Καιρό είχα να ενθουσιαστώ με κοινωνικό δράμα εγκλήματος κι αυτό το πέτυχε επάξια η Αγγελική Κώστα με το μυθιστόρημά της Μπλε άμμος, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άνω τελεία.
Το βιβλίο ήταν –ανέλπιστα;!– τόσο καλό και με κέρδισε σε όλα τα επίπεδα (χαρακτήρες, πλοκή κ.λπ.) μα –ένας λόγος παραπάνω– και για τις δομικές γραμμές του και τον τρόπο αφήγησης. Λένε πως, επειδή όλα έχουν ειπωθεί/γίνει, εκείνο που ξεχωρίζει κι αναδεικνύει έναν μυθοπλάστη συγγραφέα είναι ο τρόπος με τον οποίο θα διηγηθεί την ιστορία του. Του λόγου μου, παραμένω ανοιχτή στο ενδεχόμενο να μην έχουν ειπωθεί όλα, αλλά σε κάθε περίπτωση ταυτίζομαι με το παραπάνω κι επαυξάνω. Ναι, ο τρόπος που θα διηγηθεί κανείς την ιστορία του και το ύφος είναι υψίστης σημασίας και είναι αυτά τα «υλικά» που θα κερδίσουν έναν φιλαναγνώστη –ειδικά εκείνον τον φιλαναγνώστη που έχει διανύσει πολλά χιλιόμετρα διαβάζοντας– ενώ σε δεύτερο επίπεδο ακολουθούν όλα τα άλλα που μπορεί κανείς να αναφέρει ως θετικά στοιχεία.
Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα έχουμε και ένα ακόμα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Υπάρχει μια υπόγεια πλοκή, δηλαδή στοιχεία της πλοκής που δεν δίνονται επιφανειακά αλλά σταδιακά και όσο προχωρά η ανάγνωση και συνδυαστικά, δηλαδή μέσω μιας συνδυαστικής διεργασίας του αναγνώστη, καθώς τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας, οι πέντε φίλοι, παρουσιάζονται κατά μόνας και όχι ως χαρακτήρες που προχωρούν μαζί την αφήγηση. Η κυρία Κώστα έχει γράψει πέντε νουβέλες εντός του μυθιστορήματος, μία για κάθε έναν χαρακτήρα εξιστορώντας την προσωπική του ιστορία όπως κι εκείνη της οικογένειάς του, όμως επειδή αυτά τα πρόσωπα συγκλίνουν τελικά σε μία παρέα συμπόρευσης, ο αναγνώστης συλλέγει στοιχεία από κάθε ιστορία και «κουμπώνει» μεταξύ τους τα κομμάτια που ολοκληρώνουν την μεγάλη εικόνα.
Όλα ξεφτάνε, η ανάμνηση της φρίκης ποτέ.
Έτσι, από τη μια έχουμε τόσες ιστορίες όσοι και οι ήρωες –συν μία ακόμα– αλλά έχουμε και την κοινή τους ιστορία ως μέλη της ίδιας παρέας. Ένα ωραιότατο δέσιμο όλων των παραπάνω μεταξύ τους που όσο διαβάζεις τόσο εντείνει το ενδιαφέρον σου για το έγκλημα.
Τώρα, σε σχέση με το έγκλημα;.. Ε, έχει πολλά πλοκάμια. Το έγκλημα βάσει του οπισθόφυλλου, δηλαδή της περίληψης, αφορά ένα μακελειό που θα λάβει χώρα στην ταβέρνα Μπλε άμμος –από τις πρώτες σελίδες η συγγραφέας έχει ήδη δώσει το γενικό πλαίσιο– όμως δεν είναι αυτό το μόνο έγκλημα. Οι σελίδες αυτού του μυθιστορήματος περιέχουν κι άλλα εγκλήματα: ποινικά, ιστορικά, κοινωνικά, οικογενειακά... εγκλήματα βίας, ψυχασθένειας κ.ο.κ. πολλά εκ των οποίων θεμελιώνονται σε μικρή ηλικία, άλλα δομούνται ψυχοσυνθετικά, άλλα συμβαίνουν ως αστόχαστες ενέργειες, άλλα πάλι «δουλεύουν» εσωτερικά και μεγαλώνουν μέρα τη μέρα... ποικίλα τα εγκλήματα που κάποιοι πράττουν κι άλλοι εισπράττουν. Και το «κερασάκι»; Δεν είναι τόσο ξεκάθαρο σε ποια πλευρά στέκεται κανείς, αν δηλαδή είναι ένας θύτης ή ένα θύμα. Τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι βρίσκονται και στις δύο πλευρές, πότε στη μία, πότε στην άλλη και πότε και στις δύο μαζί!
