Διάλογος με τον Πεσσόα
Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας
Γιάννη Σμίχελη
Κατά βάθος ήμουν ένα πολύ δεκτικό παιδί στην αγωγή και τις νουθετήσεις των γονιών και συγγενών μου. Παρά τον εσωτερικό αντάρτη μέσα μου ακολουθούσα την πορεία που μου χάραζαν ή μ' έπειθαν ως την πιο ρεαλιστική. Άλλωστε, είχα αποδεχτεί πως οι συντηρητικές επιλογές με τις οικογενειακές πρακτικές επιβίωσης ήταν μια καλή συνταγή ζωής. Έτσι βρέθηκα να στηρίζω τους Ιούδες, να είμαι δεκτικός στους Πιλάτους και να ανέχομαι τα προνόμια των σταυρωτών μου. Πάντα έβρισκα μια ευχάριστη θέση στην μετά θάνατον ζωή την οποία διαρκώς, όλο και πιο έντονα, αμφισβητούσα μιας και οι άλλοι προόριζαν για μένα απορρίπτοντάς την όμως για την πάρτη τους, αλλά υποκρινόμενοι τους αμετακίνητους και αδιάλλακτους πιστούς της. Αυτή η αδελφή και συνέταιρος του πατέρα μου με την οικογενειακή της κομπανία υμνούσε το χρήμα δοξάζοντας τον Θεό για τον θάνατο, μεταφορικό ή φυσικό, των άλλων. Φιλοτομαριστές ωσαννά. Κάπως έτσι ξεπάστρεψαν και τον γέρο μου, που τους έβγαζε πάντα το φίδι από την τρύπα, όμως όλο τον μπουρδούκλωναν, τα καλά και συμφέροντα των βαμπίρ, αφού ανίκανοι να λάβουν τις σωστές αποφάσεις και να συμπεριφερθούν ανάλογα ως αξιόπιστοι εστιάτορες με την ανοιχτόκαρδη φάτσα και τον ακριβή υπολογισμό της ήπιας κερδοφορίας, το λίγο πάνω από το νερό κάθε φορά, ή το λίγο ακόμα πιο βαθιά οι ρίζες στο χώμα και λίγο πιο ψηλά τα κλαδιά, εντούτοις, μαστόρια σε πισώπλατα χτυπήματα, παγαποντιές και όλο κατηγόριες και υποτιμήσεις μ' απειλές. Όταν πια πέθαινε, στο νεκροκρέβατό του έψελναν τους ύμνους του καλού κατευόδιου, αφού είχαν τους τραπεζικούς φίσκα, τα στομάχια ξέχειλα και την επιβράβευση του τεθλιμμένου συγγενή, με διαρκή σταυροκοπήματα στις εσωτερικές τσέπες του σακακιού με τα χωμένα πορτοφόλια. Ξεδιάντροπα ξεφτίλες και σίχαμα. Δεν ξεχνιέται τίποτα, όλα παρόντα διαρκώς και στον αιώνα τον άπαντα μόνο οι ενδείξεις τους αλλάζουν από σφίξιμο στο στομάχι σε χοροπηδηχτές λέξεις για ένα πεντοζάλι πολεμοχαρές και συνάμα χορός τρισχαριτωμένου κρικρί. Αυτός ήταν ο γέρος μου, που καθώς έριχνε την χριστοπαναγία έκλαναν ρέγγες, γιατί 'ξέραν πως αν ανέβαινε ο υδράργυρος από ένα σημείο και πάνω δεν συγκρατείτο και πάντα μ' έναν σουγιά στην τσέπη να βρίσκεται, εμ, κι ήταν επιπλέον ατσίδας στη χρήση μαχαιριών, μπαλτάδων, κουμπουριών, οπότε μόκο οι άλλοι (μόνο σε μένα από την εφηβεία μου και μετά δεν άναβε) και