Το θέατρο του 5ου π.Χ. αιώνα στάθηκε πολύτιμο, όχι μόνο για τους τότε πολίτες της Αθήνας αλλά επηρέασε και κατοπινά ανθρώπους, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, μα και δραματουργούς που θέλησαν να καταθέσουν τα δικά τους κείμενα σε θέματα που ήταν βασισμένα στο αρχαίο θέατρο.
Μύθοι, χαρακτήρες, συγκρούσεις. Όλα, εκτός από τον Χορό. Πάντα ο Χορός αποτελούσε, και εξακολουθεί να αποτελεί, μεγάλο πρόβλημα για τον εκάστοτε σκηνοθέτη που καταπιάνεται με αυτό το θεατρικό είδος. Αλλά παρόμοιο πρόβλημα ίσως να υπάρχει και στον δραματουργό που θέλει μεν να γράψει ένα έργο επάνω στην ελληνική μυθολογία, αλλά όμως αποφασίζει να παραλείψει τον χορό. Ένα στοιχείο, δηλαδή, που τονίζει την τραγικότητα.
Ποιες ήταν όμως οι τραγωδίες που γράφτηκαν επάνω σε αυτούς τους μύθους και πότε ξεκίνησε η συγκεκριμένη άποψη σε αυτό το θέμα;
Η Μαρίκα Κοτοπούλη υπήρξε από τις πρώτες ηθοποιούς της χώρας μας που ανέβασε ξένες τραγωδίες. Τις παρουσίασε στην Αμερική για τους Έλληνες ομογενείς, χωρίς όμως επιτυχία. Επρόκειτο για την Ορέστεια και την Ιφιγένεια του Γκαίτε αλλά και για την Ηλέκτρα του Χόφμανσταλ.
Γκαίτε
Ο σπουδαίος Γκαίτε έγραψε την Ορέστεια και, αν και υπήρξε από τους σημαντικότερους δραματουργούς του κόσμου και ίσως ο καλύτερος της χώρας του, της Γερμανίας, εντούτοις δεν κατάφερε να φτάσει σε υψηλά επίπεδα τη δραματουργία του, συγκρίνοντας την τραγωδία αυτή με άλλα του έργα που κυρίως για αυτά μνημονεύεται και ιδίως για το έργο της ζωής του, τον Φάουστ.
Ούγκο Φον Χόφμανσταλ
Ο Χόφμανσταλ έγραψε την Ηλέκτρα το 1904 και τη δεκαετία του '20, η Κοτοπούλη την ανέβασε στην Αμερική. Ίσως οι κριτικές να μην ήταν τόσο θερμές για την κορυφαία ηθοποιό, επειδή μπορεί να περίμεναν το ανέβασμα αρχαίας τραγωδίας και όχι σύγχρονης.
Ζαν Ανούιγ
Με μεγάλη αγάπη στα αρχαία ελληνικά κείμενα, ο Ανούιγ έγραψε την Αντιγόνη εμπνεόμενος από την Σοφόκλεια τραγωδία. Είναι ίσως το μόνο έργο αυτού του κύκλου που παρουσιάστηκε περισσότερες φορές σε σχέση με άλλα. Στο ενεργητικό του υπάρχει και η Μήδεια από την τραγωδία του Ευριπίδη. Από την αγάπη του προς τους ελληνικούς μύθους βγήκε και η Ευρυδίκη, που δεν έχει σχέση με το αρχαίο θέατρο αλλά με την αρχαία μυθολογία.
Ευγένιος Ο' Νηλ
Ο σημαντικός Ιρλανδόαμερικανός συγγραφέας που κατέχει ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια δραματουργία, έγραψε την τριλογία του Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα (Ο γυρισμός, Οι κυνηγημένοι, Οι στοιχειωμένοι). Το έργο, συνήθως λόγω μεγάλης έκτασης, παρουσιάζεται με αρκετές περικοπές και παίζεται σε μια ενιαία παράσταση. Η επιτυχία, που γνώρισε, έκανε τους κινηματογραφικούς παραγωγούς να το μεταφέρουν στην μεγάλη οθόνη, με μία σημαντική διανομή αλλά το πιο σημαντικό ήταν η παρουσία της δικής μας ηθοποιού, της κορυφαίας τραγωδού Κατίνας Παξινού, η οποία μαζί με τον σύζυγο της, τον σπουδαίο ηθοποιό και σκηνοθέτη Αλέξη Μινωτή, υπήρξε και προσωπική φίλη του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα. Αν και η ταινία εισπρακτικά δεν πήγε καλά, οι ηθοποιοί απέσπασαν καλές κριτικές.
Ασφαλώς υπάρχουν και άλλα θεατρικά έργα που γράφτηκαν με αφορμή το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα. Κάποια γνώρισαν την επιτυχία και άλλα ξεχάστηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Ίσως η προσπάθεια να γραφτεί ένα έργο χωρίς την παρουσία του Χορού, που αλληλεπιδρά κάθε στιγμή σε ό,τι ακούγεται και γίνεται επί σκηνής, να το καθιστά αυτόματα δραματικό και όχι τραγικό. Εντούτοις, χωρίς βέβαια να μπορούν να είναι στην κατηγορία των μεγάλων μας τραγικών, έχουν και αυτά λόγω ύπαρξης και αν τα πλησιάσει κάνεις, μερικά από αυτά αποκαλύπτουν μία άριστη δραματουργία.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Αλέξη Μινωτή Ο ηθοποιός, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, καθώς και από το βιβλίο της Ισμήνης Αντωνούλα Κατίνα Παξινού - Αλέξης Μινωτής: Πολύχρονος πηγαιμός για μιαν Ιθάκη, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Επικαιρότητα.
