Ο Μαξίμ Γκόρκι γεννήθηκε το 1868 στην Ρωσία. Τα παιδικά του χρόνια ήταν πολύ δύσκολα και σκληρά, αφού σε ηλικία πέντε ετών πεθαίνει ο πατέρας του ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα ορφανεύει και από μητέρα. Το μεγάλωμά του τότε το αναλαμβάνει μία οικογένεια συγγενών του, μέχρι που θα αναγκαστεί να βγει λίγο αργότερα στη βιοπάλη για να κερδίσει ένα πιάτο φαΐ. Περνάει από πολλά επαγγέλματα, όλα σκληρά για την παιδική του ψυχή και κάποια επικίνδυνα και για τη ζωή του. Είδε πολλά στενάχωρα πράγματα και καταστάσεις και ανθρώπους δυστυχισμένους. Ήταν αυτοί οι άνθρωποι που πιο μετά έγιναν οι ήρωες των έργων του. Γιατί πρέπει να τονιστεί ότι ο Γκόρκι (που το όνομά του σημαίνει πικρός και είναι ψευδώνυμο του Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πεσκόφ) είχε μεγάλη αντίληψη και παρατηρητικότητα. Κάτι που του φάνηκε χρήσιμο και «εργαλείο» για τη δουλειά του, που θα ακολουθούσε.
Η ζωή του, στην παιδική του ηλικία, του δίδαξε πολλά, ο ίδιος ο Γκόρκι αναφέρει στην Φιλολογική εγκυκλοπαίδεια για εκείνα τα χρόνια που πέρασε με τόση δυσκολία: «Ορφάνεψα μικρός. Μετά τον θάνατο της μητέρας μου, ο παππούς μου με έβαλε να μάθω τέχνη σε ένα παπουτσάδικο. Ήμουν τότε εννέα χρόνων και ήξερα γραφή και ανάγνωση. Η ζωή ήταν σκληρή. Πήγα μαθητευόμενος σε έναν σχεδιαστή. Μετά πήγα σε έναν αγιογράφο. Έπειτα βρήκα δουλειά σε ένα ατμόπλοιο. Τέλος, έγινα περιβολάρης. Είχα περάσει από όλα αυτά τα επαγγέλματα όταν έφτασα τα δεκαπέντε μου χρόνια. Επωφελούμουν από τις στιγμές που ήμουν ελεύθερος λιγάκι και διάβαζα ό,τι μου έπεφτε στα χέρια. Όταν έφτασα στα δεκάξι με έπιασε μια μεγάλη μανία να σπουδάσω, φανταζόμουν πως μπορούσα να κερδίσω την μάθηση δωρεάν. Δυστυχώς γελάστηκα. Μπήκα τότε βοηθός ενός φούρναρη σε ένα εργοστάσιο μπισκότων και κέρδιζα τρία ρούβλια τον μήνα μαζί με το φαΐ και τον ύπνο. Είναι το πιο σκληρό επάγγελμα που έκανα στη ζωή μου. Περνούσα όλες τις ελεύθερες στιγμές της ημέρας και μεγάλο μέρος της νύχτας μου διαβάζοντας ό,τι έπεφτε στα χέρια μου. Άρχισα να γράφω. Ιστοριούλες, διηγηματάκια στις επαρχιακές εφημερίδες.».
Το 1901 γράφει το έργο Στιγμιότυπα του σπιτιού των Μπεσεμένοφ, που ανέβηκε την επόμενη χρόνια και που δεν είναι άλλο από το σπουδαίους Μικροαστούς. Το 1902, ένα άλλο δυνατό του έργο έρχεται να προστεθεί για τη χώρα του αλλά και για το παγκόσμιο θέατρο. Τίτλος του Στον βυθό. Το 1904 θα γράψει τους Παραθεριστές ενώ θα ακολουθήσουν, το 1905, Τα παιδιά του ήλιου, το 1906 Οι εχθροί, το 1908 Οι τελευταίοι, το 1913 Οι Σικόφς, το 1915 Ο γέρος, το 1917 ο Γιάκομπ Μπογκόμολοφ, το 1933 Ο Ντοστιγκάγεφ και οι άλλοι.
Στην Ελλάδα, τα έργα του γνώρισαν πολλά ανεβάσματα από το Θέατρο Τέχνης, από το Εθνικό Θέατρο αλλά και από το ελεύθερο. Στην Ρωσία ανέβηκαν τα έργα του σε παραστάσεις που έχουν καταγραφεί στην παγκόσμια ιστορία του θεάτρου με σκηνοθέτες μύθους. Ιστορική έχει μείνει στο Παρίσι η παράσταση του έργου του Στον βυθό, το 1905, με πρωταγωνίστρια την εμβληματική Ελεονώρα Ντούζε ενώ λίγο νωρίτερα, το 1902, το ίδιο έργο είχε ανέβει με σκηνοθέτη τον Στανισλάφσκι.
