Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Εύα Στάμου: Σε όλα σχεδόν τα βιβλία μου ασχολούμαι με την εμπειρία του ανθρώπινου σώματος, τους τρόπους με τους οποίους βιώνουμε τη διαδικασία της ωρίμανσης και της φθοράς, την επίδραση του ερωτικού ερεθίσματος, την σταδιακή απώλεια ελέγχου που φέρνει η ασθένεια και η γήρανση. Στη «Σωματογραφία» αποφάσισα να μιλήσω για κακοποιημένα γυναικεία σώματα, κοινωνικά περιθωριοποιημένα, όπως είναι συχνά τα σώματα ανθρώπων εθισμένων σε ουσίες ή τα σώματα που κινούνται αντίθετα στο ρεύμα της ετεροκανονικότητας. Περιγράφω την ερωτική ιστορία δύο γυναικών προκειμένου να αναφερθώ σε όλα αυτά τα θέματα, και να διερευνήσω το θέμα της γυναικείας σεξουαλικότητας με καθαρά λογοτεχνικό τρόπο.
Πώς βιώνετε την εμπειρία της ανάγνωσης των έργων σας μετά από ένα χρονικό διάστημα, όταν αυτά έχουν τυπωθεί σε ένα βιβλίο και έχει περάσει καιρός από τη δημιουργία τους; Εξακολουθείτε να συμφωνείτε και να έχετε τον ίδιο ενθουσιασμό;
Ε.Σ.: Νιώθω σαν να ξαναβρίσκω έναν αγαπημένο φίλο που έχω να δω χρόνια, έναν παλιό γνώριμο για τον οποίο έτρεφα κάποτε δυνατά αισθήματα τα οποία ως έναν βαθμό ξεθώριασαν στο πέρασμα του χρόνου, λόγω νέων βιωμάτων, αλλά και λόγω της ενασχόλησής μου με νέες λογοτεχνικές δημιουργίες. Συχνά ξαφνιάζομαι ευχάριστα με κάτι που έχω γράψει στο παρελθόν, χωρίς όμως να αποφεύγω την κριτική προς τον παλιό συγγραφικό εαυτό μου αφού όσο μεγαλύτερη πείρα αποκτώ στη συγγραφή, τόσο πιο αυστηρή και απαιτητική γίνομαι.
Έχετε διαφωνήσει ποτέ με τον δημιουργικό εαυτό σας;
Ε.Σ.: Αρκετά συχνά προκύπτουν συγγραφικά διλήμματα και ως προς το περιεχόμενο συγκεκριμένων κειμένων αλλά και ως προς το ύφος της γραφής μου. Αναρωτιέμαι κάποιες φορές αν το κείμενο που γράφω ενδιαφέρει και αφορά το κοινό ή αν απλώς εκφράζει μια προσωπική ανάγκη να εκτονώσω τα αισθήματά μου τη δεδομένη στιγμή – στην περίπτωση αυτή είτε το κρατάω στο συρτάρι μου, είτε το ξαναγράφω από την αρχή μέχρι να είμαι σίγουρη ότι θα προσφέρει στο κοινό όχι μόνο αναγνωστική απόλαυση αλλά και λογοτεχνική ουσία.
Υπάρχει κάποιο έργο που να το ξεχωρίζετε και γιατί;
Ε.Σ.: Ξεχωρίσω την συλλογή διηγημάτων «Μεσημβρινές συνευρέσεις» (Μελάνι) που έγραψα το 2009. Αν και είχαν προηγηθεί δύο μυθιστορήματα κατά τη συγγραφή αυτού του βιβλίου καλλιέργησα το ιδιαίτερο προσωπικό στιλ μου και τόλμησα να μιλήσω ανοιχτά για θέματα που τουλάχιστον τότε θεωρούνταν προκλητικά. Ορισμένοι κριτικοί έχουν εντοπίσει στην «Σωματογραφία» αντανακλάσεις των «Μεσημβρινών συνευρέσεων» αφού και στα δύο βιβλία το σώμα βρίσκεται στο επίκεντρο.
Υπάρχουν στιγμές που σας πυροδοτούν βάζοντάς σας σε δημιουργική κίνηση;
Ε.Σ.: Κάθε φορά που βιώνω μια ξεχωριστή εμπειρία πέρα από τα συνηθισμένα, νιώθω την ανάγκη να την επικοινωνήσω στους αναγνώστες μου. Ένα καλό παράδειγμα είναι η συλλογή διηγημάτων «Η επίσκεψη» (Αρμός, 2022) όπου αν και όλες οι ιστορίες είναι προϊόν μυθοπλασίας πηγάζουν από τις θεραπευτικές συνεδρίες μου με πληρώματα διασωστών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου κατά τη διάρκεια της μεγάλης προσφυγικής κρίσης στη χώρα μας.
Κι αντίστοιχα, υπάρχουν στιγμές για τις οποίες δεν θα γράφατε ποτέ τίποτα;
Ε.Σ.: Η απώλεια με παγώνει. Όταν πενθώ ή όταν για οποιονδήποτε λόγο νιώθω θλιμμένη, προτιμώ την σιωπή, γιατί θεωρώ ότι η συγκίνηση δεν αποτελεί καλό σύμβουλο για τον/την συγγραφέα.
Αν θα έπρεπε να περιγράψετε το εν λόγω πόνημα με μία μόνο λέξη, ποια θα ήταν αυτή;
Ε.Σ.: Πιστεύω ότι ο τίτλος του βιβλίου «Σωματογραφία» αποδίδει πλήρως αυτό που με ρωτάτε.
