koukidaki: Χ ώ μ α στη μπανιέρα

Φαίδωνα Καστρή

Μία αλληγορία στα όρια της μαύρης κωμωδίας με τέσσερα παιδικά πρόσωπα

Τέσσερα αδέλφια, τέσσερα παιδιά. Ο Γιάννης, η Μαρία, η Όλια και ο μικρός Φωτάκης, 16, 15, 12 και 8 χρόνων αντίστοιχα, ζουν σε ένα σχεδόν σουρεαλιστικό –ταυτόχρονα ονειρικό και εφιαλτικό– σύμπαν, με σκηνικό χώρο το μπάνιο ενός μικροαστικού διαμερίσματος που ανήκει στη γιαγιά τους.

Το έργο ήταν υποψήφιο για το «Βραβείο θεατρικού έργου Κάρολος Κουν», το 2002

«Ένα σαγηνευτικό ανάγνωσμα, αν και απόλυτα θεατρικό στη δομή του. Έργο τολμηρό, με μια εσωτερική βία που σε καθηλώνει... Αποτελεί ταυτόχρονα μια τομή στα αντιπαραθετικά σχήματα παιδικότητα/ωριμότητα, άλογη φαντασία/ορθολογικότητα, αθωότητα/ενοχικότητα. Έτσι, συναντά εκείνα τα σπάνια είδη της λογοτεχνίας μας τα οποία εκφέρουν έναν λόγο που θα χαρακτηρίζαμε ως «ενήλικο» λόγο της παιδικής ηλικίας, όπου το υπαρκτό και το βιωμένο συνυπάρχει ισότιμα με το όνειρο και τη φαντασία», αναφέρει σε κριτική του στη Νέα Εστία, τον Ιούλιο του 2002, ο θεατρολόγος και κριτικός θεάτρου Δημήτρης Τσατσούλης και προσθέτει: «Αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα από την ελληνική λογοτεχνία αποτελεί Η Κασσάνδρα και ο λύκος της Μαργαρίτας Καραπάνου, αλλά και ο Ορέστης του Δημοσθένη Δαββέτα. Αν στον κόσμο των ενηλίκων οι συμβάσεις της γλώσσας επιτρέπουν την μεταφορική χρήση των λέξεων, στον κόσμο των παιδιών οι λέξεις κυριολεκτούν, καταλύοντας τα όρια μεταξύ σημείου και αντικειμένου αναφοράς.».

Σημείωμα του συγγραφέα και σκηνοθέτη:

«Το Χ ώ μ α στη μπανιέρα» το έγραψα το 2001... Σχεδόν το ίδιο το έργο με υποχρέωσε να το γράψω, σαν μια κραυγή, σαν αναστεναγμός και σαν ένα αυθόρμητο ασυγκράτητο γέλιο. Το έγραψα ως ηθοποιός, ποτέ δεν ένιωσα συγγραφέας και παρά τη θερμή υποδοχή –το έργο παρουσιάστηκε αμέσως μόλις το τελείωσα και το φθινόπωρο του 2002 ανακοινώθηκε η υποψηφιότητά του στα βραβεία Κουν εκείνη τη χρονιά– δεν ξαναέγραψα ποτέ.
Είκοσι χρόνια μετά, στέκομαι απέναντί του κι έχω τη χαρά να μου είναι σχεδόν ξένο, να μου αποκαλύπτεται, να με ξαφνιάζει στην πολλαπλότητά του, είναι σαν τότε παλιά να αποτυπώθηκε ερήμην μου, αλλά μέσα από το ένστικτό μου του ηθοποιού, το βαθύτερο dna της ύπαρξής μου, η διαστρωμάτωση της ανθρώπινης εμπειρίας. Τέσσερις ηθοποιοί, τέσσερα παιδιά, παιδιά που ερμηνεύονται από ενήλικες ηθοποιούς, η παιδική ηλικία ως τόπος, καταφύγιο του βαθύτερου εαυτού αλλά και τόπος εξορίας του τραύματος. Το τραύμα που δεν μας αφήνει να ζήσουμε, το τραύμα που καθορίζει τα μοτίβα της ζωής που δεν ζήσαμε, το όνειρο, ο εφιάλτης, η φαντασίωση, «το θρίλερ μας που αγαπάμε», με ποιητική αλήθεια γιατί μάλλον μόνο ποιητικά ανιχνεύεται, με χιούμορ, τόλμη και ευαισθησία, στεκόμαστε απέναντι στο «τέρας» που κρύβεται πάντα κάτω από το κρεβάτι μας, στη ντουλάπα, στη νύχτα που φοβόμαστε να φωτίσουμε. «Ένα τέρας που σαπίζει στην είσοδο μιας σπηλιάς... Μιας φάτνης με παναγίες, αγγέλους, μικρούς χριστούληδες, κιτρινισμένα μπαμπάκια για χιόνι.»
Ευχαριστώ τους ηθοποιούς που με ακολούθησαν στο ταξίδι μας στον χωροχρόνο· σαν μικρά «χωματένια» παιδάκια, αφεθήκαμε στη μπανιέρα, αφήσαμε να μας σκάψει το φως και να μας ξαναβρούμε.
«Άργησα, πήγα, μα είχαμε φύγει.»
Φαίδων Καστρής