Το 1995, το βρετανικό συγκρότημα των Oasis απέκτησε διεθνή φήμη με το επιτυχημένο single Wonderwall. Ο συνθέτης Noel Gallagher είχε αρχικά δώσει στο τραγούδι τον τίτλο Wishing Stone εξηγώντας αργότερα ότι ένας wonderwall είναι ο «φανταστικός φίλος που θα έρθει να σε σώσει από τον εαυτό σου». Ωστόσο, οι θαυμαστές των Beatles δύσκολα έπεσαν θύματα αυτής της ιστορίας, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι οι Oasis ήταν μεγάλοι θαυμαστές των Fab Four. Στα αφτιά τους, το Wonderwall είχε σαφώς τις ρίζες του στο album Wonderwall Music του George Harrison (το ομολόγησε άλλωστε και ο Noel Gallagher), που αποτελούσε το soundtrack της ταινίας Wonderwall του 1968.
Το Wonderwall Music κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1968, μόλις τρεις εβδομάδες πριν από την κυκλοφορία του ιστορικού White Album και σηματοδότησε δύο σημαντικές πρωτιές: ήταν το πρώτο solo album που κυκλοφόρησε μέλος των Beatles, αλλά και το πρώτο LP της δισκογραφικής εταιρείας Apple Records. Παρά το γεγονός ότι η ταινία του Massot δεν γνώρισε μεγάλη αποδοχή, το Wonderwall Music άνοιξε νέους δρόμους για το είδος της world music. Όπως παρατήρησε ο Michael Simmons στο Mojo, το album ήταν ένα «τολμηρό αλλά καινοτόμο πάντρεμα Bombay και London». Ας δούμε λοιπόν το album, αλλά και την ταινία.
Μια αίσθηση ευφορικής λήθης τύλιξε πολλούς νέους τη δεκαετία του 1960, όταν συγκροτήματα όπως οι Grateful Dead, οι 13th Floor Elevators, οι Electric Prunes και –φυσικά– οι Beatles, αντλούσαν όλο και περισσότερο από την ψυχεδελική κουλτούρα που κυριαρχούσε στο πολιτισμικό τοπίο. Η νέα γενιά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που πίστευε στη δύναμη της αγάπης και της rock μουσικής, ανακάλυψε ήχους οργάνων όπως το σιτάρ, σπάνια χρησιμοποιημένα στη Δύση. Η ψυχεδελική φωνή απομακρυνόταν από την πραγματικότητα και σύντομα οι ταινίες όπως οι Daisies, The Trip, 2001: A Space Odyssey και Yellow Submarine έγιναν δημοφιλείς. Όμως, λιγότερο γνωστή αλλά αξιοσημείωτη είναι η βρετανική ψυχεδελική ταινία του 1968 Wonderwall. Παρά το ότι συνοδεύθηκε από το ομώνυμο soundtrack του George Harrison και έκανε διάσημη την Jane Birkin, η ταινία δεν θεωρείται κλασική του βρετανικού σινεμά των '60s, ίσως επειδή δεν είναι ιδιαίτερα καλογυρισμένη. Παραμένει όμως ενδιαφέρουσα ως καταγραφή της εποχής, καθώς αποτύπωσε την ψυχεδελική υποκουλτούρα και πειραματίστηκε κινηματογραφικά με έντονα χρώματα, συμβολισμούς και πρωτότυπες ιδέες. Ο Harrison, μέλος του θρυλικού συγκροτήματος των Beatles, έδωσε στο film έναν ήχο που βασίστηκε στην ανατολική μουσική και φιλοσοφία, με ινδικά όργανα και αυθεντικό ερευνητικό χαρακτήρα. Η Jane Birkin ερμηνεύει τον ρόλο της Penny Lane (όνομα δανεισμένο από τραγούδι των Beatles), που εντάσσει την ταινία βαθύτερα στο πολιτισμικό τοπίο της εποχής. Συνολικά, η ταινία Wonderwall αποτυπώνει τη Βρετανία ως πειραματικό πεδίο ψυχεδελικής καινοτομίας –αν και με αδύναμη πλοκή– μια σουρεαλιστική μίξη οπτικού ρεπορτάζ και μουσικής συνθετικής εξωστρέφειας. Η κινηματογραφική του αξία μπορεί να αμφισβητείται, αλλά η συνεισφορά του στην πορεία της Birkin και η σημασία τού Harrison να δημιουργήσει το πρώτο solo album στην ιστορία των Beatles είναι αναμφισβήτητες και το soundtrack παραμένει μια μοναδική συνύπαρξη Ανατολής και Δύσης, ψυχεδέλειας και rock, τέχνης και πειραματισμού.
