Άγιος Νεόπλουτος

Διάλογος με τον Πεσσόα
Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας

Γιάννη Σμίχελη

Η ποίηση γράφεται όπως αναβλύζει από μέσα μας, είναι μια εσωτερική διεργασία των βιωμάτων μας, δεν υπάρχει ο αυστηρός διαχωρισμός εσωτερικού-εξωτερικού κόσμου, δεν υφίσταται ο εαυτός μας χωριστά από το περιβάλλον και η χρήση της δυαδικής αντίθεσης μέσα έξω, εγώ και ο άλλος είναι μια αυταπάτη και ένα εργαλείο αναλυτικής επεξεργασίας και κατανόησης των ερεθισμάτων πολύ προβληματική. Είμαστε ένα με ό,τι αγαπάμε, μισούμε, συμπαθούμε, αντιπαθούμε, πλάθουμε την ταυτότητά μας σε σχέση με τον άλλο, σε σχέση με τον άγνωστο, σε σχέση με το ανοίκειο, μαθαίνουμε το οικείο, δεν υπάρχουν τα σύνορα παρά μόνο στο μυαλό των ιθυνόντων της πολεμικής μηχανής, της επικυριαρχίας πάνω στα αλλά ζωντανά πλάσματα, του τυράννου, της ολιγαρχίας και όλων εκείνων που νομίζουν πως θα σωθούν από τις ψευδαισθήσεις τους αν χώσουν το κεφάλι κάτω από το μαξιλάρι, με την έννοια ότι, επειδή τους ανήκει, τους ανήκει και το ψέμα που ψιθυρίζουν στο αλλοιωμένο εγώ τους. Γιατί, αν υπάρχει ένα μόνο εγώ ολόκληρο, πλήρες, αυθεντικό είναι του συνόλου, της κοσμικής ολότητας, του ολόκληρου πέρα από κάθε ορισμό ιδιοκτησίας· άλλωστε πώς είναι δυνατόν να κατέχουμε το σώμα μας αφού εκείνο ανήκει στον συμπαντικό περίγυρό του και άρα εμείς ως ατομικότητες είμαστε μια μόνο έκφρασή του; Δεν ιδιοποιούμαστε το κορμί μας, είναι το πιο γελοίο και ηλιθιώδες, από τότε που επικράτησε αυτή η λανθασμένη αντίληψη, απλά το καταστρέφουμε με τον καταναλωτικό τρόπο των προϊόντων χυδαιοϋλιστικής υποκουλτούρας, ή πουλώντας και ξεπουλώντας το· η εκπόρνευση δεν ορίζεται μόνο σεξουαλικά κυριολεκτικώς, αλλά και μεταφορικά σε ψυχικό, ιδεολογικό, πνευματικό και εργασιακό επίπεδο, εξού και οι τόσες ύβρεις οι σχετικές με τις διάφορες μορφές γενετήσιας πράξης. Γεμίζουμε το σώμα με αναβολικές τροφές, με ποταπές απολαύσεις και γυαλιστερές τοξικότητες επειδή φαντασιοπληκτούμε δηλώνοντας πως μας ανήκει όπως και ο εαυτός μας σαν να είναι ένα άψυχο αντικείμενο με μηχανική λειτουργία που δήθεν υπακούει στις εντολές μας όμοια με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Πάνω σ' αυτό άλλωστε οι μετανθρωπιστές φαντασιώνονται την τέλεια τεχνητή νοημοσύνη και το μόνο που επιδιώκουν είναι υποταγή σε μια στρεβλότητα και αιματοχυσία. Δεν υπάρχουν σύνορα, οι ενεργειακές ροές των σωμάτων δεν καταλαβαίνουν από περιφράξεις, αρρωσταίνουν οι σημερινοί άνθρωποι ακριβώς γιατί περιχαρακώνουν το σώμα τους, μα εκείνο αισθάνεται, εκδηλώνει τα συναισθήματά του και εκπέμπει την ανάλογη ενέργεια, το ενεργειακό του φορτίο αναπόφευκτα ενώνεται με τα άλλα κι ας ουρλιάζουν οι δικαιωματιστές του ιδιωτικού ατόμου. Είναι δυνατόν το άτομο από μόνο του να δημιουργήσει σάρκα, όργανα, σώμα, ατμόσφαιρα, περιβάλλον, κόσμο, σύμπαν, κοινωνία; Όχι. Μόνο η ένωσή του με αλλά άτομα, με συγκεκριμένο τρόπο, υλικά ειδικής ποιότητας, με ιδιαίτερο κατασκευαστικό μοντέλο. Και η ενωτική δύναμη είναι η έλξη των ενεργειακών πεδίων των ατόμων. Δεν υπάρχει λοιπόν το όριο, αλλά η αυτενέργεια αναδεικνύεται από την σύνθεση για ένα ανώτερο όργανο, σώμα, οργανισμό, ομάδα, κοινωνία, κόσμο, σύμπαν. Όλα αυτά είναι αυθύπαρκτα, αυτόνομα μέσα στο σύνολο, αυτολοκληρώνονται εντός του, είναι οι μονάδες αυθυπαρξίας του ολόκληρου, του συλλογικού. Χωρίς την ομάδα δεν είναι αυθύπαρκτα, ανεξάρτητα, αυτοδημιούργητα, αυτοτελή, αυτάρκη· είναι άτομα σε χάος.

