Ή αλλιώς, μια χαμένη ευκαιρία οικειότητας
Ο Neil Young δεν χρειάζεται καμία εξήγηση. Ανήκει σ' εκείνη τη μικρή κατηγορία καλλιτεχνών που το όνομά τους έχει ξεφύγει από το πλαίσιο της μουσικής και αποτελεί πλέον πολιτισμικό σημείο αναφοράς. Από τους Buffalo Springfield μέχρι τους Crazy Horse και από τη Laurel Canyon στη μάχη του κατά της ψηφιακής ισοπέδωσης του ήχου, ο Young ήταν πάντα παρών, αλλά με τον δικό του τρόπο. Λοξός, απρόβλεπτος, ρηξικέλευθος. Η νέα ταινία-ντοκιμαντέρ, Coastal, σε σκηνοθεσία της γυναίκας του, της Daryl Hannah, έρχεται ως «οικείο πορτρέτο» του Neil Young μέσα από ένα ταξίδι, κυριολεκτικό και υπαρξιακό, με το βαν του στα παράλια των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην πραγματικότητα, όμως, η ταινία δεν είναι πορτρέτο. Είναι μια ατμοσφαιρική σπουδή στη στασιμότητα, ένα φιλμ που περισσότερο απωθεί τον θεατή παρά τον φέρνει κοντά σ' αυτόν τον τόσο πολύπλοκο –αλλά αγαπημένο– καλλιτέχνη.
Η σιωπή ως αφήγηση
Η επιλογή της Hannah να κινηματογραφήσει τον σύζυγό της με απόλυτη λιτότητα μπορεί να διαβαστεί ως πρόθεση: να μας προσφέρει, όχι τον Neil της σκηνής αλλά τον Neil της σιωπής, της ενδοσκόπησης και της διαδρομής. Αλλά αν το Don’t Look Back του D.A. Pennebaker κατάφερε μέσα από φευγαλέες στιγμές να φτιάξει ένα πλούσιο πορτρέτο του Bob Dylan ή αν το πρόσφατο Moonage Daydream μετέτρεψε το αρχείο του David Bowie σε ένα παλλόμενο κινηματογραφικό σύμπαν, τότε το Coastal είναι το ακριβώς αντίθετο: μια ταινία που επιλέγει να μην πει τίποτα – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Neil δεν μιλά για την πανδημία, δεν αναστοχάζεται τις δεκαετίες του στη σκηνή, ούτε εξηγεί τα νέα του τραγούδια. Η ταινία είναι γεμάτη από σιωπές, μακρόσυρτες διαδρομές, αμήχανα χτυπήματα των δαχτύλων στο παράθυρο, μια αίσθηση αναμονής που δεν ανταμείβεται ποτέ. Αν πρόκειται για συνειδητή αποδόμηση της ιδέας του μουσικού ντοκιμαντέρ, τότε δυστυχώς δεν συνοδεύεται από εσωτερική ένταση ή εναλλακτική αφήγηση.
Η μουσική ως υπόκρουση και όχι ως πρωταγωνίστρια
Κι όμως, η μουσική του Neil Young θα μπορούσε να είναι το νήμα που ενώνει το φιλμ. Εδώ έχουμε τις πρώτες του ζωντανές εμφανίσεις μετά την πανδημία – ένα γεγονός που από μόνο του έχει ιστορική και συναισθηματική βαρύτητα. Αλλά ούτε αυτό αξιοποιείται. Οι συναυλίες κινηματογραφούνται με μονοτονία. Αργές και στατικές λήψεις, ελάχιστη εναλλαγή και απουσία οποιασδήποτε συναισθηματικής κορύφωσης. Ο Neil ερμηνεύει, αλλά δεν συμμετέχει, ούτε ως performer ούτε ως αφηγητής του εαυτού του. Ακόμα και τα ελάχιστα σχόλια που κάνει επί σκηνής, όπως το «είμαι χαρούμενος που ήμουν εδώ πριν έρθει η AI», μοιάζουν περισσότερο σαν ειρωνικά meta-σχόλια για την ίδια την ανεπάρκεια του φιλμ να τον συλλάβει.