Ο ίδιος ο Γκόρκι είχε πει σχετικά με αυτούς που επηρέασαν τη ζωή του και την μετέπειτα εξέλιξή του: «Ο πρώτος δάσκαλός μου ήταν ο μάγειρας Σμούρι, δεύτερος ο δικηγόρος Λάνιν, τρίτος ο Κολούσκι, ένας άνθρωπος εκτός νόμου και τέταρτος ο Κορολένκο.».
Οι ήρωες του Γκόρκι είναι άνθρωποι δυστυχισμένοι, που ζουν μέσα στην εξαθλίωση προσμένοντας μία καλύτερη ζωή. Με αυτούς έζησε, για αυτούς έγραψε. Τα έργα του με αυτούς, τους περιθωριακούς τύπους, τον κατέταξαν σε έναν από τους σημαντικότερους δραματουργούς όχι μόνο της Ρωσίας αλλά και όλου του κόσμου. Τόσο πολύ τον είχε επηρεάσει η ζωή του στην παιδική του ηλικία που όταν κατάφερε όλα αυτά που κέρδισε, τότε είπε: «Ποιος ξέρει; Ίσως όλα να γίνονται μονάχα για έναν σκοπό, να βρεθεί ένας και να τα διηγηθεί!».
Όταν γνωρίζει πια την αποδοχή και την παγκόσμια επιτυχία βλέποντας διαφορετικά τη ζωή και τους ανθρώπους γύρω του, αποφασίζει να αλλάξει τους ήρωες των έργων του. Έτσι με το Νυχτερινό άσυλο κλείνει ο κύκλος αυτών των δύστυχων ηρώων. Ο ίδιος, τώρα, θέλει να πολεμήσει όλα τα κακώς κείμενα που έβλεπε από μικρός και του προξενούσαν τόσο πόνο ακόμα πιο έμπρακτα. Έτσι λοιπόν γίνεται μαρξιστής, έχει πλέον αναλάβει την Νέα ζωή, η οποία ήταν ένα σοσιαλιστικό φύλλο, και αρχίζει να αρθρογραφεί αλλά θα φυλακιστεί για όλη του τη δράση. Τα παιδιά του ήλιου γράφονται με σκοπό να ρίξουν το αστικό καθεστώς όπως, επίσης, το ίδιο συμβαίνει και με τα επόμενα: Οι βάρβαροι και Οι εχθροί. Η διαφορά των ηρώων του τώρα είναι ότι στα πρώτα χρόνια της συγγραφικής του πορείας τους παρουσίαζε ως υπεράνθρωπους αλήτες, τώρα ως τίμιους φτωχούς ανθρώπους που θυσιάζονται για να ξυπνήσουν τον λαό ενώ όλοι οι βολεμένοι είναι σκληροί και αδιάφοροι προς αυτούς.
Υπάρχει όμως και η τρίτη αλλαγή στην συγγραφική ψυχή του Γκόρκι με έργα όπως Η παιδική ηλικία, Μέσα στους ξένους, Τα πανεπιστημιακά μου χρόνια, Η ζωή του Κλίμ Σάγκιν και Οι Αρταμόνοφ.
Ο Μαξίμ Γκόρκι, που γνώρισε από πολύ μικρή ηλικία την πείνα και την εξαθλίωση, που έδινε μεγάλο καθημερινό αγώνα για να μπορέσει να μην πεθάνει από τις βασικές ελλείψεις, έζησε μια ζωή πολύ ενδιαφέρουσα και συνεχώς εξελισσόμενη. Κατάφερε, όχι μόνο να καλύψει τις βασικές του ανάγκες, αλλά και να κερδίσει τον σεβασμό όλων όσοι αγωνίστηκαν και εξακολουθούν να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον για αυτούς και για τους επόμενους που θα έρθουν.
Ο σπουδαίος δραματουργός, που ξεκίνησε από πολύ νωρίς να παλεύει και να αγωνίζεται για την επιβίωσή του, ο σπουδαίος συγγραφέας πολλών διηγημάτων και ο μαρξιστής άνθρωπος που ονειρεύεται και δίνει μάχη για έναν καλύτερο κόσμο, φεύγει από τη ζωή, έχοντας εκπληρώσει πολλά από τα όνειρά του, αν όχι όλα, το 1936.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα καθώς επίσης και από το περιοδικό Θέατρο του Κώστα Νίτσου.
