Καλώς ήρθατε στο koukidaki.gr. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς;
Σοφία Μότσια: Σας ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία. Γεννήθηκα στην Κατερίνη και μεγάλωσα στην Αθήνα. Σπούδασα Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και συνέχισα με μεταπτυχιακές σπουδές στη δημιουργική γραφή. Η έρευνά μου με οδήγησε στην ενσυνείδητη γραφή, που αποτελεί σήμερα το κέντρο της δουλειάς μου. Διδάσκω, διοργανώνω εργαστήρια και γράφω, με στόχο να βοηθήσω ανθρώπους κάθε ηλικίας να χρησιμοποιήσουν τη γραφή ως εργαλείο αυτογνωσίας, ανάπτυξης και σύνδεσης με τον εαυτό τους.
Μιλήστε μας για το νέο σας βιβλίο Πέντε διαδρομές προς την ενσυνειδητότητα. Πώς προέκυψε αυτή η πρωτότυπη ιδέα;
Σ.Μ.: Η αρχική ιδέα γεννήθηκε από μια προσωπική μου συνήθεια. Κάθε φορά που ολοκλήρωνα έναν διαλογισμό, έγραφα την εμπειρία μου. Τι ένιωσα, τι σκέφτηκα, πόσο δυσκολεύτηκα, τι ανακάλυψα. Σταδιακά είδα ότι η γραφή με βοηθούσε πιο πολύ από τον ίδιο τον διαλογισμό γιατί μπορούσα να μείνω για περισσότερο χρόνο εστιασμένη στο παρόν και να παρατηρήσω τα συναισθήματα και τις σκέψεις μου καλύτερα. Όταν, λοιπόν, έφτασε η στιγμή για τη διπλωματική μου διατριβή στη δημιουργική γραφή, αποφάσισα να ερευνήσω πώς η γραφή μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο αυτογνωσίας. Έτσι ανακάλυψα ότι αυτό που εγώ έκανα εμπειρικά, υπάρχει ήδη και λέγεται ενσυνείδητη γραφή (Mindful Writing). Πρόκειται για έναν καινούργιο όρο ο οποίος όμως, ως έννοια, απλώνεται στον χρόνο από τα αρχαία συγγράμματα μέχρι και τις πιο σύγχρονες αυτογραφίες.
Το βιβλίο «Πέντε διαδρομές προς την ενσυνειδητότητα» είναι το απόσταγμα εκείνης της έρευνας. Αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενσυνείδητης γραφής, στηριγμένο στις προσεγγίσεις δασκάλων της ενσυνειδητότητας, όπως ο Thich Nhat Hanh και ο Jon Kabat-Zinn. Ουσιαστικά, είναι πέντε πρακτικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να φέρουμε την ενσυνειδητότητα στην καθημερινότητά μας με τη βοήθεια της γραφής.
Τι είναι για εσάς η συγγραφή και πως ήρθε στη ζωή σας;
Σ.Μ.: Η συγγραφή μπήκε στη ζωή μου πολύ νωρίς, ως ένας φυσικός τρόπος έκφρασης. Στην αρχή ήταν μικρές σημειώσεις σε ημερολόγια με κλειδί, στιχάκια, μικρές ιστορίες και σκέψεις που ήθελαν να αποτυπωθούν. Στην πορεία έμαθα να βλέπω τη συγγραφή και ως έναν τρόπο να δίνω φωνή σε ό,τι με απασχολεί, να βρίσκω το νόημα σε ό,τι δεν καταλαβαίνω και να μοιράζομαι τις εμπειρίες μου με το περιβάλλον. Για μένα, λοιπόν, η συγγραφή είναι καταφύγιο και συγχρόνως μια γέφυρα· ένας χώρος προσωπικής ηρεμίας, αλλά και ένα μέσο ουσιαστικής επικοινωνίας.
Σε μια εποχή πνευματικής κατάρρευσης, εγωκεντρισμού και δοκησισοφίας, πόσο εύκολη είναι η αυτογνωσία;
Σ.Μ.: Εύκολη; Καθόλου. Απολύτως αναγκαία; Ναι. Ωστόσο, χρειάζεται να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Οι περισσότεροι πιστεύουμε πως γνωρίζουμε τον εαυτό μας πολύ καλά, ενώ στην πραγματικότητα βλέπουμε μόνο αυτό που μας βολεύει ή αυτό που θέλουμε να δείξουμε στους άλλους. Εκεί γεννιέται μια εικονική αίσθηση αυτογνωσίας, η οποία τελικά, περισσότερο μας απομακρύνει παρά μας φέρνει κοντά στην ουσία μας.
