Άγιος Νεόπλουτος

Διάλογος με τον Πεσσόα
Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας

Γιάννη Σμίχελη

Δεν γίνεται να κλείσω αυτό το έργο δίχως να αναφερθώ, για τελευταία φορά το ελπίζω, στους στενούς συγγενείς μου. Αναμφίβολα για μένα οι όροι συγγενείς, οικογένεια, σόι μου προκαλούν ένταση, οργή, πανικό, αηδία. Μιλάω για μέχρι τα πρώτα ξαδέλφια. Ουσιαστικά η εμπειρία μου στη διαχείριση και οργάνωση του οικογενειακού εστιατορίου ήταν μια πολύ βαθιά τραυματική κατάσταση σε σημείο να με στείλουν οι υποτιθέμενοι δικοί μου άνθρωποι στον διάολο, αλλά για κακή τους τύχη, τον διάβηκα, πέθανα, μαρτύρησα, αναστήθηκα και είμαι πια ζωντανός κι εύρωστος ξανά για να διηγηθώ τα βιώματα που απέκτησα συναναστρεφόμενος αυτούς. Τώρα είναι η σειρά τους βέβαια να διαβούν τα απόκοσμά του μονοπάτια και τους εύχομαι να τα καταφέρουν όπως εγώ. Δεν γίνεται να κρατήσω τις τυπικότητες, ούτε το τακτ και την εχεμύθεια. Δεν τους εκδικούμαι, αλλά δεν γουστάρω να κουβαλάω ένα βάρος δυσβάσταχτο που μου φόρτωσαν γιατί πολύ απλά επιδίωκαν αυτοί το βόλεμά τους πάνω στον δικό μου αφανισμό. Το συμπέρασμα της τρίχρονης ψυχανάλυσης ήταν πως καθετί τοξικό από μέσα μου οφείλω προς την ψυχή μου να το φτύσω και σύμφωνα με τα δύο χρόνια, κατόπιν και διαδοχικά, συστηματικού διαλογισμού έχω χρέος απέναντι στο σώμα μου την κάθαρσή του από όλα τα αρνητικά συναισθήματα και αναμνήσεις και τα ασύμβατα προς την ουσία του στοιχεία.