κατόπιν σαν να μην τρέχει τίποτα γύριζε μ' ένα πλατύ, αστραφτερό χαμόγελο σε πελάτες, γνωστούς και φίλους, χτύπαγε παλαμάκια, τσούγκριζε τα ποτήρια, γέμιζαν τα κατρούτσα με το δικό του κρασί και τα καραφάκια με την δική του τσικουδιά, για τα οποία πιοτά παινεύονταν ο ίδιος όσο και για την μαγειρική μαστοριά του, δηλώνοντας όλο καμάρι επιπλέον πως χόρτα, σαλιγκάρια, ελιές, αμπελόφυλλα, όλα από τα χέρια και τους κόπους του μαζωμένα πως ήταν. Μόνο τυρί δεν γούσταρε να φτιάχνει, δεν είχε κοπάδι άλλωστε, ενώ και το λάδι δικό του, που ήταν, δεν πολύ γούσταρε την συγκομιδή του ελαιοκάρπου χειμώνα καιρό. Ναι, πού να του κουνηθούν του κουζουλού, γιατί δεν ήταν κακός, μήτε μοχθηρός αλλά δεν μάσαγε κιόλας, την πλήρωσε όμως με τ' αλκοολίκια, πώς να ανταπεξέλθει σε τέτοια πίεση και ακήρυχτο πόλεμο, διότι το ξυλόπνευμα του έφραξε τριχοειδή αγγεία στον εγκέφαλο και η άνοια απλώνονταν αργά και ύπουλα σαν μούχλα στο ηφαιστειακό μυαλό του, αυτό που μου κληροδότησε. Ναι, είχε έναν οργανισμό σκαρί για ωκεάνια ταξίδια, δεν τον έπιασε εγκεφαλικό, τα εμφράγματα τα πέρναγε σαν να ήταν τσιμπήματα μέλισσας στο στήθος, το bypass του κρατήθηκε πάνω από είκοσι χρόνια δίχως περίπλοκη, ακόμα και τις βουλωμένες αρτηρίες πήρε χαμπάρι ο αθεόφοβος και καρφί στο νοσοκομείο, απίστευτη αντοχή ανθρώπου, στη δουλειά και στο γλέντι μέχρι εσχάτων αλλά από εξάντληση δεν καταλάβαινε Χριστό. Πώς όμως να παλέψει τους μοχθηρούς και ύπουλους συγγενείς του, τις απαιτήσεις της καθημερινής παράστασης του ταβερνιάρη με όλους και με όλα στην τσίτα; – κι όμως έπινε τον άπακο μα δεν μεθούσε. Αυτός μ' έμαθε να πίνω, να οδηγώ μεθυσμένος, να μαγειρεύω, να κοροϊδεύω τον θάνατο και να γελάω με τον Θεό· μου έδειξε τον τρόπο της διαισθητικής αντιμετώπισης των καταστάσεων, τον δρόμο για την ποίηση γράφοντάς μου μαντινάδες μετά από κάθε καυγά μας – κι είχαμε πολλούς, όχι γιατί τους ήθελε αλλά γιατί τον έβαζε το συγγενολόι, αφού ήταν ο μόνος που μπορούσε να κάνει καλά έναν νέο κουζουλό εφόσον ως κουζουλός πατέρας είχε κάμει ετσά τον υιό του. Ναι, τον πέθαναν οι συγγενείς του που έπινε αγιασμό στ' όνομά τους και τους έδειχνε τα δόντια του στους καυγάδες τους, τους επιβλήθηκε, τους έκανε ανθρώπους, τους στήριξε όλους και για πληρωμή πήρε την άνοια από τα εβδομήντα του. Για μένα από εκείνη την στιγμή, που έχασε το μυαλό του, ήταν σαν να είχε πεθάνει και μου έδειχνε πως όσο πιο μακριά από το σόι του είμαι τόσο ζω καλύτερα.