Η πραγματική, η βαθιά γνώση του εαυτού είναι πολύ απαιτητική και χρονοβόρα. Χρειάζεται να αμφισβητήσουμε τις βεβαιότητές μας και να αποδεχθούμε με ειλικρίνεια τις σκοτεινές πτυχές, τις αδυναμίες αλλά και τις αρετές μας. Και για να το καταφέρουμε αυτό, χρειάζεται θάρρος και ταπεινοφροσύνη.
Κι εδώ έρχεται η ενσυνειδητότητα να βοηθήσει, η οποία μας δίνει τα εργαλεία να διακρίνουμε κάθε φορά αν κινούμαστε από τις πεποιθήσεις που έχουμε αναπτύξει από το περιβάλλον που μεγαλώσαμε ή αν πράττουμε σύμφωνα με τις αξίες και τις αρετές μας. Αυτή η διάκριση, οδηγεί σταδιακά στην αυτογνωσία.
Πιστεύετε πως όλοι μπορούν να γράψουν ή η συγγραφή είναι κάτι έμφυτο;
Σ.Μ.: Πιστεύω ότι όλοι μπορούν να γράψουν. Όχι απαραίτητα για να γίνουν συγγραφείς, αλλά για να εκφραστούν. Η συγγραφή δεν είναι προνόμιο λίγων «εκλεκτών»∙ είναι μια ανθρώπινη ικανότητα, όπως και η ομιλία. Μη ξεχνάμε, άλλωστε, ότι οι περισσότεροι γράφουμε καθημερινά, επικοινωνούμε με γραπτά μηνύματα.
Βέβαια, κάποιοι έχουν από τη φύση τους μια πιο έντονη κλίση στη γλώσσα ή στη φαντασία, όμως αυτό δεν αναιρεί ότι ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει τη γραφή σαν εργαλείο έκφρασης. Άλλος για να ξεκαθαρίσει τις σκέψεις του, άλλος για να βάλει τάξη στα συναισθήματά του, άλλος για να δημιουργήσει ιστορίες.
Η ενσυνειδητότητα ενισχύει αυτή τη διαδικασία βοηθώντας μας να γράφουμε με ειλικρίνεια, χωρίς να μας νοιάζει το αποτέλεσμα ή η κριτική. Να αφήνουμε τις εσωτερικές φωνές να βγαίνουν όπως είναι, για να μπορούμε να τις παρατηρούμε. Στην ενσυνείδητη γραφή, δεν νοιαζόμαστε αν θα γράψουμε ένα καλό κείμενο. Δεν μας νοιάζει η ορθογραφία ή η σωστή σύνταξη. Κι εκεί κρύβεται η δύναμη της – όχι στο «τέλειο» κείμενο, αλλά στην αυθεντική έκφραση.
Οι άνθρωποι του 21ου αιώνα έχουν αρχίσει να απομακρύνονται από το βιβλίο. Σας φοβίζει η απότομη άνοδος του διαδικτύου; Είστε αισιόδοξη για το μέλλον του βιβλίου;
Σ.Μ.: Είναι αλήθεια ότι οι οθόνες και τα κοινωνικά δίκτυα μάς παρασύρουν από το ένα θέμα στο άλλο, δυναμώνοντας τη φλυαρία του νου και μειώνοντας την ικανότητά μας να μείνουμε συγκεντρωμένοι στο παρόν. Το βιβλίο λειτουργεί διαφορετικά∙ για να διαβάσουμε χρειάζεται να συγκεντρωθούμε, να δώσουμε τον χρόνο και την προσοχή μας στη στιγμή που κρατάμε το βιβλίο ανοιχτό στα χέρια μας.
Παράλληλα, είναι ενθαρρυντικό ότι το βιβλίο δεν μένει στάσιμο, προσαρμόζεται. Με τα e-books και τα audiobooks γίνεται πιο εύχρηστο και πιο προσιτό, δίνοντας τη δυνατότητα σε περισσότερους ανθρώπους να διαβάσουν με τον τρόπο που τους ταιριάζει.