Το ποίημα λοιπόν είναι η εκδήλωση του όλου, του σύμπαντος ενός καθολικού ατόμου διαμέσου των ενδομυχών του. Και η ατομική καθολικότητα είναι ο σκοπός της στιγμής του με την επίγεια παρουσία του. Και στην εποχή του επιστημονικού κατακερματισμού και της αποθέωσης της εξ αποστάσεως παρατήρησης στην αυστηρή ένδειξη των αισθητήριων οργάνων μας, η ποίηση προπορεύεται γιατί ενσωματώνει με τον πιο απλό και ουσιαστικό τρόπο το ανθρώπινο όλον στην κοσμικότητα. Ο κόσμος είναι ένας και μοναδικός που αποτελείται από συστήματα, σχέσεις, συσχετισμούς, διαδράσεις κι αλληλεπιδράσεις ειδών, κατηγοριών και ομάδων. Άρα κάθε ανθρώπινο άτομο είναι πρώτα μέλος του ανθρώπινου είδους και μέσω αυτού ορίζει την ατομικότητά του. Οι δικαιωματιστές, που εκδηλώνουν ιδιαίτερη αδυναμία στις προτιμήσεις των μιντιακών influencers, αυτά οφείλουν να τα λάβουν υπόψιν τους αλλιώς δεν θα καταλάβουν την αιτία που θα τους έχει πέσει ο ουρανός στο κεφάλι. Ακόμα και οι υπερβατικοί κόσμοι των θρησκειών δεν είναι τίποτε άλλο παρά μέρος της μίας και απτής πραγματικότητας που συνθέτουμε διυποκειμενικά με όνειρα, σκέψεις, ιδέες, οράματα, πράξεις, βιώματα, αντιλήψεις, προϊόντα και λέξεις, γιατί το ίδιο το σύμπαν βρίσκεται στο ατομικό μας σύμπαν, το άτομό μας είναι γέννημα του σύμπαντος, της ομάδας μας και όλα αυτά τα συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας που η ενσυναίσθηση και η διαίσθηση τις πλοηγούν. Αν αισθανόμασταν μόνο δεν θα είχαμε καμία τύχη. Είμαστε περίπλοκα και ευφυή όντα ακριβώς γιατί η ζωή μας περιλαμβάνεται στα συν-, δι-, δια-, εν-, ενδο-, έσω-. Συντροφιές καλπάζουν σαν αγέλες πάνω σε δρόμους αόρατους και, σε κάποια στιγμή, απλά αποκλίνουν από την πορεία και τότε –και μόνο τότε– αυτοπροσδιορίζονται. Ελάχιστοι έχουν τις αντοχές και την απελπισία μέχρι το τέλος να φέρουν ένα ταξίδι που περιλαμβάνει πολλές ζωές και θανάτους ώστε οι μεταμορφώσεις αυτές να είναι η πύλη στην κοσμική αθανασία. Είμαστε αθάνατοι αλλά υποκρινόμαστε τους θνητούς για να παίζουμε το παιχνίδι του σφαγέα πιο χαριτωμένα και δραματικά. Άλλωστε, στην αρχαία τραγωδία, τον τελευταίο λόγο έχει πάντα ο από μηχανής θεός, όπως στην Ιλιάδα η υποταγή του αρχηγού Δία στις βουλές της μοίρας και μοίρα σημαίνει σύμπαν. Το άγνωστο μας γεννά και μας πάει όπου γουστάρει κι αυτό πρωτίστως το φέρουμε μέσα μας, είναι η ευλογία μας και τα κελεύσματά του η πεμπτουσία της ουσιαστικής ύπαρξής μας. Τα υπόλοιπα είναι συμβιβασμοί στην ρουτίνα του σφαγείου. Αυτό είναι ποίηση. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε αν δεν δούμε με όλα τα μάτια. Του σώματος, του ονείρου, του οράματος, τα διαισθητικά· το ίδιο και με τα αλλά όργανα. Το δέρμα δεν είναι μόνο εκείνο της εξωτερικής ύλης του οργανισμού μας, η αφή έχει εξ αποστάσεως ερεθίσματα, τηλεπαθητικά, των ενεργειακών πεδίων άλλων σωμάτων, αλλά το κυριότερο των ακτινοβολιών δρώμενων του παρελθόντος του παρόντος και του μέλλοντος. Ως εκ τούτου ο χρόνος δεν είναι γραμμικός, ούτε κυκλικός αλλά αλλόκοτα διαχυτικός με σπειροειδές σχήμα προς όλες τις κατευθύνσεις. Η περιοδικότητα των ουρανίων σωμάτων σε σχέση με τον ήλιο είναι μια πηγή αλλά, αν και απόλυτη για το πλανητικό σύστημα, για τη ζωή έχει την σχετικότητα του βιώματος, μόνο που το τελευταίο είναι μια εσωτερική σύνθεση που το αιώνιο με τον χρόνο συμπράττουν ακυρώνοντας τα όρια και την αντίθεσή τους. Άλλωστε, όλες οι διπολικές αντιπαλότητες σ' ένα ενδότερο επίπεδο υπερβαίνονται γιατί κυριαρχεί η ενότητα του ενός των πολλών. Κι όμως, η διαφορετικότητα είναι τόσο αλλόκοτα ελκυστική όσο πιο ισχυρή ακτινοβολία και καθαρή ενέργεια, το ενιαίο και αδιαίρετο μέσα από τον δικό μας εαυτό, παράγει κι εκπέμπει. Η αρμονία φέρει ακριβώς αυτό και κατά συνέπεια η αισθητική ομορφιά είναι η έκφρασή της στα έμβια όντα.

