Από πού κι ως πού βουνά των Σερρών;

Γιώργου Ζώτου

Σήμερα θα ταξιδέψουμε στις Σέρρες. Όχι μέσα, θα κάνουμε ορειβασία στα βουνά της κι όπου μας βγάλει. Και να δείτε ότι θα μας βγάλει μακριά…

Ξεκινάμε λοιπόν…

Από πού κι ως πού όρος Μπέλες;

Το όρος Κερκίνη, που αναφέρει ο Θουκυδίδης, αποτελεί το φυσικό σύνορο των τριών χωρών που το μοιράζονται. Το νότιο τμήμα του ανήκει στην Ελλάδα (45%), το βορειοδυτικό στη Βόρεια Μακεδονία (35%) και το βορειοανατολικό στη Βουλγαρία (20%).

Ο Μπαμπινιώτης το ετυμολογεί από το κέρκος που σημαίνει ουρά εξού και Κερκόπορτα = η πίσω πόρτα, ενώ κατά άλλους θυμίζει τις παράλληλες ράβδους που κάνουν οι κερκίδες των γηπέδων.

Στα βουλγαρικά ονομάζεται Μπελασίτσα από τη ρίζα Бел που αν δεν το έχετε εμπεδώσει ακόμα σημαίνει λευκό στα σλαβικά, λέξη που χρησιμοποιούσαν και οι Βλάχοι, από εκεί και η ονομασία Μπέλες που, άγνωστο γιατί, συχνά γράφεται με 2 «λ» (λόγω σαλλλονικιώτης προφοράς μήπως;).

Η Ασπρουλίτσα, όπως θα την λέγαμε σε ελεύθερη μετάφραση, είναι ένα στενόμακρο, δασώδες και επιβλητικό τείχος που κατά την αρχαιότητα ήταν ακατοίκητο ενώ στον Μεσαίωνα υπήρξε πεδίο μεγάλων μαχών με πιο σημαντική την μάχη του 1014 μ.Χ. στην οποία οι Βούλγαροι του Σαμουήλ κατατροπώθηκαν από τους Βυζαντινούς του Βασίλειου που μετά την νίκη του αυτή ονομάστηκε Βουλγαροκτόνος.

Το Μπέλες έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην αμυντική θωράκιση της Ελλάδας στον 1ο αλλά κυρίως στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο κατά μήκος του οποίου υπήρξαν 21 οχυρά (η ονομαζόμενη γραμμή Μεταξά) που κράτησαν και καθυστέρησαν για μεγάλο διάστημα τους Γερμανούς κατακτητές.

Ίσως το πιο γνωστό και ένδοξο οχυρό είναι το Ρούπελ που βρίσκεται μεταξύ του Μπέλε και του όρους Αγκίστρι στην στενωπό του Ρουπελίου (σλαβικά Rupa = τρύπα, στενωπός, πιθανώς από το λατινικό rupes = βράχια, γκρεμός) που παρέμεινε απόρθητο και παραδόθηκε μετά την συνθηκολόγηση της Ελλάδας.

Σήμερα και τα 21 οχυρά είναι σε καλή κατάσταση και είναι εν ενεργεία ενώ κάποια, όπως το Ρούπελ είναι ανοιχτά για το κοινό.

Από πού κι ως πού Λαϊλιάς;

Πρόκειται για μία από εκείνες τις περιπτώσεις που πας στο βουνό για χόρτα και κατεβαίνεις με γλυκά ζαχαροπλαστείου.

Ας τα πάρουμε από την αρχή. Ο Λαϊλιάς είναι βουνό βόρεια των Σερρών, κάποτε είχε αργυρωρυχεία και σιδηρομεταλλεία, κατά την τουρκοκρατία υπήρξε ξακουστό θέρετρο ενώ σήμερα φημίζεται για το μαγευτικό του δάσος με οξιές και πεύκα αλλά και το χιονοδρομικό του κέντρο που βρίσκεται στην κορυφή, στον Αλί Μπαμπά (που την μόνη εκδοχή που βρήκα για την ονομασία είναι ότι κλέβει την παράσταση από τις άλλες κορυφές –ακόμα κι από τις κορφές των Άλπεων, άκου τώρα– έστω και χωρίς τους 40 κλέφτες).

Η λέξη Λαϊλιάς προέρχεται από το τουρκικό θέρετρο Yayla που υπήρξε εκεί (Γιαϊλά = οροπέδιο ή/και τόπος αναψυχής) και που ο ονομαστός Τούρκος χρονογράφος του 17ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεμπή το ονόμασε «Θελξικάρδιο παράδεισο»!

Σε μια πιο απίθανη εκδοχή ονομάστηκε Λ-αη-λιάς από την κορυφή του Προφήτη Ηλία που είναι και η ψηλότερη στην ευρύτερη οροσειρά της Βροντούς.

Μια στάση εδώ…

Από πού κι ως πού όρη Βροντούς;

Να ξέρετε από δω και πέρα πως αν κάτι πάει στον βρόντο (τα λόγια που τα καλύπτει ο ήχος της βροντής) μπορεί να φτάσει μέχρι και την οροσειρά των Σερρών.

Της Βροντούς η οροσειρά στα βουλγαρικά ονομαζόταν Σάρλιγια από το τούρκικο şarli (= πιτσίλισμα) μάλλον επειδή πιτσιλάνε τα πολλά νερά που κυριαρχούν στο βουνό.

Πιτσιλούν τα νερά ή βροντούν οι κεραυνοί;

Πιθανώς και τα δύο.

Άλλο όμως είναι το ερώτημα που καίει…

Από πού κι ως πού ακανές Λαϊλιά;

Ο ακανές μοιάζει σε εμφάνιση με το λουκούμι και φτιάχνεται με ζάχαρη, βούτυρο, αμύγδαλα και απαραιτήτως με νερό του Λαϊλιά.

Λένε ότι πήρε το όνομά του από το τούρκικο Halva-yi Hakani, χακανέ χαλβά, τον χαλβά του (πρίγκιπα;) Χακάν.

Άλλωστε, φαίνεται ότι πρόκειται για πριγκιπικό γλυκό, τούρμπο σε θερμίδες, φουλ σε γεύση και έξτρα πρίμα σε υφή.

Προτείνω, τώρα τα Χριστούγεννα, αντί για κουραμπιέδες και μελομακάρονα να πάτε να φάτε μερικούς ακανέδες να στουμπώσετε στο βούτυρο, να μείνει ο Λαϊλιάς για πάντα χαραγμένος στη μνήμη σας.

Παρεκτραπήκαμε όμως όπως γίνεται πάντα όταν μιλάμε για γλυκά και γι' αυτό επιστρέφουμε στο θέμα μας, τα βουνά των Σερρών…

Αυτά για σήμερα, καλές γιορτές να έχουμε, να περάσετε τέλεια!

Γιώργος Ζώτος

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Πρώτη δημοσίευση

Η ευθυμογραφική σειρά του Γιώργου Ζώτου Από πού κι ως πού; δημοσιεύτηκε στο koukidaki.gr κάθε Κυριακή από τις 13 Ιουλίου 2025. Ξεκινήστε από την αρχή.

Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]