Τα διηγήματα αυτά είναι σαν τα κεφάλαια από ένα μυθιστόρημα-μαρτυρία. Τα διηγήματα είναι ο τρόπος που γαλουχήθηκε ο Σταύρος Παπαδόπουλος από την μητέρα της μητέρας του και ο δικός του τρόπος να μας παρουσιάσει τις εξιστορήσεις της γιαγιάς του από την Μικρά Ασία, μιας Σμυρνιάς, όπως αποκαλούσαν τις πρόσφυγες από την Σμύρνη το 1922.
Γράφει με εσωτερική εστίαση στη γιαγιά αλλά και σε αρκετά κείμενα κάνει αφήγηση χωρίς εστίαση κι έτσι οι αναγνώστες διαβάζουν την σκέψη, την πίκρα και το κουράγιο του καθενός από την οπτική γωνία του ίδιου, από την μεριά του κάθε κύριου χαρακτήρα της κάθε προσωπικής ιστορίας.
Ιστορίες προσωπικές δικές της και άλλες, συνανθρώπων της που γνώρισε ή συνάντησε στο ταξίδι, πριν ή κατά τη διάρκεια του διωγμού αλλά και αργότερα όσων μπόρεσαν να φθάσουν στην Ελλάδα και τους αγώνες των περισσότερων να εργασθούν και να ξανακτίσουν ζωές στη γενέτειρα πατρίδα, την Ελλάδα, που τους αντιμετώπισε σαν αυστηρή μητριά και που, εκτός εξαιρέσεων, δεν δέχθηκε τους πρόσφυγες με ανοιχτές αγκάλες. Επιχειρηματίες, έμποροι και κτηματίες που εκδιώχθηκαν με ό,τι μπορούσαν να κρατήσουν. Γυναίκες ανύπαντρες, παντρεμένες και χήρες. Κόρες που έτρεξαν να σωθούν και να σώσουν παιδάκια, αδέλφια και γειτονόπουλα.
Ένας που αγαπούσε μια Τουρκάλα πριν τον διωγμό. Η γιαγιά Παναγιώτα που είχε ψυχοπαίδι και βοηθό του άνδρα της έναν μικρό Χασάν. Η μόρφωση διακόπηκε απότομα, τους άρπαξαν τις περιουσίες και η διατροφή των περισσότερων ήταν ανεπαρκής ή ανύπαρκτη. Ο αφηγητής συγγραφέας ή η αφηγήτρια γιαγιά διακόπτει την εξέλιξη της ιστορίας και συνεχίζει με περιγραφές προσώπων, καταστάσεων και αισθημάτων. Ο ανθρώπινος πόνος από τις πολιτικές διαμάχες και τα συμφέροντα και οι αποφάσεις των ηγετών θυμίζουν τον Ουρανό από άλλους τόπους του Σωτήρη Δημητρίου ή ακόμη και το Ορθοκωστά του Θανάση Βαλτινού.
Το θέμα της ξενιτιάς και της επανόδου στην πατρίδα κι αν το κατάφεραν, φέρνει κάτι από τον τρόπο διήγησης στην Ανιώ του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου για τον φτωχό ερωτευμένο παραγιό.
Και τέλος, ο επίλογος είναι η ίδια η ζωή. Πόσο σημαντικό μια γιαγιά που εξιστορούσε στον εγγονό της γεγονότα του παρελθόντος! Αυτές οι διηγήσεις ίσως έπαιξαν βασικό ρόλο στη διαμόρφωσή του και ίσως αποτέλεσαν την αιτία που έγινε συγγραφέας ο Σταύρος Παπαδόπουλος.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Το βιβλίο του Σταύρου Παπαδόπουλου Η γιαγιά μου η Σμυρνιά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέφαλος.
