Ο Εντουάρντο Ντε Φιλίπο υπήρξε ένας από τους πιο καθοριστικούς θεατρικούς συγγραφείς της Νάπολης και τα έργα του χαρακτηρίζονται από λυρικότητα και συμπόνια για τον άνθρωπο. Κορυφαίο έργο της πλούσιας εργογραφίας του θεωρείται η Φιλουμένα Μαρτουράνο, μια πικρή κωμωδία που ανέβηκε πολλές φορές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το έργο το έγραψε για την αδελφή του, την ηθοποιό Τιτίνα η οποία υπήρξε και η πρώτη διδάξασα στον ρόλο της Φιλουμένα. Από το πρώτο ανέβασμα, το έργο κέρδισε το κοινό και τους κριτικούς. Η ερμηνεία της Τιτίνα σημείωσε επιτυχία – είχε πραγματοποιήσει μια μεγάλη θεατρική νίκη. Όμως σε μία κατοπινή παραγωγή, μια άλλη ηθοποιός, ονόματι Ρετζίνα Μπιάνκι, επισκίασε την προκάτοχο του ρόλου με την μεστή και άρτια ερμηνεία της. Εν συνεχεία μια ακόμα σημαντική ηθοποιός, η Τζόαν Πλοουράιτ –η οποία υπήρξε η τρίτη και τελευταία σύζυγος του Σερ Λόρενς Ολίβιε– υποδύθηκε την αγαπημένη ηρωίδα του Ε. Ντε Φιλίπο σε μια μνημειώδη ερμηνεία σε θέατρο της Αμερικής ενώ, μερικά χρόνια νωρίτερα, είχε αναμετρηθεί με ένα ακόμα έργο του Ιταλού δραματουργού, το Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα. Επίσης, το είχε παρουσιάσει και για την βρετανική τηλεόραση το 1978.
Η Φιλουμένα Μαρτουράνο ευτύχισε και στην Ελλάδα να ερμηνευθεί από σπουδαίες κυρίες της ελληνικής σκηνής. Η πρώτη ηθοποιός, που ενσάρκωσε την ηρωίδα, ήταν η σπουδαία ηθοποιός Αλέκα Κατσέλη, με τον Γιώργο Γληνό ως Ντομένικο. Η σκηνοθεσία ήταν του Πέλου Κατσέλη και παρουσιάστηκε με τον υπότιτλο Τα παιδιά είναι παιδιά. Μια ακόμα σπουδαία ερμηνεία κατέθεσε η εμβληματική ηθοποιός Έλλη Λαμπέτη σε μια ερμηνεία που έχει γίνει σημείο αναφοράς. Μια σπουδαία ερμηνεία στη διάσταση του ρόλου, σε σκηνοθεσία του Μάουρο Μπολονίνι, που ανέβηκε στο θέατρο Σούπερ Σταρ (νυν Δανδουλάκη). Στον ρόλο του Ντομένικο, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ. Έκτοτε, το έργο παίζεται συχνά σε πολλές χώρες του κόσμου.
Ακόμα ένα από τα έργα του που σημείωσαν επιτυχία είναι και το Αχ, αυτά τα φαντάσματα που ανέβηκε για πρώτη φορά την θεατρική περίοδο 1948-1949.
Η Φιλουμένα Μαρτουράνο, μια δυναμική γυναίκα, που στο παρελθόν υπήρξε πόρνη, συζεί πολλά χρόνια με τον Ντομένικο, ο οποίος σκοπεύει να παντρευτεί μια άλλη γυναίκα (πολύ νεότερη και από αυτόν και από την Φιλουμένα). Η Φιλουμένα προσποιείται ότι έχει λίγο χρόνο ζωής για να τον αναγκάσει να την παντρευτεί. Έτσι και γίνεται, όταν όμως η αλήθεια αποκαλύπτεται, ο Ντομένικο δίνει εντολή στον δικηγόρο του να αναλάβει την υπόθεση. Η Φιλουμένα ξέρει πως θα χάσει, όμως δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη. Έχει τρία μεγάλα αγόρια και ένα από αυτά τα παιδιά είναι ο γιος του Ντομένικο. Ο τελευταίος δεν μπορεί να μάθει ποιος είναι ο γιος του, έτσι τους αποδέχεται και τους τρεις ως παιδιά του... γιατί τα παιδιά είναι παιδιά.
Η Σοφία Λόρεν υποδύθηκε για την μεγάλη οθόνη την ηρωίδα του Ε. Ντε Φιλίπο με τίτλο Φιλουμένα Μαρτουράνο: Γάμος αλά ιταλικά, σε σκηνοθεσία του Βιτόριο Ντε Σίκα.
Ο Εντουάρντο Ντε Φιλίπο βραβεύτηκε πολλές φορές για τα έργα του και το 1981 τον ανακήρυξαν ισόβιο γερουσιαστή της Ιταλικής Δημοκρατίας.
Όλα τα έργα του είναι γραμμένα στην ναπολιτάνικη διάλεκτο.
Ο σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας Εντουάρντο Ντε Φιλίπο έφυγε από τη ζωή το 1984.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα.