Η αλλοτρίωση έχει ανέβει πίστες, η κορύφωσή της είναι στα γκέμια της παραφροσύνης. Ο τρελός έχει μια μυστικιστική λογική πάνω σε πανανθρώπινες αξίες, ριψοκινδυνεύει τα πάντα για εκείνες, ακολουθώντας μονοπάτια άγνωστα στην κοινή λογική και την καθιερωμένη σκέψη, αλλά ο σχιζοφρενής είναι κομμάτια σπασμένα δίχως να μπορούν καν μαζί να κολλήσουν, διότι έχει περάσει ακόμη και αυτή η φάση της ανάστασης με την επανασυναρμολόγηση ή επανασυγκόλληση – έχει διαβεί αρκετό χρόνο η ανθρωπότητα στον δρόμο της απώλειας της φυσικής της ταυτότητας. Τα κομμάτια της έχουν παραμορφωθεί κι αλλοιωθεί, δεν σμίγουνε ξανά, και μόνο οι τρελοί αυτού του ανθρώπινου είδους μπορούν να δείξουν τον νέο δρόμο, διότι ακόμα κι αν η επιστήμη σήμερα έχει προχωρήσει σε πειραματικό επίπεδο αιώνες μπροστά, δεν διαθέτουν οι επιστήμονες την ελευθερία για μια νέα ηθική πρακτική, γιατί στη θεωρία όλοι καλοί είναι αλλά στην πράξη μούφες, όπως τους διδάσκοντες φωστήρες των πανεπιστημίων που φοίτησα που οι διαφορετικοί ήταν οι ελάχιστες εξαιρέσεις για την επιβεβαίωση του κανόνα. Ζούμε την εποχή της αποξένωσης από την ίδια τη ζωή, μετά την περιχαράκωση της έννοιας φύση στον 19 αιώνα με την εκβιομηχάνιση, την μπαζοποίηση της κοινωνίας στον εικοστό με τον καταναλωτισμό ως ύψιστη αξία, και το σούβλισμα της λέξης εαυτός στον εικοστό πρώτο με την αποθέωση της εικονικής παραμόρφωσης των πραγματικοτήτων, έχουμε πιάσει της αποκορύφωση του πάτου μας. Κι έρχονται οι επιτήδειοι να προβάλουν τον μετανθρωπισμό ως σωτηρία του γένους στην σκλαβιά της ανθρώπινης μηχανολαγνείας. Η σημερινή τεχνολογομανία ακυρώνει όλες τις έννοιες της ελευθερίας ακριβώς γιατί –εσκεμμένα– αναζητά υποχείρια σχεδιασμών μιας ελίτ δίχως ανθρωπιά. Ενώ η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων, δηλαδή οι υποτιθέμενοι υγιείς, ακέραιοι και αυτόνομοι διαβαίνουν το κατώφλι της παράκρουσης, της αποχαύνωσης ώστε οι λαοπλάνοι να τους στέλνουν σε πολέμους, σε συγκρούσεις κι αντιπαλότητες ακήρυχτων συρράξεων, εκμεταλλεύσεων και αλληλοφαγώματος προς όφελος των επιτήδειων του διαίρει και βασίλευε για τα ιδιωτικά ή επιμέρους συμφέροντα... οι άνθρωποι των ανίατων ασθενειών δείχνουν το πραγματικό νόημα της ζωής, της αγάπης, του σεβασμού, της συμμετοχής, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της αξιακής συμπεριφοράς και της πανανθρώπινης κοσμοθεωρίας για το ολόκληρο του όλου της ύπαρξης. Ο θεός είναι το τίποτα, ο διανοητικά ανάπηρος ξεκινά τη ζωή του από το μείον τίποτα και για να γίνει θεός διανύει μια ζωή μ' αυτό το πλην κατά τον πιο απεγνωσμένο τρόπο και τον πιο μειονεκτικό και κυρίως ατελέσφορο, κι όμως φέρει όλη αυτή η απελπισία πλήρως την αλήθεια της ζωής, εκείνη που η συντριπτική πλειονότητα των εύρωστων και ακέραιων δεν θα συλλάβει ποτέ. Κι ενώ πνευματικά οι τελευταίοι θα κάνουν άλματα ανούσια κι αυτοκαταστροφικά ακόμα κι όταν τους άλλους καταστρέφουν, εκείνος με τις ελάχιστες δυνάμεις του νου του, στην στοιχειώδη λειτουργία η νόησή του συλλαμβάνει συνειδητά και καθ' ολοκληρία την σημασία της αναπνοής του για το σύμπαν, τον εαυτό του και την κοινωνία, ακριβώς γιατί η άρρηκτη σχέση του με το σώμα του δεν διαρρηγνύεται από αφαιρετικές ματαιόδοξες, εγωμανίες και την αναιδή φλυαρία της εκκεντρικότητάς του, παρακμιακά κατάλοιπα ενός αστικού πολιτισμού σε φάση αποσύνθεσης.
