koukidaki: Η στήλη του λόγου

Η μετανεωτερική Βαβέλ

Η μετακοινωνία και η μετατεχνολογική φάση εξέλιξης

Δέκατο έκτο μέρος [συνέχεια από το προηγούμενο]

Ψηφιακό έργο του Eric Brenner [The silence of the law]

Μετά και από αυτά, πιστεύω πλέον πως εξέτασα όλες τις περιπτώσεις που ευνοούν την πρόοδο ή που μπορούν να καταλύσουν μια πολιτεία, ένα κράτος ολόκληρο, καθώς επίσης και ότι μία Νέα Ηθική Αλήθεια αρχίζει να αχνοφαίνεται στον ορίζοντα της μετακοινωνίας των τεχνανθρώπων. Προκειμένου όμως να μην παρεξηγηθεί η έννοια και ο σκοπός της ηθικής, πρέπει να τονίσω ότι ο ρόλος της είναι να προσανατολίζει και όχι να καθορίζει.

Βασικά πρέπει να διαχωρίσουμε την ηθική από τη δικαιοσύνη, τη φιλανθρωπία και την πολιτική ως προς το θέμα του καθορισμού τους από αυτήν.

Ο σκοπός της δεν είναι εξωτερικός, δεν είναι να αλλάξει τη ζωή, τους σκοπούς και τις σχέσεις των άλλων ανθρώπων, να βάλει όρια στις ανθρώπινες σχέσεις, ούτε να καθορίσει τη συμπεριφορά, έτσι όπως θα ήταν ευχάριστη και εξυψωτική για τους άλλους. Από αυτό δεν συνάγεται ότι είναι αντικοινωνική ή απομονωμένη από το κοινωνικό περιβάλλον, αλλά το αντίθετο.

Η λογική αρχή της ηθικής είναι να θέλει κάποιος να προσανατολίσει και να δικαιολογήσει άμεσα την ύπαρξή του και η επιτέλεση αυτού του εσωτερικού σκοπού χρειάζεται διανοητική δραστηριότητα, η οποία περιορίζει και αποτρέπει τον εγωκεντρικό τρόπο ζωής, που είναι η έμμεση δικαιολόγηση της ύπαρξης. Με άλλα λόγια η αυτογνωσία είναι ο σκοπός της ηθικής, το νόημα της ευτυχίας, η ουσία της λογικής.

Μόνο ένας άνθρωπος απαλλαγμένος από τον εγωκεντρισμό κι εμπλουτισμένος με την αυτογνωσία μπορεί να συμπεριφέρεται αμερόληπτα, προς όφελος του κόσμου. Ο άνθρωπος αυτός δεν θα βρίσκει τρόπους να μεροληπτήσει, να εξαπατήσει, να καταστρέψει, να υποτιμήσει, να αγνοήσει, να αδρανήσει, να καταπιέσει. Αντίθετα, μέσα από τις σχέσεις του θα δημιουργούνται δυνατότητες εξέλιξης και ευτυχίας, όχι αποπροσανατολισμού και δυστυχίας, που είναι κατασκευάσματα του εγωκεντρισμού. Πραγματικά, ο εγωκεντρισμός είναι η πιο μεγάλη καταστροφή, γιατί είναι αυτοκαταστροφή της ίδιας της λογικής, αυταπάτη, παράνοια, συσκότιση, σκόπιμη και απρόσεκτη αποτροπή της συλλογιστικής συνέπειας, απόκρυψη στον εαυτό της, επανάπαυση παρά την άγνοια... με μια λέξη είναι αποπροσανατολισμός της ύπαρξης.

Έτσι, είδαμε μαζί πόσο επιζήμιο είναι για τη χώρα το να βρίσκονται οι πολίτες της στο στάδιο της φυσικής κατάστασης, ο καθένας δηλαδή να εξυπηρετεί τα δικά του πάθη και να μην πασχίζει καθημερινά για το κοινό όφελος. Αφού, λοιπόν, τα ανιχνεύσαμε αυτά, καλό είναι να προχωρήσω στον επίλογο σε μερικές εξακριβώσεις.