Γι' αυτό, παραμένω αισιόδοξη. Μπορεί να αλλάζει ο τρόπος που διαβάζουμε, όμως, το βιβλίο θα έχει πάντα θέση στη ζωή μας.
Τι διαβάζει αυτή την εποχή η Σοφία Μότσια; Ποιο είδος προτιμά γενικά;
Σ.Μ.: Διαβάζω τα πάντα∙ από κλασικά έργα μέχρι σύγχρονα μυθιστορήματα, ιστορικά ή κοινωνικά. Μου αρέσει να δοκιμάζω διαφορετικά είδη, γιατί έτσι ανοίγονται νέοι δρόμοι σκέψης. Εκείνα όμως που αγαπώ περισσότερο είναι τα ψυχολογικά μυθιστορήματα, γιατί φωτίζουν τις πιο κρυφές πλευρές του ανθρώπου, τα κίνητρα, τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις του. Είναι πάντα πρόκληση για μένα να αναγνωρίζω κομμάτια του εαυτού μου στους ήρωες των βιβλίων που διαβάζω.
Αυτή την περίοδο, που οι μέρες μου είναι αρκετά απαιτητικές, προτιμώ τέτοιες αναγνώσεις που με απορροφούν και με βοηθούν να χαλαρώσω. Όταν όμως οι ρυθμοί πέφτουν και μπορώ να αφιερώσω περισσότερο χρόνο, στρέφομαι στη φιλοσοφία διότι με προκαλεί να δω αλλιώς τα πράγματα και να αναστοχαστώ τα μεγάλα ερωτήματα, κάτι που χρειάζεται ηρεμία και διάθεση για εμβάθυνση.
Θα θέλατε να μας πείτε το αγαπημένο σας βιβλίο, τραγούδι και ταινία;
Σ.Μ.: Τι να πρωτοδιαλέξω! Ως λάτρης των κλασικών έργων θα ξεχώριζα την Άννα Καρένινα του Τολστόι, γιατί αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής. Όμως υπάρχουν και βιβλία στα οποία επιστρέφω ξανά και ξανά. Ένα από αυτά είναι οι «Θεμελιωτές της δυτικής σκέψης» του Κώστα Βαμβακά. Κάθε φορά που διαβάζω κάποιον από τους προσωκρατικούς και ανάλογα τη δική μου πρόσφατη εμπειρία, φιλτράρω διαφορετικά τα νοήματα κι ανακαλύπτω νέα επίπεδα.
Στη μουσική είμαι λάτρης των 80's, μιας εποχής που έχει σφραγίσει με τους ήχους της τα συναισθήματά μου. Έτσι, τα αγαπημένα μου τραγούδια είναι δεκάδες και μου είναι αδύνατον να ξεχωρίσω μόνο ένα. Μπορώ όμως να αναφέρω ένα πολύ αγαπημένο ελληνικό, την «Εκδρομή» της Δήμητρας Γαλάνη.
Όσο για ταινίες... Και από ταινίες θα ξεχώριζα το Eternal Sunshine of the Spotless Mind. Παρόλο που πραγματεύεται το παράδοξο της διαγραφής των αναμνήσεων, στην ουσία πρόκειται για την αποδοχή των εμπειριών μας –ευχάριστες ή δύσκολες– ως είναι κομμάτι αυτού που είμαστε καθώς και για τη δύναμη της επιλογής να αλλάξουμε τη στάση μας απέναντι στη ζωή και να γίνουμε πιο συνειδητοί.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Σ.Μ.: Έχω ένα συρτάρι γεμάτο σχέδια∙ άλλα ολοκληρωμένα, άλλα μισά και πολλές ακόμα ιδέες που περιμένουν. Όταν θα έρθει η στιγμή να το ανοίξω, θα είναι και για μένα έκπληξη ποιο απ' όλα θα ζητήσει να πάρει τη σειρά του.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Το βιβλίο της Σοφίας Μότσια Πέντε διαδρομές προς την ενσυνειδητότητα κυκλοφόρησε το 2024 από τις εκδόσεις Γράφημα.