Όπως είμαι πολυθεϊστής και δεν πιστεύω σε κανέναν χωριστά αλλά είμαι περίεργος για όλους έτσι κι είμαι όλα τα φύλα. Είμαι ένας άνδρας που φέρει μέσα του μια γυναίκα, ενώ έχω φαλλό η ψυχή μου είναι σαν αιδοίο που ελκύει και εγκολπώνει ό,τι της προκαλεί ενδιαφέρον σχετικά με την απειροσύνη της καθαυτής υπόστασής της. Αντιμετωπίζω την ομορφιά των γυναικών σαν να είναι ένας αόρατος φαλλός που διεισδύει μέσα μου και μετά διογκώνεται και εκσπερματώνει το νόημα της αισθητικής αρμονίας με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνω κι εγώ όμορφος σαν να είμαι αρσενικιά τριανταφυλλιά. Ένας ροδοάνδρας που ξεκίνησε από το βαθύ μιας σκοτεινής σπηλιάς ώσπου να βγει στην επιφάνεια μέσα στα δάση και το φως, για να πετάξει σαν ένας συνδυασμός δαιδαλοΐκαρου για να μπορεί να συλλαμβάνει το νόημα των πάντων από ψηλά παίζοντας διαρκώς με τον κίνδυνο και τον θάνατο αλλά χάρη στην σοφία ενός αιωνόβιου γεροέφηβου μπορεί και συνεχίζει στο αέναο του ατέρμονου εντοπίζοντας τις ασυνέχειες που απαιτούν σάλτο μορτάλε με την ικανότητα του κοσμικού θάρρους ώστε αντί, για την τελική καταστροφή, να εμβαθύνω στη γνώση με την βιωματική μελέτη.

