Ο φυτικός κόσμος στα διαδραστικά έργα του εικαστικού διδύμου Hantou

Η Pascale Weber γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά πέρασε την παιδική της ηλικία στην Ινδονησία. Μετά από μακρά διαμονή στις ΗΠΑ και στο Μεξικό, επέστρεψε στο Παρίσι όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη γραφιστική και στον σχεδιασμό χώρου στην Ανώτατη Σχολή Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Πραγματοποίησε τη διατριβή της στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης σχετικά με τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα, τα οποία επικεντρώνονται στις σωματικές πρακτικές και στη συμβολή τους στη σχέση με το περιβάλλον και τον φυτικό κόσμο. Διδάσκει στο πανεπιστήμιο Paris Panthéon-Sorbonne παράλληλα με την πολύπτυχη εικαστική της δράση που περιλαμβάνει performances, σχέδια, φωτογραφίες, κατασκευές, happenings κ.α.

Μαζί με τον Jean Delsaux σχεδίασαν και πραγματοποίησαν, από το 2012 μέχρι σήμερα, στην Ευρώπη, την Βόρεια Αφρική, την Ασία, την Βόρεια και Νότια Αμερική, την Αρκτική και τη ζούγκλα του Ισημερινού, πολλές performances με κύρια θεματική τους την σχέση σώματος και βλάστησης. Performances της πραγματοποιήθηκαν και στην Ελλάδα, αρχικά στα Κύθηρα, ως απάντηση στο άγχος εξαιτίας της πανδημίας και τις αυταρχικές πολιτικές που εφαρμόστηκαν για να αναχαιτιστούν τα διαδοχικά κύματα του covid-19 το 2020. Το 2021, η Πασκάλ Γουέμπερ για την εικαστική τριλογία σώμα - αντικείμενο - φυτικός κόσμος πραγματοποίησε εργαστήριο με φοιτητές στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, οι οποίοι δημιούργησαν την performance Κήποι εν κινήσει. Παράλληλα, πραγματοποίησε ένα εργαστήριο στο Κέντρο Μελέτης Νεότερης Κεραμεικής, στο οποίο κάλεσε τους συμμετέχοντες σε ένα tableau-vivant με τα κεραμικά έργα που δημιούργησαν.

Το 2023 πραγματοποίησε στην λίθινη Μοβ σκηνή του κήπου της Πινακοθήκης Villa Ροδόπη ART-EST, που έχω ιδρύσει στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς, την performance Cannibal Ritual [Κανιβαλική τελετή]. Στρώθηκε ένα τραπέζι με λαχανικά που είχαν συναρμολογηθεί σε ψευδοσυνθετικά αναθηματικά αγάλματα. Ορισμένα ήταν άσεμνα και αστεία, άλλα πολεμοχαρή και τρομακτικά, άλλα επιβλητικά, εξορκιστικά και προστατευτικά. Η Πασκάλ, σαν μέντιουμ, ιερούργησε στη θυσία μιας φυτικής φιγούρας και στην συνέχεια τεμάχισε τα χορτοφαγικά τοτέμ και αφαίρεσε προσεκτικά τους σπόρους τους, επικαλούμενη τους θεούς της αγροτικής γονιμότητας. Η τελετουργική παράσταση έγινε με χορηγία του τμήματος τεχνών της Σορβόνης και είχε σημαντική απήχηση.

Ακολούθησε, το 2024, η ομαδική έκθεση Τέχνη, ερωτισμός, οικολογία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) στην Αθήνα, ως αντίστιξη στο ομώνυμο συμπόσιο που συνδιοργάνωσε το University Paris 1, με την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία. Συγκεντρώθηκαν εικαστικά έργα που μαρτυρούσαν την ζωτική και συμβολική σχέση του σώματος με το φυσικό ή τεχνητό περιβάλλον. Συμμετείχαν καλλιτέχνες διαφόρων εθνικοτήτων, ενώ τα έργα είχαν εγκιβωτιστεί. Εν μέρει ήταν μια «έκθεση σε βαλίτσα», αναφορά στο «boîtes en valise» του Marcel Duchamp. Τα κομμάτια τέχνης σηματοδότησαν την ευθραυστότητα της εμπειρίας, στο μυστήριο της ερωτικής επιθυμίας και της υβριδικότητας. Όπως διατυπώθηκε: «Είναι ευτύχημα που αυτή η έκθεση πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στον τόπο του Έρωτα, της Αφροδίτης, της Σαπφούς, του Ορφέα, του Πάνα, όλων των ειδών Σατύρων και υβριδικών όντων, στο λίκνο μιας μυθολογίας που διαπερνά ολόκληρη την Ευρώπη και βοηθά να ζούμε σε αυτή την ερωτική, απαραίτητη, αμοιβαία και συνεχή ανταλλαγή με την σάρκα του κόσμου.».

