koukidaki: Κακούργα πεθερά

Νεφέλης Μαϊστράλη

Να ξέρεις, δεν υπάρχει χειρότερο πράμα απ' την ταμπέλα που σου βάζουνε.

Στο τέλος, ζεις μόνο για να την εκπληρώνεις.

Τρέχεις να ξεφύγεις, θαρρείς πως καθαρίζεις κι όλο εκεί γυρνάς.

Στο νέο έργο της, η Νεφέλη Μαϊστράλη, η οποία πρόσφατα τιμήθηκε με το βραβείο «Ελευθερία Σαπουντζή», εμπνέεται από ένα διάσημο έγκλημα που συντάραξε την Ελλάδα στις αρχές του 20ού αιώνα, το έγκλημα της Χαροκόπου ή έγκλημα του αιώνα, όπως το χαρακτήρισαν οι δημοσιογράφοι της εποχής.

Το 1931, ανήμερα των Θεοφανίων, στις όχθες του ποταμού Κηφισού, ξεβράζονται σακιά που περιέχουν ένα διαμελισμένο πτώμα. Η έρευνα της αστυνομίας θα υποδείξει ως ενόχους την πεθερά, τη σύζυγο, τον ξάδερφο και την υπηρέτρια του σπιτιού. Η κοινή γνώμη συνταράσσεται, όχι μόνο από την αγριότητα του εγκλήματος, αλλά ειδικότερα από το γεγονός ότι οι βασικοί δράστες είναι γυναίκες. Η σκληρή πατριαρχική κοινωνία αδυνατεί να πιστέψει ότι μια γυναίκα –ακόμη κι αν είναι θύμα χρόνιας κακοποίησης, όπως αποδείχτηκε στη δίκη– είναι ικανή για μια τόσο φρικιαστική πράξη.

Στα χρόνια που η αγία ελληνική οικογένεια και η ιερότητα του παντοδύναμου αρσενικού είναι στοιχεία αδιαπραγμάτευτα, δύο γυναίκες σπάνε όλα τα στερεότυπα και προκαλούν το δέος στον κοινωνικό τους περίγυρο. Γίνονται σύμβολα της αγριότητας και της φρίκης και δέχονται όλα τα πυρά του προκατειλημμένου θεσμικού πλαισίου, μέσα στο οποίο κρίνονται. Τα κίνητρα της δράσης ή η αληθινή εμπλοκή τους στο έγκλημα αφήνει αδιάφορους τους συνανθρώπους τους, που σπεύδουν να τις καταδικάσουν σε θάνατο, για να ξορκίσουν ένα παρά φύσιν κακό, όπως ειπώθηκε τότε.

Στο έργο αξιοποιείται η αναγωγή των δραστών σε αρνητικά σύμβολα και επιχειρείται μια παράδοξη αναβίωση του στυγερού εγκλήματος από τις διαφορετικές υποκειμενικές οπτικές των συμμετεχόντων. Παρεμβάλλονται σκηνές που προηγούνται ή έπονται του γεγονότος, ώστε να φωτιστούν τα κίνητρα και οι πολυδιάστατες προσωπικότητες των εμπλεκομένων, με επίκεντρο τη διαπραγμάτευση του ρόλου της γυναίκας-δράστη και του θεσμικού πλαισίου μέσα στο οποίο λογοδοτεί.

Το έργο Κακούργα πεθερά, εμπνευσμένο από την πραγματική ιστορία και από το ομώνυμο τραγούδι του 1931, του Ιάκωβου Μοντανάρη, επιχειρεί να φωτίσει την οριακή ψυχολογία των ανθρώπων που καταφεύγουν στη βία, έχοντας υπάρξει προηγουμένως οι ίδιοι θύματά της.

Το έργο αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας και γράφτηκε στο πλαίσιο του Εργαστηρίου New Stages Southeast του Goethe Institute (2021-22).