Η πραγματικότητα είναι η θεσμική κατασκευή των βιωμάτων μας, η διαίσθηση, ο ηγήτορας· και η ενσυναίσθηση πηγή του δίκιου μας. Το τι βρίσκεται πέρα από μας το ξέρουμε με τον δικό μας τρόπο και η αντικειμενική πραγματικότητα που ανήκει στο σύμπαν δεν είναι άλλη μια ανθρώπινη κατασκευή γιατί αν το άπειρο έχει μια γλώσσα, η δίκη μας την ψυχανεμίζεται στα ποτάμια των σιωπών της. Ακόμα και η φυσική επιστήμη είναι μια μεταφυσική εφόσον, πάντα, η μαγεία του κόσμου θα παραμένει άπιαστο μυστικό, αφού ούτε ο ίδιος μπορεί να προβλέψει το γίγνεσθαί του μήτε φυσικά εξ αρχής κατέχει πλήρη γνώση των δυνατοτήτων του. Άλλωστε, δεν διαθέτει στοχασμό, γνώση και συνείδηση αλλά μια πηγαιότητα απόλυτη κι άπειρη, ανεξέλεγκτη και πέρα από την ηθική. Ο κόσμος είναι γιατί γίνεται και το γίγνεσθαί του είναι για να είναι. Γεννά μέσα από τη γέννησή του και τον θάνατό του το σύμπαν, την ύπαρξή του, και ο άνθρωπος κάνει το ίδιο με έναν τρόπο που, ενώ φαντάζει παρόμοιος, είναι τόσο αλλιώτικος ώστε να εναρμονίζεται με τον συμπαντικό. Η βασική δυαδική αντίθεση είναι κόσμος - ζωή, το άχρονο ζευγάρι σε μια αιώνια συνουσία και όλα τα έμβια όντα είναι θηλυκά όποτε όσο κι αν συζητάμε για την ανδρική αρρενωπότητα, αυτή είναι μόνο μια δευτερεύουσα ένδειξη του κοσμικού είναι στο ανθρώπινο dna όπου κυριαρχεί η θηλυκότητα ως προς τη διάσταση της κοσμικότητας. Είμαστε θηλυκά όντα και η συμπαντική αρμονία διεισδύει στα εσώψυχά μας· άλλωστε η ψυχή είναι πανανθρώπινη, θηλυκή, και η πιο καθοριστική πτυχή μας, εξού και αόρατη. Αν ήταν απτή η δύναμή της θα ήταν πεπερασμένη και χειραγωγήσιμη, αλλά είναι η απόκρυφη απειροσύνη μας στο φανερό σωματικό μας άπειρο.