Εδώ, είχαμε μια ταινία που πραγματικά αποτύπωνε τις αλλαγές που μετέτρεψαν τη Βρετανία σε μία από τις πιο καινοτόμες και συναρπαστικές περιοχές για καλλιτεχνικό πειραματισμό. Δυστυχώς, όμως, το Wonderwall έφτασε πειραματικό στιλάτο σε πεδία που δεν απέδωσαν ιδιαίτερα – και το αποτέλεσμα είναι μια, μάλλον, ασταθής σύνθεση από οπτικά εφέ που στροφάρουν το μυαλό, αλλά με ένα πολύ εύθραυστο σενάριο. Ο Jack MacGowran υποδύεται έναν παράξενο επιστήμονα που γίνεται εμμονικός με την Penny Lane και την παρακολουθεί μέσα από μια τρύπα στον τοίχο. Αν η ταινία βγάζει νόημα είναι άλλη ιστορία· ωστόσο, η Birkin παραμένει εξίσου γοητευτική όπως πάντα.
Παρά τα «αποτυχημένα» πειράματα, η ταινία λειτουργεί ως συναρπαστική χρονοκάψουλα – μια εποχή όπου η λήψη LSD αποτελούσε την κορύφωση της καλλιτεχνικής coolness και όσο πιο περίεργα και σουρεαλιστικά τα οπτικά, τόσο το καλύτερο. Το Wonderwall μπορεί να μην είναι ένα αριστούργημα που αντέχει στο χρόνο, αλλά σίγουρα ανέβασε την καριέρα της Birkin (που σύντομα μετακόμισε στη Γαλλία), ενώ ο Harrison έγινε ο πρώτος Beatle που κυκλοφόρησε solo album με το soundtrack – και μάλιστα πολύ καλό. Ο George Harrison άνοιξε νέους ορίζοντες. Εμπνευσμένος από τις ινδικές του σπουδές με τον Ravi Shankar, ο Harrison έφερε στην επιφάνεια τη μουσική παράδοση της Ινδίας, χρησιμοποιώντας όργανα όπως sarod, tabla, shehnai, μελωδικά drone και vedic chants. Τα sessions στην Ινδία και το Λονδίνο ένωσαν ηχόχρωμα από την Ανατολή και τη Δύση σε ένα μείγμα που κυοφόρησε αυτό που σήμερα ονομάζουμε world music. Η ταινία δεν έχει διαλόγους, γεγονός που έκανε τη μουσική να λειτουργεί ως αφηγηματική φωνή και ως ψυχή της ιστορίας. Η σιωπή ενισχύει την ένταση των μουσικών θεμάτων, μεταφέροντας συναισθήματα όπως οργή, μυστήριο και έναν βαθύ εσωτερικό στοχασμό. Υπάρχει έντονο σύμβολο: ο μοναχικός καθηγητής (Jack MacGowran) που παρακολουθεί τη μόδα και την ομορφιά της Penny Lane, μέσα από μια τρύπα στον τοίχο, φανερώνει το χάσμα ανάμεσα σε μια καθωσπρέπει, παραδοσιακή ζωή και στις ψυχεδελικές, ελευθεριακές ορέξεις της νεολαίας των '60s. Η μουσική αναδεικνύει αυτή τη φιλοσοφική πολυσημία: από τη μία, μόδα και διάχυτη εφηβεία και από την άλλη, βαθιά πνευματικότητα και αφύπνιση (επηρεασμένη από τον ινδουισμό). Ο χαρακτήρας του καθηγητή, που παρακολουθεί εμμονικά την Penny Lane, συμβολίζει τη σύγκρουση ανάμεσα στην αποξενωμένη παράδοση και την ελεύθερη νεολαία. Η μουσική δίνει σάρκα στην εσωτερική αυτή ένταση και ο πειραματισμός του Harrison είναι συνειδητός και βαθιά φιλοσοφικός, αποτυπώνοντας την επίδραση της Ανατολής στη δυτική κουλτούρα. Μια μουσική «κοσμική αποκάλυψη» που κομίζει πνευματικές λέξεις χωρίς λόγια.