Κατά πρώτο, ας ανατρέξω σ' εκείνα τα στοιχεία που ευνοούν την πρόοδο και τη διατήρηση μιας πολιτείας. Σε αυτά, λοιπόν, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως ο άνθρωπος γίνεται ελεύθερος όχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά γιατί απελευθερώνεται από τις εγωιστικές, τις ναρκισσιστικές του τάσεις, που τον ωθούν να παλεύει για τα πάθη του, χωρίς να νοιάζεται για το συμφέρον του συνανθρώπου του, αλλά και χωρίς να του δίνει λογαριασμό για τις επιζήμιες εναντίον του πράξεις. Ο άνθρωπος, χαρακτηριζόμενος από αυτές τις κτηνώδεις τάσεις, πραγματικά δεν διαφέρει σε τίποτα από τα άλλα ζώα. Μάλιστα, αν το εξετάσουμε βαθύτερα αυτό, θα διαπιστώσουμε πολύ καθαρά πως ο άνθρωπος, που βρίσκεται στη φυσική κατάσταση, είναι κατά πολύ χειρότερος από τα άγρια θηρία. Κι αυτό, γιατί τουλάχιστον τα τελευταία φροντίζουν καθημερινά για την τροφή και την προστασία των αδύναμων μελών της αγέλης τους. Πρέπει να τονίσω πως πολλά από τα θηρία ζουν σε αγέλες. Ακόμα όμως κι αυτά που ζουν ως κατά το πλείστον μόνα τους, όταν δημιουργούν οικογένεια αγωνίζονται καθημερινά με αυταπάρνηση για το δικό της συμφέρον.

Αντίθετα, το άτομο, που δεν έχει ξεφύγει από τη φυσική κατάσταση, δεν δημιουργεί οικογένεια, όχι γιατί δεν μπορεί, αλλά γιατί είναι απορροφημένο στην εξυπηρέτηση των δικών του συμφερόντων και δεν έχει καν φανταστεί ότι θα μπορούσε κάποτε να παλέψει για τα κοινά συμφέροντα έστω κι αυτής της οικογένειάς του. Πολλές φορές όμως, όχι επειδή τα έθιμα είναι τέτοια, που ο άνθρωπος επιβάλλεται να σχηματίσει οικογένεια, αλλά γιατί αυτός που είναι δούλος των παθών του θέλει να έχει στην υπηρεσία του ανθρώπους, που να τους υποχρεώνει να εκτελούν πιστά τις εγωιστικές του απαιτήσεις, βλέπουμε ανθρώπους ατομιστές να φτιάχνουν οικογένειες. Τότε, παρατηρούμε, όμως, ότι μέσα σε αυτές το άτομο αυτό είναι ο απόλυτος άρχοντας, ο δυνάστης και ο δικτάτορας, που οδηγεί την οικογένειά του στη δουλεία και τους υποτάσσει κάτω από το σκήπτρο της δύναμής του, με μοναδικό σκοπό να τον υπηρετούν πιστά και αναντίρρητα. Ακόμα, οι απόγονοί του δεν μπορεί παρά να είναι σκλάβοι και καταπιεσμένα άτομα, που τα περισσότερα θα τον μιμηθούν αργότερα. Οπωσδήποτε, όμως, υπάρχουν και κάποιοι από αυτούς τους απογόνους που, συνειδητοποιώντας την κατάστασή τους, θα θελήσουν να γίνουν άνθρωποι ελεύθεροι.

Επίσης ας σημειώσω, ότι ο άνθρωπος που ζει στη φυσική κατάσταση δεν είναι μόνο εχθρός της οικογένειάς του, αλλά περισσότερο είναι εχθρός της πολιτείας του και του λαού του. Μάλιστα, γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνος όταν με τη βία παίρνει την αρχηγία του κράτους στα χέρια του και αρχίζει να εξουσιάζει, κρατώντας την ειρήνη στη χώρα του με τη σκλαβιά και τις άδικες κακομεταχειρίσεις των πολιτών.

Τελειώνοντας, θέλω να τονίσω πως, αν οι σημερινοί πολίτες επιζητούν αληθινά την πρόοδο του κράτους τους, θα πρέπει να πάψουν να είναι ατομιστές και ν' αρχίσουν να νοιάζονται περισσότερο για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος και όχι ο ένας να πολεμά με λύσσα τον άλλο, αναζητώντας να ικανοποιήσει τα πάθη του. Κι αυτό σε μια εποχή που ένα μεγάλο πλήθος τεχνολόγων κι επιστημόνων έχει ξεφύγει πλέον από την ηθική τροχιά του.