Νομίζω ότι προέρχομαι από κατοίκους ψαρανθρώπους ενός πολύ ψηλού βουνού στα βάθη του ωκεανού. Η σκοτεινιά μου είναι συμπαγής και υγρή σαν να κινείται προς όλες τις μεριές αλλά μένει πάντα σταθερή στο άγνωστο κέντρο ενός απόκοσμου κόσμου. Η βία είναι ο πιο περίπλοκος φαύλος κύκλος και η απέραντη παραποίηση της ιστορίας. Δεν έχει ξεκινήσει η τελευταία ακόμη, δεν υφίσταται, γιατί γράφοντας υπό τους όρους της βιαιότητας δεν γράφεται η αλήθεια. Και εφόσον μετατοπίζονται τα κέντρα της συμβατικής εξουσίας σε σχέση με τις εύθραυστες ισορροπίες της κατοχής ισχύος και αλλάζουν οι μέθοδοι άσκησής της, απλώς διαφοροποιείται το αφήγημα νομιμοποίησης από τον προσωρινό διαχειριστή της. Αυτό προκαλεί την ψευδαίσθηση της ιστορικής εξέλιξης αφού η κάθε επικρατούσα ελίτ ευλογεί τα ματωμένα χέρια της και όλες μαζί οι ηγεμονικές ομάδες, η μια μετά την άλλη, συμβάλουν στο παραμύθιασμα της προόδου σε επίγειο ή επουράνιο επίπεδο, όμως καμία σημασία δεν έχει αυτή η αντίθεση αφού, σε τελική ανάλυση, όλα συντελούνται στη γη και στο χωροχρονικό της συνεχές. Συνεπώς ακόμη ζούμε την πρώτη στιγμή της ανθρώπινης παρουσίας ως είδος και αφού δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, δηλαδή να ξεπεράσουμε την βαναυσότητα και να ανυψωθούμε στην αρμονία της ειρήνης, δεν δύναται να μιλάμε για ιστορικότητα αλλά χρονική μυθοπλασία. Ζούμε ακόμη στην εποχή του μύθου, είναι το λογοτεχνικό έργο που ενσωματώνει τη βία με τον πιο φυσικό και ευφάνταστα ανώδυνο τρόπο, ώστε να μας εξοικειώνει από την παιδική ηλικία. Τα παιδιά πλακώνονται στο ξύλο επειδή πολύ απλά όλες οι κοινωνίες εκπαιδεύουν τους απογόνους τους στη βίαιη μαχητικότητα, είτε άμεσα είτε έμμεσα, δια νόμιμων αντιπροσώπων. Επειδή λοιπόν ένα κατεστημένο ανατρέπεται μόνο με κατάλληλη διαχείριση και συγκέντρωση βίαιων μέσων, ισχυρότερων από εκείνων της πολιτείας του, η επανάσταση είναι μία άκρως ανεξέλεγκτα βίαιη αλληλουχία γεγονότων που ενώ επιδιώκει την ασυνέχεια, αναφορικά με τα καθιερωμένα, ουσιαστικά, και μόνο λόγω της καθολικής βαναυσότητάς της, τα αναπαράγει με διαφορετικό τρόπο. Ο χριστιανισμός με το που πέτυχε την εδραίωσή του μετέτρεψε το αφήγημα δια αλλήλων και προς τον πλησίον αγάπη όχι απροϋπόθετα και ανιδιοτελώς αλλά υπό την συνθήκη της πίστης και της γενικευμένης διαδικασίας προσηλυτισμού με όλα τα μέσα και με προεξέρχοντα του εξαναγκασμού. Ο διαφωτισμός υποτίθεται επιδίωξε την απομάγευση του κόσμου και εκκοσμίκευση της ζωής με σκοπό την διαρκή ανάπτυξη και πρόοδο. Κι ενώ ευαγγελιζόταν ένα πνεύμα φωτεινό και δημιουργικό, πέρα από τον σκοταδισμό της ιεράς εξέτασης και την άυλη βυζαντινή υπόσταση της αγιογραφίας, καταλήξαμε στον εικοστό αιώνα των ακροτήτων λόγω εθνοσχιζοφρένειας των ρατσισμών και φυλετικών ολοκληρωτισμών με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα και της μεγάλης χίμαιρας του υπαρκτού σοσιαλισμού ο οποίος, ενώ κατέβαλε την πιο νικηφόρα νίκη κατά του ναζισμού και αποτέλεσε την μεγάλη ελπίδα, κατέληξε στην αυτοκατάργηση από τη δική του γραφειοκρατία. Και σήμερα φαντάζει ο πυρηνικός πόλεμος ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο. Όποτε, μην γελιόμαστε, ακόμη βρισκόμαστε στην ώρα μηδέν με ημερομηνία 0 και δεν έχουμε ξεκινήσει, γιατί πολύ απλά μπορεί να μην μπορούμε. Εκτός κι αν…

Εν κατακλείδι, αν το ανθρώπινο είδος είναι μια ομαδική ατομικότητα από έξω, φαντάζει σαν ένα τερατόμορφο ζώο παγιδευμένο στον βάλτο που η χρονικότητά του ορίζεται από την εναλλαγή κίνησης - βούλιαγμα, ακινησία - στασιμότητα, άρα η μόνη ουσιαστική πρόοδος που ισχύει είναι οι ανακωχές ανάμεσα στους πολέμους, ενώ αν δούμε την ανθρωπότητα από μέσα τότε διαρκώς βιώνουμε ένα εναρμονισμένο ή άρρυθμο χάος, το πρώτο είναι οι αυταρχικές ή ολοκληρωτικές ηγεμονίες και το δεύτερο οι κρίσεις και παρακμές. Όλες οι αξίες με τα συμπαρομαρτούντα, δηλαδή τις περιόδους κι εποχές με ιδεολογίες, είναι ένα σύνολο σπάνιων σκέψεων διανθρώπων, οι οποίοι υπερέβησαν το στενό ρούχο του εγωατόμου και συνέλαβαν την ανθρωπότητα ως σύνολο και είδος. Ο καπετάν Ρουκούνης είναι ένας τέτοιος διάνθρωπος.