Είναι αργά μα δεν με πιάνει ύπνος. Στριφογυρίζουν μέσα μου όλα αυτά, πολιτική κατάσταση, οικονομική κρίση και η θέση των πολιτών. Είμαι ένας από τους πολίτες της τελευταίας κατηγορίας, με χρέη για όλη τη ζωή μου, μια αναπόφευκτη μετανάστευση κι έναν διαρκή αγώνα ένταξης κι ενσωμάτωσης στην γερμανική κοινωνία. Αναζητώ την νέα μου ταυτότητα δια μέσου της καθημερινής βιοπάλης στον χώρο των κοινωνικών υπηρεσιών και μετά από μια οκταετή περιπλάνηση, σε οργανισμούς, ιδρύματα, νοσοκομεία, γηροκομεία, κέντρα διαμονής αναπήρων καταλήγω στην φροντίδα των ανθρώπων με νοητική ανεπάρκεια. Διαισθητικά μου ταιριάζουν, μου δίνουν χαρά όταν τους συνοδεύω στην καθημερινότητά τους, είναι πηγή αυθεντικότητας, ανθρωπιάς και αγωνιστικότητας. Οι υποτιθέμενοι υγιείς μού φαίνονται παράταιροι, τζούφιοι, στρεβλοί, άρρωστοι. Στην Ελλάδα δυο πολιτικές δυνάμεις διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και διατήρηση του εθνικού κράτους. Οι βενιζελικοί και οι κομμουνιστές. Οι πρώτοι ως κόμμα εξουσίας υπό την εύνοια των ξένων ισχυρών κρατών και οι δεύτεροι ως πόλος αντίστασης, εξέγερσης και αυτοθυσίας. Οι φιλελεύθεροι, χάρη στον Βενιζέλο, εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την εξάρτηση από τις μεγάλες δυνάμεις ώστε παρέχοντας τις υπηρεσίες τους σ' αυτές να εξασφαλίσουν τα μέγιστα στην υλοποίηση της μεγάλης ιδέας. Είναι συνυπεύθυνοι στην Μικρασιατική Καταστροφή, αν και η απουσία του Βενιζέλου από την πολιτική εκπροσώπηση της χώρας λόγω της εκλογικής του ήττας ιστορικά ανοίγει πολλές υποθετικές προσεγγίσεις για πιθανή διαφορετική τροπή των εξελίξεων. Πάντως, η μεγάλη ιδέα ήταν μια χίμαιρα και οι βασιλικοί με την ανικανότητα και την υπεροψία τους επιτάχυναν τις πολεμικές διεργασίες προς την Μικρασιατική Καταστροφή, έστω κι αν οι φιλελεύθεροι πρωτίστως την υλοποίησαν εκμεταλλευόμενοι περιστάσεις και εξυπηρετώντας τα σχέδια κατά της Οκτωβριανής Επανάστασης, ως καλοθελητάδες στα κελεύσματα του δυτικού ιμπεριαλισμού. Όμως οι διάδοχοι του Βενιζέλου, μ' εξαίρεση τον Παπαναστασίου, ήταν για κλάματα και η κατάντια της σημερινής Ελλάδας με τη διακυβέρνηση των επιγόνων του είναι μια τραγωδία. Όσα πέτυχε ο εθνάρχης –κι αυτός ο χαρακτηρισμός δεν αφορά άλλο πολιτικό, και πολύ περισσότερο τον Καραμανλή– με την ευφυή διπλωματία του, τα απαλλοτριώνει το σόι του εξαιτίας της κερδοσκοπικής, κοντόθωρης, υπαλληλικής πολιτικής του στις νατοϊκές δυνάμεις. Ούτε Τρικούπης, μήτε ο φρυδάτος ευνοούμενος της φρίκης Φρειδερίκης και βέβαια δεν τίθεται θέμα για τον παγαπόντη, σαλονάτο, λαϊκιστή σοσιαλκαπιταλιστή γκομενιάρη, τον μέντορα και πρότυπο του Άκη Τσοχάκη εξοπλιστάκη. Απέναντι στον βενιζελισμό ισάξια και ανώτερα στάθηκε όλη η κομμουνιστική και σοσιαλιστική ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ως συλλογική ομάδα πρωτοπορίας. Αν ο Λευτέρης πέτυχε τον αστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας δίνοντας την απαραίτητη έκταση για εθνική