόν που με ξεχωριστή επιδεξιότητα αποδομεί την πραγματικότητα, όχι με την λήθη, μα με τον απλό, καθημερινό μύθο και την καθολικότητά του.
Δίχως αμφιβολία, ο Μιχάλης Ανυφαντής αποτελεί μια ρεαλιστικοποίηση όλων εκείνων που εξαγοράζει τελικά ο θάνατος, σβήνοντας τα αποτυπώματα του αλλοτινού μεγαλείου. Ίσως η πιο ξεχωριστή ιδιοτροπία για τον Μιχάλη Ανυφαντή του συγγραφέα Ντίνου Πετράκη να είναι αυτή η έσχατη πρόνοια που κλείνει έναν άλλο κύκλο, χιλιάδες χρόνια μετά.
Απόστολος Θηβαίος
Το μυθιστόρημα του Ντίνου Πετράκη, «Μιχάλης Ανυφαντής», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Περισσότερα: Μιλούκα