Κριτικές από πηγές
Η ταινία αποτελεί βρετανικό ψυχεδελικό έργο του 1968, με σκηνοθέτη τον Joe Massot, πρωταγωνιστές τους Jack MacGowran (ο καθηγητής) και Jane Birkin (Penny Lane) και μουσική από τον George Harrison (Wikipedia),
Πολλές κριτικές επισημαίνουν ότι η ταινία λειτουργεί περισσότερο ως χρονικός θησαυρός του είδους, παρά ως κλασικό φιλμ με ισχυρό σενάριο (rockshockpop.com, theconstantbleeder.com, Rotten Tomatoes),
Πρόκειται για μια «ψυχεδελική επικράτεια όπου μπορείς να χαθείς μέσα στα '60s» – αναφέρεται το έντονο οπτικό ύφος και η αξιοσημείωτη μουσική από τον Harrison, με συμμετοχή, μεταξύ άλλων, των Eric Clapton, Ravi Shankar και Ringo Starr (The Austin Chronicle),
Ένας μοναχικός καθηγητής, εμμονικός παρατηρητής, που διασπά τον χώρο του και τον χρόνο μέσω της τρύπας στον τοίχο (Reddit),
Η ταινία εντυπωσιάζει με τα ψυχεδελικά της στοιχεία, παρά το αδύναμο υπόβαθρο (Rotten Tomatoes).
Σχόλιο
Το Wonderwall δεν είναι απλά μια ψυχεδελική ταινία. Είναι μια διαδρομή που, μέσα από μουσικές και σιωπηλές ματιές, μιλάει για την εσωτερική επανάσταση. Οι ήχοι του Harrison γίνονται καλειδοσκόπιο, και δρόμος για να δούμε πέρα από την επιφάνεια και ίσως, να γνωρίσουμε τον εαυτό μας καλύτερα. Το Wonderwall ίσως να μην είναι σπουδαίο ως ταινία, αλλά παραμένει ένα μοναδικό δείγμα της εποχής, μια μαρτυρία ενός δημιουργού, που άφησε πίσω τις συμβάσεις για να προτάξει τη μουσική ως γέφυρα ανάμεσα σε πολιτισμούς και συνειδήσεις. Τώρα, όσον αφορά στη μουσική, το Wonderwall Music δεν είναι απλώς ένα soundtrack. Είναι μια τολμηρή καλλιτεχνική χειρονομία. Ο Harrison δεν αρκέστηκε στη μουσική επένδυση. Έφερε κοντά δύο πολιτισμούς, αναζητώντας μέσα από ήχους, την απλότητα, το βάθος και την ουσία. Ο συνδυασμός ψυχεδελικής τέχνης και ινδικής παιδείας στο film αντικατοπτρίζει την αντιπαράθεση ανάμεσα σε έναν κλειστό παραδοσιακό κόσμο και μια εποχή νέων ιδεών.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε το εξώφυλλο του δίσκου και αφίσες της ταινίας και του DVD