Τα τελευταία χρόνια, η Weber, δημιουργεί δοχεία από λινό, βαμβάκι, πέτρα (έτοιμα για χρήση) και κυρίως από πηλό chamottée για να μπορούν τα φυτά να μεταφερθούν. Αποκαλεί αυτά τα δοχεία orthèses (καλλιτεχνικοί νάρθηκες), καθιστώντας αυτά τα τεχνουργήματα ένα στήριγμα για τη φροντίδα και την αποκατάσταση του σώματος, όσο και ένα σύμπτωμα της αμέλειάς μας, όντας παράλληλα ένα φανταστικό εργαλείο για τη διατήρηση των φυτών.

Η ιστορικός τέχνης Ευαγγελία Νάκα επισημαίνει: «Ο πληθυντικός που διαπνέει τις performances της Pascale Weber συναρθρώνει το προσωπικό (σώμα) με το συλλογικό (φύση) και με μία ύλη (κεραμικό έργο) που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο σύνδεσμος μεταξύ των δύο, στο πνεύμα μίας ολιστικής δράσης που αγγίζει ριζοσπαστικά και βαθιά τα πιο ευαίσθητα ζητήματα του σύγχρονου πολιτισμού, όπως τη μετακίνηση πληθυσμών, την αναθεώρηση του τόπου και την πολύτιμη συμβολή του σώματός μας σε μία νέα οικοσοφία.».

Τα κεραμικά που κατασκευάζονται από το δίδυμο Hantu και τους συμμετέχοντες στις εικαστικές δράσεις υλοποιούν μια αφήγηση στην οποία τίθεται το ζήτημα της επιβίωσης, της αντίστασης στην καταστροφή μιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όσο και σε εκείνη των φυσικών χώρων και της φροντίδας για τα φυτά, όσο και για τα άρρωστα σώματά μας. Η performance κατασκευάζει μια τελετουργική τελετή, τόσο συμβολική όσο και πραγματιστική, από αισθητηριακές εμπειρίες που επανεξετάζονται και βελτιώνονται κάθε φορά. Προτείνει μια προσέγγιση του εδάφους και της περιβαλλοντικής κρίσης βασισμένη στην ακρόαση του σώματος, στην ακρόαση του εαυτού του και στην ακρόαση όλων όσοι παρουσιάζονται στις αισθήσεις του. Η ομάδα και το εργαστήριο γίνονται χώροι πειραματισμού, υποστηρίζοντας τις ατομικές πρωτοβουλίες. Αξιοποιώντας όλα τα ιστορικά, αισθητικά δεδομένα μιας διαχρονικής τάσης του φαινομένου των performances με οικολογικό προσανατολισμό και φυσιοκεντρική φιλοσοφία που αναπτύχθηκε δυναμικά την περίοδο του Fluxus, από τη διδασκαλία του κορυφαίου πρωτοπόρου Γιόζεφ Μπόις και των μαθητών του, σε συνδυασμό με τον νεοπριμιτιβισμό, την αξιοποίηση των φυσικών readymades και της αρχέγονης κεραμικής πλαστικής τέχνης, ορίζουν δραστικά το ερευνητικό πεδίο. Ως εικαστικό δίδυμο, με την ονομασία Hantu, θεωρεί πως το σώμα είναι ένα σύστημα προικισμένο με μία αποκαλυπτική δύναμη της κληρονομιάς που έχει κατακαθίσει μέσα του, των ροών που το διατρέχουν και των δυνάμεων που το κατοικούν, των αλληλεπιδράσεων και των αδιαπέραστων δεσμών που δημιουργούνται στο περιβάλλον. Ταυτόχρονα, το σώμα είναι μέσο και προνομιακό πεδίο έρευνας. Στην πράξη είναι δυνατόν να υπερασπιστούμε το περιβάλλον μόνο υπερασπιζόμενοι και το ευαίσθητο μέρος του σώματός μας, υπερνικώντας τους φόβους και τα αισθήματα ενοχής. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε στο Παρίσι έκθεση, στο Atelier-Gallery, με φωτογραφικά ντοκουμέντα και performance, που εμπεριέχει και αποκαλύπτει όλο το πνεύμα της αναζήτησης τους, με τίτλο τα Οικοσυστήματα είναι ιστορίες αγάπης.

Κώστας Ευαγγελάτος

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο ένθετο Art and Business της εφημερίδας Αξία

Οι φωτογραφίες στις συνοδευτικές εικόνες ανήκουν στον συντάκτη