Πάντως, η συγγραφέας έχει επενδύσει σε αυτό που περιγράφει το απόσπασμα: ...πώς ένα μακρινό, τυχαίο κι άσχετο γεγονός μπορεί να γίνει η αρχή μιας σειράς διαδοχικών ωθήσεων που παρασέρνουν μαζί τους πρόσωπα και καταστάσεις – να γίνει ένα ασταμάτητο ντόμινο...
Όλα αυτά είναι σημεία του βιβλίου για τα οποία δεν επιτρέπεται να αναφερθώ, όμως θα μπορούσα να αναφέρω ότι όλοι οι ήρωες έχουν εκκρεμότητες, πράγματα να διεκπεραιώσουν, και είναι αυτές οι εκκρεμότητες σε συνδυασμό με το πώς τους φέρθηκε η ζωή που πυροδοτούν εξάρσεις, που γεννούν τα θηρία και τα τέρατα.
Μέσα από την ιστορία (τους) παρατηρούμε πώς η οικογένεια σημαδεύει ένα παιδί, πώς επιδρά στον ψυχισμό του, τι επιπτώσεις έχει το περιβάλλον στην πορεία της ζωής του και εντέλει στην ευτυχία του.
Κι αφού δεν θα μπορούσα να μιλήσω για την υπόθεση –γιατί είναι πάντα καλύτερο να την αντικρίζει κανείς διαβάζοντας τα βιβλία παρά τις παρουσιάσεις τους– θα αναφερθώ σε ένα ακόμα χαρακτηριστικό υφολογικής αξίας που συνάντησα και μου άρεσε [για να ακριβολογώ, μου άρεσε όπως το συνάντησα εδώ και όχι γενικά κι αόριστα]. Ο αφηγητής λειτουργεί ως ένας ακόμα χαρακτήρας της μυθοπλασίας κι αυτό επειδή είναι μέτοχος σε αυτή, αν και δεν εμπλέκεται. Πώς το κάνει αυτό; Μα αφήνοντας το σχόλιό του σε όσα κλήθηκε να αφηγηθεί. Σχεδόν τη γνώμη του! Δεν είναι αποστασιοποιημένος και δεν είναι διεκπεραιωτικός. Είναι εκεί. Είναι παρών την κάθε μέρα, για κάθε ήρωα, σε κάθε στιγμή.
Η ρουτίνα είναι όπλο με ενσωματωμένο σιγαστήρα.
Κρατήστε λοιπόν πώς το κακό έχει πολλά ποδάρια και δεν προκύπτει έτσι ξαφνικά [εκτός κι αν μιλάμε για έναν σεισμό, που όντως προκύπτει στα ξαφνικά] και θυμίζει ηφαίστειο: παραμένει ενεργό για καιρό χωρίς να πειράζει κανέναν αλλά όταν έρθει μια στιγμή της έκρηξης θα εκτονωθεί όλη εκείνη η συσσωρευμένη ενέργεια με τη μία.
Παρά τα εγκλήματά τους, λοιπόν, όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος [όλα όμως, όχι μόνο οι πέντε φίλοι] καταφέρνουν να σε κάνουν να τα συμπαθήσεις γιατί τα βλέπεις σφαιρικά, όχι μόνο ως φταίχτες.
Τα λόγια κάνουν λάθη, η σιωπή δεν λαθεύει ποτέ.
