Μετά τη συλλογή διηγημάτων της Κατερίνας Γαϊτάνου Κάμερα, έφτασε η στιγμή να ξαναδιαβάσω κάτι δικό της και συγκεκριμένα την –επίσης– συλλογή διηγημάτων Μαχαίρι στην καρδιά, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γραφή.
Πρόκειται για μικροδιηγήματα επί της ουσίας που ξεκινούν από τουιταρίσματα, δηλαδή τουίτς. Τα κοινωνικά δίκτυα, έτσι κι αλλιώς, αποτελούν έναυσμα για πολλούς δημιουργούς αλλά το συγκεκριμένο δίκτυο –που τώρα πια λέγεται X και δεν γνωρίζω καθόλου πώς λέγονται σήμερα αυτά που γράφονται εκεί– έχει προσφέρει μια γκάμα περιπτώσεων λογοτεχνικών κειμένων που έχουν ως πηγή τους το μέσο. [Σε αυτό το σημείο, οι παλαιοί αναγνώστες θα θυμάστε το #Tweet_stories: Λογοτεχνία σε 140 χαρακτήρες.]
Η γραμμή εκκίνησης είναι, λοιπόν, ένα τουιτάρισμα από το οποίο ξεκινούν όλα, με την κυρία Γαϊτάνου να αφουγκράζεται τον άνθρωπο και τις ιστορίες του, τις συνθήκες, όσα προηγήθηκαν ή ό,τι ακολουθεί κ.ο.κ. και να γράφει σύντομες ιστορίες σχέσεων. Πάθη και έρωτες αλλά με ηχοχρώματα από φόνο, απώλεια, θάνατο, βιασμό... Ένα ξεκάθαρα αστικό τοπίο όπου πολίτες και πόλεις εμφανίζονται στις διηγήσεις, με συντομία στην έκταση όμως μεγάλη συναισθηματική ένταση, και προβάλλουν τα μαχαίρια τους. Μια ματιά στο οπισθόφυλλο και φωτίζεται αυτή η καθοριστική πτυχή του βιβλίου. Εκεί διαβάζουμε αρχικά πώς ορίζεται το μαχαίρι και αμέσως μετά τι μπορεί να κάνει ένα μαχαίρι: να κόψει, να σκοτώσει, να ξεβιδώσει, να χαράξει, να καρφωθεί...
Κι έτσι, μέσα σε ένα απόγευμα ή όσο κρατάει ένας καφές, στο παγκάκι της αγαπημένης πλατείας, μέσα στο Μετρό μια μέρα που έχεις να διανύσεις διαδρομή πολλών στάσεων ή σε μια βεράντα, δεκαεπτά ιστορίες πραγματεύονται στίγματα ζωής, έτοιμα να αφήσουν το επίχρισμά τους πάνω σου.
Τι είναι ο έρωτας; Ένα ύπουλο ρήγμα.
Ακολουθούν όσα μου είπε η ίδια για –και με αφορμή– το βιβλίο της.
Τα κοινωνικά δίκτυα, αυτή η αντανάκλαση της κοινωνίας, είναι σαφέστατα πηγή έμπνευσης αφού η επιδραστικότητά τους είναι μεγάλη και η πρόσβαση εύκολη σε χιλιάδες λογαριασμούς. Πώς προέκυψε η διαδικασία συγγραφής των διηγημάτων; Τα ακάουντ που εμφανίζονται ανήκουν σε αγνώστους ή έχετε κάποια σχέση με τα πρόσωπα αυτά;
Κατερίνα Γαϊτάνου: Πράγματι, η επιδραστικότητα των κοινωνικών δικτύων είναι πια τέτοια που έχει, κατά τη γνώμη μου, αντικαταστήσει σχεδόν ολοκληρωτικά την επιθυμία μας να συναναστρεφόμαστε «αληθινούς» ανθρώπους με σάρκα και οστά. Σε μια πλατφόρμα όπου ο καθένας μας μπορεί να προβάλλει τον εαυτό του με τα πιο φωτεινά χρώματα και να δημιουργήσει ένα άκρως ελκυστικό προφίλ, η επαφή και η προσωπική διάδραση συρρικνώνεται σε τέτοιο βαθμό, που πλέον ξεχνάς να σχετίζεσαι.