Η πρακτικότητα σκοτώνει την αυθεντικότητα και η δεύτερη οδηγεί την προσωπικότητα στα άγνωστα μονοπάτια ενός κοινωνικού περιθωρίου αχαρτογράφητου με τρομερές προοπτικές δημιουργίας, έντονων δοκιμασιών, ασυμβίβαστων κι απρόσμενων επιλογών βίου και την επαναπροσέγγιση ολοκλήρου του είναι με τρόπο ριζοσπαστικό και πρωτότυπο. Το κυριότερο, η μοναξιά δεν βρίσκεται παρά μέσα στην κοινωνία και όχι στις παρυφές της, ούτε στα πεδία της άδολης ειλικρίνειας. Το παιχνίδι των συμβιβασμών και της αδιάκοπης διαπραγμάτευσης με όλους τους όρους της ανασφάλειας λόγω πιθανής απώλειας κεκτημένων ή αστοχίας στους επιδιωκόμενους στόχους της κοινωνικής αναρρίχησης ή απλά λόγω βιοποριστικού συντηρητισμού είναι η διαβρωτική δύναμη του ομαδικού πνεύματος και της κοινωνικής διαφάνειας, βασικές προϋποθέσεις μιας υγιούς δημοκρατίας. Οι μεγαλοσχήμονες ιδεοληπτικές αποθεώσεις της αθηναϊκής δημοκρατίας είναι για να δουλεύουν ψιλό γαζί τις μάζες, αφού ουσιαστικά προβάλλεται ένα μοντέλο ωραιοποιημένο στο οποίο τη θέση των σκλάβων σήμερα έχουν οι εργάτες, οι μεροκαματιάρηδες, οι απόκληροι και οι άνεργοι οι οποίοι ψηφίζουν σύμφωνα με την καθοδήγηση των μέσων μαζικής προπαγάνδας, έτσι ώστε και η μια φορά ενεργοποίησής τους στην πολιτική να είναι καπελωμένη και αλλοτριωμένη. Το διάλειμμα της ειρήνης των 45 μεταπολεμικών ετών στην Ευρώπη με εξαίρεση το κυπριακό, το οποίο οι Ευρωπαίοι δεν το μετράνε, σαν να έχει διαγραφεί από την μνήμη τους, πραγματοποιήθηκε υπό την απειλή της πυρηνικής σύγκρουσης και γι' αυτό ονομάστηκε ψυχρός πόλεμος, ενώ μετά τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία ξεκινά ένας νέος φαύλος κύκλος της πιθανότητας του ολοκληρωτικού αφανισμού. Κοντολογίς η ανθρωπότητα δεν έχει ζήσει ποτέ ειρηνικά ώστε να γράψει με την ησυχία της και με αυτοσυνείδηση την ιστορία της κι όταν φιλοσοφεί το ρίχνει, στην καλύτερη των περιπτώσεων, στη μεταφυσική γιατί ακόμα και ο επιστημονικός υλισμός του Μαρξ έχει ως αφετηρία ότι ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως καλός, κάτι που είναι μάλλον ευχή παρά επιστημονική διαπίστωση. Δεν λέω ότι είναι κακός, λύκος για τον λύκο, όπως λέει ο Χομπς, γιατί τι μας φταίει το άγριο σκυλάκι να το υποτιμάμε και σατανοποιούμε; – μια χαρά κάνει τη δουλειά που του έχει ανατεθεί μέσω του φυσικού καταμερισμού εργασιών των έμβιων όντων από το φυσικό περιβάλλον. Εννοώ πως ο άνθρωπος ούτε σατανάς είναι διότι τότε θα είχε επικρατήσει η κακία και θα ζούσαμε σ' ένα σύστημα αιμοσταγούς κοινωνικής οργάνωσης τύπου Δάντη. Όχι, πολύ απλά, ο άνθρωπος δεν ξέρει τι του γίνεται και παραμένει στην βρεφική κατάσταση του μωρού. Δηλαδή και νεογέννητος και βλαμμένος. Μ' εξαίρεση τους διανθρώπους.

Copyright © Γιάννης Σμίχελης All rights reserved

Πρώτη δημοσίευση

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα του Θανάση Μυλωνά.

Το πεζογράφημα αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου του Γιάννη Σμίχελη Άγιος Νεόπλουτος: Διάλογος με τον Πεσσόα - Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας, που δημοσιεύτηκε σε 42 μέρη στο koukidaki.gr από τις 25 Απριλίου 2025 και κάθε Παρασκευή. Ξεκινήστε την ανάγνωση από εδώ