Τα μόνα «φάρμακα» για να καταπολεμηθούν τα ολέθρια αυτά αποτελέσματα ή, καλύτερα, για να μην προλάβουν να φανερωθούν είναι η αγάπη, η αλληλοβοήθεια και ο συνεχής αγώνας για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της πολιτείας και του κράτους, που είναι κοινά για όλους τους πολίτες. Για να έχουν όμως αυτά τα «φάρμακα» αποτελεσματική δύναμη, πρέπει να περιέχουν μέσα τους τη λογική και την ανιδιοτέλεια. Με το τελευταίο εννοώ ότι οι άνθρωποι είναι σωστό ν' αγαπούν τους συνανθρώπους τους με τη θέλησή τους και όχι να είναι αναγκασμένοι να υποκρίνονται πως τους αγαπούν, γιατί μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν ν' απολαύσουν σε ύψιστο βαθμό τα πλεονεκτήματα και τα αγαθά που προσφέρει η ενωμένη πολιτεία. Με πιο απλά λόγια, δεν θα πρέπει να είναι εξαναγκασμένοι να κρατούν αυτή την στάση ομόνοιας προς τους συνανθρώπους τους, παρά μόνο αν οι ίδιοι το επιθυμούν. Αν πάλι δεν επιζητούν κάτι τέτοιο, τότε επανέρχονται ξανά στη φυσική κατάσταση και γίνονται εχθροί της πολιτείας. Πάντοτε όμως είναι σωστό να επιτυγχάνεται η ομόνοια, όχι με τη σκλαβιά, αλλά με την ελευθερία. Κι αυτό, γιατί η ίδια η ομόνοια στηρίζεται στην ελευθερία, την ελευθερία βέβαια που διαποτίζεται από τη λογική. Αν η ομόνοια που υπάρχει σ' ένα κράτος έχει επιτευχθεί με τη σκλαβιά, τότε δεν πρόκειται για τίποτε άλλο παρά για την εξουσία ενός επί άλλων, που με τον φόβο τούς κρατά κάτω από το σκήπτρο του, πασχίζοντας, όχι όπως ο ίδιος ισχυρίζεται για το κοινό όφελος, αλλά στην πραγματικότητα για τα δικά του, προσωπικά συμφέροντα. Κι αυτό, γιατί η πρωταρχική αρχή για μια πολιτεία, που οι θεσμοί της πηγάζουν αληθινά από τη λογική και την αρετή, είναι η ελευθερία. Μόνο η πίστη στην απόκτηση της πραγματικής ελευθερίας, που σχετίζεται άμεσα με την απόδραση από την άβυσσο του πάθους, της μισαλλοδοξίας και της εκμετάλλευσης, που αποβλέπουν στη μονοδιάστατη εξυπηρέτηση των ατομικών σκοπών, των ταμπού, των προκαταλήψεων και των άλογων ενδοιασμών μπροστά στον ξέφρενο καλπασμό της γνώσης, της επιστήμης και της τεχνολογίας, θα μας οδηγήσει αναμφίβολα στην μεταπολιτεία. Εκεί όπου κατοικεί και εξελίσσεται ο άνθρωπος, χωρίς το αίσθημα της κατωτερότητας, την αποφυγή των προβλημάτων με τον τυφλό, αστόχαστο αυτοπεριορισμό και τις πολυάριθμες ιδιόμορφες εσωτερικές διαταραχές. Διαταραχές που αναμφίβολα είναι συνέπειες του ηθικού αποπροσανατολισμού και της πλάνης μιας διάνοιας, η οποία ελκύεται από τη γνώση των δυνατοτήτων της ως προς το φυσικοκοινωνικό περιβάλλον της και ταυτοχρόνως τρομάζει από αυτή την ίδια γνώση, πατώντας το φρένο μπροστά στην ελευθερία της εξελικτικής της πορείας.

Μιας πορείας που, μοιραία, θα τον φέρει στην ψηφιακή εποχή. Βέβαια οι υπολογιστές δεν είναι σε θέση να επιλύσουν πολύπλοκα θέματα, όπως το δικαίωμα στη ζωή και στο θάνατο του κάθε ανθρώπου. Ο ψηφιακός κόσμος όμως προσφέρει μια νότα αισιοδοξίας. Όπως και μια δύναμη της φύσης, έτσι και την ψηφιακή εποχή δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς ή να την σταματήσει. Έχει τέσσερις πολύ σημαντικές ιδιότητες, που θα συνεισφέρουν στον τελικό της θρίαμβο: την αποκέντρωση, την παγκοσμιότητα, την ευρυθμία και την ενδυνάμωση.