Απευθυνόμενος προς την αδελφή του πατέρα μου έχω να της ευχηθώ όπως με παίδεψε αυτή να συμβεί το ίδιο και στα δικά της παιδιά. Γιατί όλοι εν χορώ πάσχιζαν να βγάλουν από την μύγα ξύγκι ακόμα και στον επιθανάτιο ρόγχο της επιχείρησης. Κι όχι μόνο, μ' εκβίαζαν εξ αρχής επειδή είχαν την ιδιοκτησία του ακινήτου, με τρόπο ώστε είτε ν' αγοράσω το μερίδιό τους μ' ένα αστρονομικό ποσό για να το ενώσω με του πατέρα μου, είτε μου έκλειναν την επιχείρηση και δεν έπαιρνα φράγκο και κατόπιν αυτοί πολύ απλά την άνοιγαν εκ νέου μετά από έναν χρόνο σε νέο αριθμό φορολογικού μητρώου. Όταν βρήκα αγοραστή για την πάρτη της ήταν ανένδοτοι και ουσιαστικά δεν δέχονταν να κάνουν καμία διαπραγμάτευση και συμβιβασμό ώστε να πουλήσουν σε λογικές τιμές. Κι αφού πήρα απάνω μου όλο το χρέος με μια μεσοβέζικη λύση ενός συνεταίρου που τον ήθελαν κι αυτοί, με τα νέα συμβόλαια ενοικίου μου επέβαλλαν αύξηση σχεδόν τριάντα τοις εκατό. Δέχθηκα γιατί ήταν μια στρωμένη επιχείρηση, άλλωστε αν δεν το έκανα τα έχανα όλα, με τον όρο το υψηλότερο εργατικό κόστος του μάγειρα να το καλύπτω με τον κόπο μου. Αυτό όμως κόστισε μακροπρόθεσμα γιατί δεν γινόταν να βρίσκομαι παντού: στις προμήθειες, στα σερβιρίσματα, στην κουζίνα, όλες τις εποχές του χρόνου και να μην παίρνω ανάσα. Μ' έναν συνεργάτη που τον είχαν στην μπούκα όλοι οι μόνιμοι πελάτες και που μόνο για αγγαρείες έκανε. Γιατί ένας επαγγελματίας μάγειρας θα μπορούσε να τραβήξει το κουπί στις προσαρμογές και απαιτήσεις των πελατών, όμως εφόσον ήταν ικανός, αμέθυστος κι εμπιστοσύνης. Τουτέστιν, άτυπα συνέταιρος. Για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των εν λόγω συγγενών μου κι εφόσον είχαν αποκλείσει τον ξένο εταίρο, υποχρεώθηκα να δανειστώ. Εκείνοι επιδίωκαν, με την πίεση που μου ασκούσαν, να με εξωθήσουν σε παραίτηση, αντίθετα επειδή ήδη εγώ διεύθυνα το εστιατόριο για έξι χρόνια και το είχα αναβαθμίσει παρά τον λυσσαλέο πόλεμο κατά κάθε ανακαίνισης και αλλαγής, δεν έκανα πίσω. Τον κόπο μου να πετάξω στα σκουπίδια; Έτσι λοιπόν ερχόμαστε στον αδελφό μου, ο οποίος ενώ αρχικά ήταν θετικός να αναλάβουμε μαζί την επιχείρηση, αφού τότε εργαζόταν ως αναπληρωτής καθηγητής και θα ελάμβανε την μονιμότητα όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων μετά από δεκαπέντε χρόνια, οπότε χρειαζόταν συμπληρωματικό εισόδημα, άλλαξε γνώμη αφού πρώτα εξασφάλισε την συγκατάθεσή μου στη μεταβίβαση του ακριβότερου οικογενειακού ακίνητου στην πάρτη του και αφού του οργάνωσε ο γέρος μας ένα τρικούβερτο γάμο για να κάνει σπέκουλα τα απαραίτητα εκατομμύρια εξόφλησης δανείων χωρίς να κοπιάσει. Κι αφού πήρε στην κυριότητά του το σπίτι άλλαξε τροπάριο και με άφησε στα κρύα του λουτρού με τη δήλωση πως το καλύτερο που θα έκανα ήταν να τα παρατήσω και να σηκωθώ να φύγω γιατί η κατάσταση ήταν σ' αδιέξοδο και οι συγγενείς είχαν το πάνω χέρι κι εγώ έπρεπε ν' αποδεκτώ τη μοίρα μου. Κι άλλος που μ' έστελνε στο διάολο κατόπιν κάλυψης των πισινών