αγορά και ενδυναμώνοντας την γεωστρατηγική θέση της χώρας, οι κομμουνιστές, με αποκορύφωμα το έπος της πατριωτικής αντίστασης ενάντια στους κατακτητές φασίστες, ναζιστές και τους πολυπληθείς συνεργάτες τους, έσωσαν κυριολεκτικά τον λαό, οργανώνοντάς τον και διαμορφώνοντας όλα τα ανώνυμα, συλλογικά και μαζικά στοιχεία του αυτοπροσδιορισμού του σε τέτοιο βαθμό ώστε έστω και υπό συνθήκες λυσσαλέας εκδίωξης, απομόνωσης, φυλακίσεων και φυσικής ή κοινωνικής εξόντωσης, αυτοί με το αγωνιστικό τους παράδειγμα να έχουν μπολιάσει κι επηρεάσει καθοριστικά όχι μόνο τον λαϊκό πολιτισμό αλλά και την αστική κουλτούρα. Αυτό που υπέστησαν οι κομμουνιστές στην μετεμφυλιακή Ελλάδα συνεπάγετο την καταδίκη των Ελλήνων στη δουλοπρέπεια και την αυτοπροδοσία. Το μένος των μετεμφυλιακών κυβερνήσεων εναντίον τους ουσιαστικά ακρωτηρίαζε τον ίδιο τον λαό ο οποίος ήταν ο στυλοβάτης της εθνότητας και του έθνους. Πώς να αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας, ανοσοποιητικό σύστημα στη διαφθορά, την υπονόμευση, την μειοδοσία και την προδοσία αυτό το έθνος που στρέφεται ενάντια στις δυνάμεις που το στήριξαν στα δύσκολα, στις τραγικές του περιόδους; Και επιπρόσθετα επιβραβεύει πολλούς από τους συνεργάτες των κατακτητών του; Και σήμερα στην εποχή των μνημονίων για την αφύπνιση των νεοραγιάδων, οι ήρωες του κομμουνιστικού κινήματος διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο αλλά τα υπάνθρωπα ή χαμερπά υποκείμενα τι επιδράσει ν' ασκήσουν στις τσαλαπατημένες συνειδήσεις τους; Όχι, δεν είμαι μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και μάλιστα ακριβώς διότι έχω αρκετές διαφωνίες με τις κατά καιρούς εξαγγελίες, θέσεις και προγράμματά του, παραμένω ένας ανένταχτος κομμουνιστής, κρατώντας αποστάσεις από το σταλινικό πρότυπο, αλλά και από τον κλασικό κομματικό μηχανισμό που έχει τη μορφή πυραμίδας και είναι αρκετά συγκεντρωτικός έμμεσα ή άμεσα και δύσκαμπτος. Δεν εξυπηρετεί το κόμμα πια τον σκοπό του επιστημονικού σοσιαλισμού, ο μαρξισμός αναπτύχθηκε πολύ πιο ουσιαστικά και δυναμικά στον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο παρά στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού γιατί απλούστατα δεν διέθεταν ούτε την στοιχειώδη δημοκρατική θεσμική οργάνωση ώστε να ανθίσουν οι απαραίτητοι προβληματισμοί πάνω στα έργα των Μαρξ, Έγκελς και Λένιν. Άλλωστε στην σταλινική Σοβιετική Ένωση, οι καλλιτέχνες και λογοτέχνες με ανεξάρτητο πνεύμα διώκονταν και η αυτοκτονία του Μαγιακόφσκι ή ο πρόωρος θάνατος του Αϊνζενστάιν φανερώνουν πολλά, γιατί ακριβώς ήταν δημιουργοί που σύμπλεαν με τους μπολσεβίκους. Για μένα προέχει η ανόθευτη δημοκρατία, αυτή που ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί ώστε να συμμετέχουν οι πάντες καθολικά, συνειδητά και με πλήρη ενημέρωση-κατατόπιση σε συνθήκες διαφάνειας και αυτή μπορεί να αναπτυχθεί κι εδραιωθεί μόνο σε πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο ενός