Μια Joni που περνά και χάνεται
Ίσως η πιο απογοητευτική στιγμή του Coastal είναι η φευγαλέα εμφάνιση της Joni Mitchell, όχι γιατί δεν μένει περισσότερο, αλλά γιατί η ταινία δεν φαίνεται να καταλαβαίνει καν τι έχει στα χέρια της. Σε κάθε άλλη ταινία, ένα τέτοιο πέρασμα θα λειτουργούσε ως πύλη: για να μιλήσει ο Neil για τη γενιά του, για το Laurel Canyon και για την αδελφότητα των τραγουδοποιών. Εδώ, είναι απλώς ένα ακόμα πλάνο. Ένα κύμα που έρχεται και φεύγει.
Η Hannah και η σκηνοθετική πρόθεση
Η Daryl Hannah δεν είναι άπειρη με την κάμερα – τουλάχιστον όχι ως ηθοποιός. Αλλά εδώ, ως σκηνοθέτης, μοιάζει να μπερδεύει την εγγύτητα με την ακινησία. Ίσως για εκείνη, το να κοιτά τον Neil με αγάπη είναι αρκετό. Αλλά για τον θεατή, που δεν είναι μέλος της σχέσης τους, χρειάζεται κάτι παραπάνω. Χρειάζεται ερμηνεία, κατεύθυνση και ρυθμό. Το Coastal μοιάζει να αποφεύγει συνειδητά τη σύνθεση, επιλέγοντας έναν σκελετό στιγμών χωρίς αρχή, μέση και τέλος. Και αυτό, δυστυχώς, κάνει το αποτέλεσμα να μοιάζει περισσότερο με ημερολόγιο χωρίς λόγια, παρά με έργο τέχνης.
Ο μύθος περιμένει ακόμα
Ο Neil Young είναι ένας από τους πιο ειλικρινείς και ριζοσπαστικούς δημιουργούς της εποχής μας. Ένας καλλιτέχνης που μίλησε για την οικολογία, το δικαίωμα στην αυτονομία, την αναλογική πιστότητα του ήχου και το νόημα του να είσαι παρών.
Αυτός ο άνθρωπος αξίζει ένα ντοκιμαντέρ που θα τον αναδείξει ή έστω που θα τον αμφισβητήσει με σοβαρότητα. Το Coastal όμως, δεν είναι αυτό. Δεν είναι ντοκιμαντέρ, δεν είναι δοκίμιο, δεν είναι rock ανάμνηση. Είναι μια παράξενη παύση και ίσως, άθελά του, ένα σύμβολο αυτού που ο ίδιος ο Neil φοβάται: την κενότητα στην εποχή της υπερέκθεσης.
Επιμύθιο
Και εμείς; Εμείς απολαύσαμε την Daryl ως ηθοποιό στο Blade Runner, αλλά και στο Kill Bill, και εξακολουθούμε να αγαπάμε τον Neil (που κατέχει διπλώματα πρότυπου ελέγχου κίνησης των σιδηροδρόμων), αλλά μάλλον ο μύθος του πρέπει να περιμένει ακόμα για να ειπωθεί σωστά. Και εμείς, τι θα κάνουμε μέχρι τότε; Ε, μέχρι τότε, θα μείνουμε μόνο με τη σιωπή, γιατί η Daryl στον σκηνοθετικό τομέα, μας κέρασε απογοήτευση! Ε, ναι!
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε τον Neil Young σε φωτογραφία Wes Orshoski
Τίτλος: Neil Young: Coastal
Σκηνοθεσία: Daryl Hannah
Διάρκεια: 1 ώρα 45 λεπτά
Είδος: Μουσικό ντοκιμαντέρ
Ημερομηνία κυκλοφορίας: 17 Απριλίου 2025