Όσον αφορά τη διαδικασία συγγραφής των συγκεκριμένων διηγημάτων, την περίοδο που έγραψα τη συλλογή βίωνα μία πολύ πιεστική καθημερινότητα, με αποτέλεσμα η μόνη «ένοχη» απόλαυσή μου να είναι το σκρολάρισμα στο Twitter πάνω στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή στο μισάωρο που τυχόν είχα στη διάθεσή μου για έναν γρήγορο καφέ.
Τα πρόσωπα δεν τα γνωρίζω –καθώς στη συντριπτική τους πλειονότητα γράφουν με ψευδώνυμο– όμως από την άλλη πλευρά μπορεί να τους γνωρίζω καλύτερα κι από δικούς τους ανθρώπους, μιας και πολλοί, κάτω από την προστασία της ανωνυμίας, καταθέτουν στις αναρτήσεις την ψυχή τους.
Διαβάζοντας το οπισθόφυλλο μπαίνω στη διαδικασία να βρω το «μαχαίρι» του καθενός, του κάθε διηγήματος και του κάθε ήρωα. Τι θα λέγατε στον εν δυνάμει αναγνώστη σας; Πώς θα θέλατε ιδανικά να διαβαστεί το βιβλίο; Με ποιο σκεπτικό;
Κ.Γ.: Τα διηγήματα είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο που μπορούν να διαβαστούν και με μία ανάλαφρη διάθεση αλλά και με μια βαθύτερη προσέγγιση – εξαρτάται από την πρόθεση του εκάστοτε αναγνώστη, από τον τρόπο σκέψης του κι από την τριβή του με την ανάγνωση γενικότερα. Οι ιστορίες είναι τόσο απλές που όλοι θα βρουν αδιαμφισβήτητα σημεία επαφής ή θα αναγνωρίσουν προσωπικά τους βιώματα.
Ωστόσο, υπάρχει κι ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, που αποπειράται να βγάλει στο φως όλα όσα δεν λέμε ούτε στον ίδιο μας τον εαυτό καμιά φορά. Η συγγραφική μου πρόθεση πάντως, ανεξάρτητα από το πώς θα αντιληφθεί τα κείμενα ο κάθε αναγνώστης, είναι να δείξω με έναν λιτό τρόπο ότι όλοι είμαστε «εγώ» κι ότι «εγώ» είμαι σαν όλους: οι εμπειρίες μας είναι συχνά τυχαία περιστατικά που μπορούν να συμβούν στον καθένα, και μοιραζόμαστε πολλά περισσότερα κοινά στοιχεία από όσο θέλουμε να πιστεύουμε.
Η σύντομη έκταση αντανακλά κι αυτή την εποχή μας όπου κάθε σύντομο και γρήγορο κερδίζει έναντι σε κάθε μακροχρόνιο και χρονοβόρο.. Ήταν κι αυτό ένα ζητούμενο όταν γράφατε;
Κ.Γ.: Κατά κάποιον τρόπο ναι. Ήθελα να γράψω μία συλλογή με μικρή έκταση, σαν ένα «Twitter τσέπης», για να μπορεί να διαβαστεί εύκολα, γρήγορα και παντού, χωρίς αυτό ωστόσο να σημαίνει ότι τα αφηγήματα είναι ανεπιτήδευτα ή εύκολα αναλώσιμα.
Πώς θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο με μία λέξη ή φράση;
Κ.Γ.: Πρωτότυπο.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή στη χώρα μας σε σχέση με το λογοτεχνικό βιβλίο;
Κ.Γ.: Πιστεύω ότι η ελληνική λογοτεχνία είχε πάντα μεγάλο ενδιαφέρον κι αυτό καλλιεργείται συνεχώς. Θεωρητικά, μπορεί στην Ελλάδα να μη υπάρχει ενεργό κι ενημερωμένο αναγνωστικό κοινό που εκπροσωπείται επάξια από νέους Έλληνες λογοτέχνες. Θα ξεχωρίσω δύο των οποίων τη δουλειά διάβασα σχετικά πρόσφατα, τον Γιάννη Παλαβό και τη συλλογή διηγημάτων του «Το αστείο» (εκδόσεις Ίκαρος) και την Αλεξάνδρα Κ. με τα «Πράγματα που σκέφτεται η παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο» (εκδόσεις Πατάκη). Εν ολίγοις, η λογοτεχνία πάντα θα έχει μια περίοπτη θέση, γιατί καλύπτει μία εσωτερική ανάγκη που δεν μπορεί να αντικατασταθεί με οτιδήποτε άλλο.