οικολογικού σοσιαλισμού με κύριο προσανατολισμό τον οικοανθρωπισμό. Οι κομμουνιστές λοιπόν, που γνώρισα και συναναστράφηκα στην Ελλάδα, εννοώ αυτούς που εγώ προσωπικά εκτίμησα και με σημάδεψαν –μιλώ για τους ελασιτές πρωτίστως– παρότι η καθεστηκυία τάξη τούς μετέτρεψε σε ανάπηρους, στερημένους, στιγματισμένους, απομονωμένους, πολίτες απαξιωμένους, ε, αυτοί αποδείχθηκαν πως είναι οι ακέραιοι, οι πιο υγιείς, οι εμπνευστές της ζωής έστω κι αν πέρασαν από όλους τους μηχανισμούς της εξόντωσης, κουβαλάνε την σπίθα για τον αυθεντικό βίο. Είναι οι μόνοι που στέκονται ισότιμα απέναντι στους αυτιστικούς, με σύνδρομο down, με νοητική ανεπάρκεια γιατί και οι δύο αυτές ομάδες γνωρίζουν το νόημα του αγώνα ακόμα κι όταν όλα είναι εναντίον τους. Οι πιο ευφυείς άνθρωποι, ως προς την αξία της ύπαρξης στην κοσμικότητα, βρίσκονται σε αυτές τις δύο ομάδες της κοινωνίας. Όχι, δεν με ενδιαφέρουν τα κατεστημένα, σαφέστατα και ο υπαρκτός σοσιαλισμός κατάντησε μια ολιγαρχία μιας νέας παλαιομοντέρνας γραφειοκρατίας συνέχεια των απολυταρχισμών κατά των οποίων η Οκτωβριανή Επανάσταση στράφηκε. Όμως δεν παύει η πιο αισιόδοξη πτυχή του διαφωτισμού, η οπτική με προοπτική να βρίσκεται στον Μαρξ, τον μαρξισμό και τον μεταμαρξισμό ακριβώς γιατί ο Κάρολος μαζί με τον Έγκελς συνέλαβαν και ανέλυσαν με τα πιο αποτελεσματικά επιστημονικά εργαλεία τον καπιταλισμό και την αστική κοινωνία, σε σημείο που τα κομμουνιστικά επαναστατικά κόμματα, τα οποία πέτυχαν τον ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της παγκόσμιας κοινότητας, να εξαντληθούν στο πεπερασμένο του ιστορικού τους ρόλου έτσι ώστε με τα πισωγυρίσματά τους να απελευθερώνουν την επιστημονική σκέψη που δέσμευαν με τη λειτουργία και δράση τους στο πεδίο της εξουσίας. Η μόνη θεωρία που στέκεται όρθια από τον δέκατο ένατο αιώνα, δηλαδή μετά την επιτυχή έκβαση της Γαλλικής Επανάστασης και παρέχει επιστημονικά όπλα στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων της οικολογικής καταστροφής και της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης της τεχνητής νοημοσύνης είναι ο επιστημονικός σοσιαλισμός στα έργα των ιδρυτών του. Από κει και πέρα απαιτούνται νέες ζυμώσεις, όχι απλά αναμοχλεύσεις όπως φαντάζονται οι επενδυτικοί όμιλοι και οι τραπεζίτες σύμβουλοι για τα κεφάλαια, αλλά νέες διαλεκτικές δυναμικές μέσα στις τοπικές, περιφερειακές και παγκόσμια κοινωνία και όχι μια ιεροποίηση και μονοπώληση της κομμουνιστικής παράδοσης όπως τα σημερινά κομμουνιστικά κόμματα –συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού– μόνο και μόνο για να χαλιναγωγούν και καπελώνουν πρωτοβουλίες ώστε να κρατούν τα σκήπτρα του έκπτωτου επαναστάτη στη βόλεψη των περγαμηνών ενός παρελθόντος που εν τέλει απαξίωσαν οι ίδιοι με την καπιταλιστική οπισθοδρόμηση στα τέλη του ογδόντα. Γιατί, όσο κι αν λιθοβολούν τον Χρουτσόφ και τον Πιτσογκόρμπι, δεν παύει αυτές οι κομματικές γραφειοκρατίες να τους ανάδειξαν στις θέσεις