Αν το βιβλίο σας ήταν/γινόταν ένα κανονικό ταξίδι κάπου στον κόσμο, πού θα πηγαίναμε και πόσες μέρες θα κρατούσε;
Ε.Σ.: Θα ήταν ένα ταξίδι στην Αθήνα του παρελθόντος, πριν από είκοσι πέντε χρόνια, τότε που η καθημερινότητα των γκέι ατόμων ήταν πολύ πιο δύσκολη, για πολλούς ένας καθημερινός αγώνας για ελευθερία και αποδοχή. Θα επιστρέφαμε στην Αθήνα του 2000, τα στέκια της νεολαίας, τα μπαράκια, τα μουσικά κλαμπ, τα καφέ της μόδας και τις γεμάτες κινηματογραφικές αίθουσες, ακριβώς όπως περιγράφονται στην ιστορία μου. Κάποια κριτικός ανέφερε ότι το μυθιστόρημα θα μπορούσε να έχει και τον υπότιτλο «Αστυγραφία» κάτι με το οποίο συμφωνώ απόλυτα.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή στη χώρα μας σε σχέση με την λογοτεχνία; Έχετε αγαπημένους Έλληνες συγγραφείς;
Ε.Σ.: Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γραφτεί στη χώρα μας πολύ ενδιαφέροντα βιβλία από συγγραφείς και των δύο φύλων, κάθε ηλικίας. Παρακολουθώ τη δουλειά αρκετών Ελλήνων συγγραφέων – θα αναφέρω μερικά μόνο ονόματα λογοτεχνών μεγαλύτερης ηλικίας από εμένα που θεωρώ ότι έχουν πάντα κάτι σημαντικό και ενδιαφέρον να πουν: Κώστας Ακρίβος, Ρέα Γαλανάκη, Γιώργος Συμπάρδης, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Κώστας Λογαράς, Σώτη Τριανταφύλλου.
Αυτά είπε η Εύα Στάμου, σε μια μικρή συνέντευξη μεγάλων βιβλιοταξιδιών, για –και με αφορμή– το μυθιστόρημά της Σωματογραφία, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αρμός. Στο τέλος της ανάρτησης όμως μπορείτε να δείτε και με ποιο τρόπο συμπλήρωσε, αποδεχόμενη την πρό(σ)κληση του Ακρότιτλου, τον τίτλο του βιβλίου της.
Ένα βιβλίο που εύκολα χαρακτηρίζεται και ως νουβέλα, αφού ουσιαστικά περιέχει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση μιας γυναίκας που, διερευνώντας την ταυτότητά της, μιλάει για τους ανθρώπους γύρω της, τους εθισμούς και κάθε δοκιμασία της. Όρια, προβληματισμοί, οικογένεια, περιβάλλον... και πάντα η Μ. της στο επίκεντρο, μια ανώνυμη ηρωίδα που τη βλέπουμε μόνο μέσα από τα μάτια της αφηγήτριας –όπως και όλους τους χαρακτήρες– και που αποτελεί το πρόσωπο-κλειδί της ιστορίας.
Πρόκειται για ψυχογράφημα από την πλευρά της ψυχολόγου, δηλαδή η κυρία Στάμου σε αυτό της το βιβλίο, αναπαραγάγει με τρόπο ευθύ τις εκμυστηρεύσεις της ηρωίδας της, άφιλτρα αλλά και ουδέτερα, αφήνοντας στον αναγνώστη την πρωτοβουλία των συμπερασμάτων. Είναι λες και η γυναίκα αυτή καταγράφηκε σε ένα μαγνητόφωνο κατά τις συνεδρίες της κι έπειτα εμείς, οι αναγνώστες, τρυπώσαμε με έναν τρόπο εκεί, πήραμε το υλικό και ακούγοντάς το –ακούγοντάς την– αναζητήσαμε όλες τις αποχρώσεις, τα επίπεδα, τις υφές... Στο τέλος, οπωσδήποτε, βγάλαμε τα συμπεράσματά μας που ενώ έχουν δομηθεί πάνω σε ό,τι δημιούργησε η συγγραφέας, ωστόσο είναι ατομικά, προσωπική υπόθεση καθενός.
Πολύ ενδιαφέρον πεζογράφημα, που παραπέει ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη μυθοπλασία ενώ αναδεικνύει πολλαπλά τις διαστάσεις της γυναικείας φύσης, της σεξουαλικότητας των γυναικών, της θέσης τους μέσα στην οικογένεια και τις φιλίες που δημιουργούν.
Η ίδια συγγραφέας έχει απασχοληθεί πολυεπίπεδα με το θέμα των ανθρώπινων σχέσεων αλλά και πιο εστιασμένα με τη γυναικεία σεξουαλικότητα και ψυχοσύνθεση. Θυμίζω εν τάχει την Επέλαση της ροζ λογοτεχνίας, την Επίσκεψη, την Εκδρομή όπως και Τα κορίτσια που γελούν.
Σώματα κάθε φύλου, χρώματος, ηλικίας
Ωριμάζουν μέσα μου οι λέξεις
Μαθαίνω τον εαυτό μου μέσα από εσάς
Αμύνομαι στις επιθυμίες που γίνονται ανάγκες
Τρέφομαι από τις σάρκες των άλλων
Όμορφα πλάσματα κάθε σωματότυπου
Γιατρειά προσφέρουν από το άγχος του θανάτου
Ρίγη τραντάζουν το κορμί μου
Αντιστέκομαι, υποκύπτοντας στις αδυναμίες μου
Φαντασιώνομαι την ένωσή μου με ξένα σώματα, τον χωρισμό μου από σένα που χρειάζομαι
Ισχυρό αντίδοτο στη μοναξιά
Αστυγραφία