του. Φυσικά και πλακωθήκαμε άγρια λεκτικά και του ανταπάντησα πως αν δεν μου βρει λύση για τον κόπο μου και τη δουλειά μου, όπως αυτός τα είχε ήδη κανονισμένα για την πάρτη του, να σηκωθεί να φύγει βράδυ αντί να διώχνει εμένα. Ύστερα από δυο χρόνια μου καταλόγισαν την ευθύνη της ασθένειάς του όλοι οι στενοί συγγενείς, λες κι εγώ δεν δεχόμουν πίεση, ή πως εγώ ήμουν υπεύθυνος και για την λειτουργία του οργανισμού του. Μάλιστα πολύ αργότερα, όταν βρέθηκα κατάμουτρα με την κατάθλιψη, μου έστειλε μήνυμα όπου μου απέκλειε τη φιλοξενία στο σπίτι του, δίχως να το έχω ζητήσει, προκαταβολικά μ' ενημέρωνε μετά την ανάρρωσή μου και όταν πια επισκέφτηκα τον Άγιο Νικόλαο δεν ήρθε καν να με δει και μου έστειλε τον γιο του με το ασανσέρ στον τρίτο όροφο όπου με φιλοξενούσαν οι γονείς μας για να τον γνωρίσω πρώτη φορά ως θείος του. Και μάλιστα είχαν δασκαλέψει τον μικρό για την κατάλληλη συμπεριφορά του σ' έναν άγνωστο που του τον είχαν πλασάρει ως μπάρμπα του. Ενώ στην δική του ασθένεια τον συνάντησα, του συμπαραστάθηκα και του πρότεινα να οργανώσουμε ταξίδι στο εξωτερικό εφόσον έκρινε κάτι τέτοιο απαραίτητο, όταν εγώ αντιμετώπισα την ασθένεια μου, μου τηλεφώνησε για να καταλάβει αν είχα όντως κάνει απόπειρα αυτοκτονίας ή είχα μόνο αυτοκτονικές τάσεις και όταν διαπίστωσε πως ίσχυε το δεύτερο απάντησε «ααα εντάξει» και ενώ έκανε αργότερα διακοπές στην Γερμανία δεν ήρθε καν να με δει. Επιπλέον, επισκέφτηκε για διακοπές τον μόνο άνθρωπο που μου συμπαραστάθηκε από τον στενό μας κύκλο, την δεύτερη μαμά μου, για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις κι επειδή διακριτικά τον μέμφθηκε ενώ του φέρθηκε σ' αυτόν και στην οικογένεια του με τον πιο θερμό τρόπο, αυτός λίγο αργότερα πήρε αποστάσεις και στο τέλος της έκοψε και τα χαιρετίσματα. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν όταν κάποια στιγμή έλαβα μήνυμα από την βιολογική μου μητέρα πως «Γιάννη, ο αδελφός σου μου είπε να σου πω ότι από δω και πέρα ο καθένας χωριστά και πάνω του». Και σ' όλα αυτά έθετα πάντα το θεμελιώδες ερώτημα περί της λειτουργίας της οικογένειας. Σε τι αποδίδει ένας θεσμός που μόνο σε καυγάδες και μικροπρέπειες υποπίπτουν τα μέλη της για τα περιουσιακά στοιχεία; Ως προς την συνέχεια της ιστορίας του εστιατορίου, μετά από το γνωστό τοξικό πανηγύρι καταλήξαμε να δανειστούμε, δηλαδή βασικά εγώ, ώστε να βρεθεί μια λύση. Κι επειδή ως μοναδικός συνέταιρος κοινής αποδοχής ήταν ο κουμπάρος μου, επιλέξαμε αυτόν με την προϋπόθεση πως εγώ όφειλα να δανειστώ εκ μέρους του γιατί υποτίθεται ότι ένα σπίτι που είχε ήταν δεσμευμένο σε δάνειο στεγαστικό και αποτελούσε το μόνο περιουσιακό στοιχείο των παιδιών του. Έτσι κάναμε ένα συνδυασμό στεγαστικών-επιχειρηματικών δανείων με σκοπό την κατασκευαστική ολοκλήρωση της κατοικίας των γονιών, την αγορά του μεριδίου της θείας και την ανακαίνιση του καταστήματος. Κατά αυτόν τον τρόπο εισήλθαμε στη δεύτερη φάση των πολεμικών συρράξεων.