των γενικών γραμματέων τους και ο Στάλιν, που προσκυνούν ως ιερό επαναστάτη, να δίνει τα σκήπτρα στον Πούτιν, αφού ο τελευταίος σε λίγο θα ξεπεράσει σε θητείες προεδρικές και χρόνια κυριαρχίας τον μέντορά του, έστω κι αν επίσημα τον πατερούλη απορρίπτει, η εξυπηρέτηση του ρωσικού μεγαλοϊδεατισμού εκπληρώνεται με απόλυτη συνέπεια όπως και από τον προκάτοχο του. Δηλαδή ο Βλαδίμηρος δεν ήταν μυστικός πράκτορας της Σοβιετικής Ένωσης του Γκορμπατσόφ οι οποίοι μαζί αναδύθηκαν στις θέσεις τους σύμφωνα με το συγκεντρωτικό μηχανισμό λειτουργίας του ΚΚΣΕ που σφράγισε με την πολιτική του ο Στάλιν; Παιδιά του πατερούλη είναι όλοι τους όπως και η ψευδοδημοκρατία με ηγεμόνα και ολιγάρχες. Σαν να μην έχει περάσει ούτε μέρα από το έργο Ιβάν ο τρομερός του Αϊνζενστάιν, όλη η πολιτική ιστορία της Ρωσίας συμπυκνώνεται σε αυτή την ταινία, όπως η αντίστοιχη ελληνική στον Θίασο του Αγγελόπουλου. Το τι κηρύσσει κι αποκυρήττει ο κάθε κυβερνήτης επίσημα είναι ένα σίριαλ προς κατανάλωση τηλεθεατών, το τι όμως πραγματικά δηλώνει και υποδηλώνει με τα πεπραγμένα του αποκαλύπτεται από την ερμηνεία της δράσης του και στη φάση των δύο τελευταίων αιώνων, ο Λένιν ήταν ο επαναστάτης, ο Τρόσκι η Ιφιγένεια και ο Στάλιν με τον Πούτιν οι μονάρχες. Όσο για τον λαό τους, καλά θα είναι οι ιστορικοί να ρωτήσουν τα φαντάσματα της Σιβηρίας, τις πνιγμένες φωνές των μειονοτήτων, των αυτοκτονημένων και δολοφονημένων καλλιτεχνών, των αποκλεισμένων και των εξαθλιωμένων. Ναι, η περίφημη επαναστατική πρωτοπόρα κομματική ηγεσία πήγε από το σημείο της εδραίωσής της στην εξουσία και μετά για θερισμό των επίδοξων διαδόχων της, απομακρύνθηκε από τις λαϊκές μάζες, έγινε μια ιδιότυπη ελίτ και, στο τέλος, επιτάχυνε την κατάρρευση του καθεστώτος της για να απολαύσει τα μονοπώλια των προνομίων της. Και οι στρατιές αγωνιστών, που θυσιάστηκαν κουβαλώντας όλες τις κοινωνικές και ψυχολογικές αναπηρίες από τις κακουχίες, τις διώξεις, τους αποκλεισμούς και τις διαδοχικές συμβολικές και φυσικές θανατώσεις, βρέθηκαν σε ελεύθερη πτώση στο χαοτικό κενό. Ναι, τα υψηλά ιδανικά και οι πανανθρώπινες αξίες κι ιδέες απαιτούν τη θυσία του ιδιωτικού, ατομικού και την αυτοθυσία στον κοινό αγώνα, μα υπάρχουν και οι κυνικοί, χυδαίοι, διαστρεβλωτές, καπηλευτές υπάλληλοι της απάνθρωπης λογικής εκμετάλλευσης κι επιβολής ισχύος, οι οποίοι δεν χαμπαριάζουν τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από τον ωμό έλεγχο των μηχανισμών δύναμης επί των τυχών του συνόλου.
Copyright © Γιάννης Σμίχελης All rights reserved
Πρώτη δημοσίευση
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα του Θανάση Μυλωνά.
Το πεζογράφημα αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου του Γιάννη Σμίχελη Άγιος Νεόπλουτος: Διάλογος με τον Πεσσόα - Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας, που δημοσιεύτηκε σε 42 μέρη στο koukidaki.gr από τις 25 Απριλίου 2025 και κάθε Παρασκευή. Ξεκινήστε την ανάγνωση από εδώ