Ανεξαρτήτως του «καλώς ή κακώς» τα λόγια οφείλουν να εγγραφούν ποιητικά. Ο ρομαντικός μηδενισμός του Πεσσόα είναι το υποβρύχιο στα άδυτα ύδατα των μικροαστικών φαντασιοπληξιών. Ο αδελφός μου και ο συνέταιρός μου είναι δύο περιπτώσεις ανθρώπων προσέγγισης του κοινωνικού ιδεότυπου του νεόπλουτου μικροαστούλη. Αναμφίβολα ο αχαλίνωτος, θανατηφόρος, αυτοκαταστροφικός, τοξικός έρωτας, ένα μείγμα Λόρκα, Λειβαδίτη, Μπουκόφσκι, είναι πολύ αδύναμος και αναπόφευκτα θνησιγενής απέναντι στο ιδεολόγημα της πυρηνικής οικογένειας, μιας ανθεκτικής επιχειρηματικής μονάδας με ισχυρούς δεσμούς αιματοσυμφερόντων σε επιβιωτικό οίστρο. Άλλωστε, μια ερωτική έλξη με τα παραπάνω επίθετα λήγει με το πρώτο πήδημα, το πιο παθιασμένο, ξέφρενο και φονικό. Πράγματι στην ιδιοσυγκρασία μου ταιριάζει το άπιαστο, το αταίριαστο, το παράλογο έτσι ώστε ο τέλειος έρωτας αλά ακηπανικής εκδοχής με την τέλεια οικογένεια κατά τα αναρχοκομουνιστοχριστιανικά πρότυπα των πρωτοχριστιανών να συναντιούνται μόνο στο γκέτο της φαντασιακής ονειρόπαρσης. Επέλεξα την καταδικασμένη βεβήλωση των αστικών αξιών σε μια εποχή παρακμιακού αστισμού, σύμφωνα με τις ιδεοληψίες ενός μελλοθάνατου ενώ οι άλλοι δύο, ως πραγματιστές, υιοθέτησαν τις λογικές παραπλανήσεις του οικογενειακού κοινού τραπεζικού λογαριασμού της αμοιβαίας πλεονεξίας στην κακομοιριά, φανερή ή περιτυλιγμένη. Η μεταπολεμική γενιά, του Ψυχρού Πολέμου, της Μετεμφυλιακής εποχής είχε ένα ξεκάθαρο όραμα, τον πλουτίσμο πάσης θυσίας, επί δικαίων και αδίκων, πάνω σε πτώματα, με όλα τα μέσα ν' αγιάζουν τον σκοπό. Άλλωστε τα πρότυπα των υπάκουων Ελλήνων ήταν ο Ωνάσης, ο Νιάρχος, ο Μποδοσάκης, αργότερα έλαβε τη θεσούλα του στην σειρά των «εικονισμάτων» και ο Κοσκωτάς. Δεν μιλώ για τους διωκώμενους, εκτοπισμένους, αποκλεισμένους, αυτοί άλλωστε δεν κατατάσσονταν στην μεγάλη κατηγορία των εθνικοφρόνων, αλλά στην τρισκατάρατη των Βουλγαροκουμμουνιστών, των προδοτών, δηλαδή δεν εκλαμβάνονταν ως Έλληνες από το μετεμφυλιακό πολιτικό καθεστώς των σωτήρων της πατρίδας. Αναφέρομαι στους υποστηρικτές του «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» με μπόλικη χούντα και γαρνιτούρα χρυσόσκονης δημοκρατίας τύπου ανένδοτου γλειψίματος με τη γλώσσα του βασιλικού Συντάγματος της αυθαίρετης βούλησης των συμφεροντολόγων συμμάχων και των πρώην Γερμανοτσολιάδων, ταγματασφαλιτών συνεργατών των ναζί και καιροσκόπων εθνοδημοκλανών. Τώρα που το σκέπτομαι, με τέτοιο στενό περίγυρο πολύ τυχερός ήμουν που έζησα στη Μεταπολίτευση κι όχι στην εποχή του Β' Παγκόσμιου και του Εμφύλιου. Όλοι τους για μπουραντάδες ή Χίτες θα έκαναν. Φτηνά την έχω γλιτώσει. Η γενιά της μεταπολίτευσης, αφού λούστηκε με τις ιαχές του Πολυτεχνείου, βούτηξε στα ρηχά νερά της τουριστικής ανάπτυξης των αυθαίρετων κατασκευών στις ηλιόλουστες εποχές της ύπουλης αποβιομηχάνισης με στροφή στις υπηρεσίες των διπλωματούχων τουρυπαλλήλων. Κι έτσι βαφτίστηκε η τρίτη ελληνική δημοκρατία στην κολυμπήθρα της ευημερούσας χρεοκοπίας. Η τελευταία φάση του ελληνικού προτεκτοράτου, είχε πολλή λάμψη από την τόλμη και γοητεία των καμακιών γκαρσονιών της υπερήφανης Ελλάδας. Μετά ξυπνήσαμε με τρόικα, θεσμούς και αναβάπτιση του κρατιδίου σε νατοϊκό χώρο. Πράγματι οι δυο πιο στενοί μου άνθρωποι, ο αδελφός μου και ο συνέταιρός μου, υπάκουα και με μίζερη βεβαιότητα ακολούθησαν, ενίσχυσαν και συνέβαλαν με καθοριστική αγαστή ηλιθιότητα στο όραμα της διατήρησης του διαρκούς ξεπουλήματος των ξεπουλημένων. Στην τελική, ο πρώτος ακολουθεί τον μίτο του γέρου Παπανδρέου και ο δεύτερος το άστρο του Μεταξά, δηλαδή της κάλπικης λίρας. Τοιουτοτρόπως το όχι του σαράντα συναντά το όχι του τσιπροδημοπαραπλανήματος και ο γέρος της δημοπαράλησης τον Κυριάκο των οικειοθελών καταργήσεων συνόρων. Να το το ΝΑΤΟ, να και η πιστωτική αναβάθμισή της πτώχευσής μας.

Copyright © Γιάννης Σμίχελης All rights reserved

Πρώτη δημοσίευση

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα του Θανάση Μυλωνά.

Το πεζογράφημα αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου του Γιάννη Σμίχελη Άγιος Νεόπλουτος: Διάλογος με τον Πεσσόα - Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας, που δημοσιεύτηκε σε 42 μέρη στο koukidaki.gr από τις 25 Απριλίου 2025 και κάθε Παρασκευή. Ξεκινήστε την ανάγνωση από εδώ 

Σημ. επιμ.: Η λέξη «τουρυπαλλήλων» είναι σύνθετη λεξοπλαστική του συγγραφέα από τις λέξεις τουρισμός/-τικών και υπαλλήλων, όπως αντίστοιχα και άλλες τέτοιες που έχετε δει μέσα στα κείμενά του. Η επιμελήτρια επέλεξε να τις αφήσει ως έχουν στο χειρόγραφο καθώς προσφέρουν στο ύφος του Σμίχελη.