Στην ψηφιακή ενδοχώρα, λοιπόν, της πολιτείας του μετανθρώπου, οι πολίτες θα νιώσουν μέχρι τα μύχια του είναι τους τη σάρκα της ισοτιμίας να ζωντανεύει. Θ' αντικρίσουν τα όνειρά της να παίρνουν σάρκα και οστά και το δίπτυχο δυνάστη - σκλάβου να καταργείται. Από τις φωτιές που θα αναφτούν στις τέσσερις πύλες της πόλης, θα ξεπηδήσει με απλωμένα τα φτερά της η θεά Νίκη. Αυτή που έβγαλε τον άνθρωπο από την άβυσσο της εκμετάλλευσης και σκότωσε το τέρας της πολιτικής άγνοιας και του ηθικού αποπροσανατολισμού και αναχρονισμού. Θα μας φέρει με γοργό βηματισμό τριγύρω από τη μεγάλη φωτιά του νέου πολίτη. Θα την υμνήσουμε με τους πύρινους στίχους:

Φωτιά
οι χτύποι της καρδιάς σου είναι ίδιοι.
Αλγόριθμοι τους διοχετεύουν
στους ορίζοντες.
Το ανάστημά σου δεν χωρά σε ρούχα.
Τις μορφές σου δανείζεις
αμερόληπτα
στα χάδια της ζωής.
Είσαι είδωλο που τρώει αιφνίδια
τα είδωλα.
Θήραμα που σβήνεις
τις ιδιοτροπίες μας.

Ύστερα θα πετάξουμε στις φλόγες της φωτιάς αυτής για να καούν τα είδωλα του πάθους – τις αντανακλάσεις του, τα αποτελέσματά του βέβαια και όχι αυτό το ίδιο, αφού, όπως ανάφερα σε κάποιο κεφάλαιο, το χρειαζόμαστε ως απλό εργαλείο για να οικοδομήσουμε το αξίωμα άνθρωπος. Η καύση αυτή στην πυρά θα είναι μία ιεροτελεστία στο ξεκίνημα της νέας ηθικής και της μετακοινωνίας, οι οποίες θα μας οδηγήσουν πιο κοντά στην ολοκλήρωση και την τελειοποίησή μας.

Οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου
10 Δεκεμβρίου 1948

ΑΡΘΡΟ 1: Ελευθερία και ισότητα στα δικαιώματα
ΑΡΘΡΟ 2: Το δικαίωμα για δίκαιη και ίση μεταχείριση
ΑΡΘΡΟ 3: Το δικαίωμα στη ζωή
ΑΡΘΡΟ 4: Απαγόρευση της δουλείας
ΑΡΘΡΟ 5: Η απαγόρευση των βασανιστηρίων
ΑΡΘΡΟ 6: Το δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας
ΑΡΘΡΟ 7: Το δικαίωμα της ισότητας απέναντι στον νόμο
ΑΡΘΡΟ 8: Το δικαίωμα της νομικής προστασίας
ΑΡΘΡΟ 9: Το δικαίωμα στην προσωπική ασφάλεια
ΑΡΘΡΟ 10: Το δικαίωμα για τίμια δίκη
ΑΡΘΡΟ 11: Εξασφάλιση αμερόληπτης δικαστικής κρίσης
ΑΡΘΡΟ 12: Το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής
ΑΡΘΡΟ 13: Το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης
ΑΡΘΡΟ 14: Το δικαίωμα του πολιτικού ασύλου
ΑΡΘΡΟ 15: Το δικαίωμα της ιθαγένειας
ΑΡΘΡΟ 16: Το δικαίωμα του γάμου
ΑΡΘΡΟ 17: Το δικαίωμα της ιδιοκτησίας
ΑΡΘΡΟ 18: Η ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας
ΑΡΘΡΟ 19: Το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης
ΑΡΘΡΟ 20: Το δικαίωμα των ειρηνικών συγκεντρώσεων και του συνεταιρισμού
ΑΡΘΡΟ 21: Το δικαίωμα της συμμετοχής στα δημόσια πράγματα
ΑΡΘΡΟ 22: Το δικαίωμα για κοινωνική ασφάλιση
ΑΡΘΡΟ 23: Το δικαίωμα στην εργασία
ΑΡΘΡΟ 24: Το δικαίωμα στην ανάπαυση
ΑΡΘΡΟ 25: Το δικαίωμα για επαρκές βιοτικό επίπεδο
ΑΡΘΡΟ 26: Το δικαίωμα στην εκπαίδευση
ΑΡΘΡΟ 27: Το δικαίωμα στον πολιτισμό
ΑΡΘΡΟ 28: Το δικαίωμα της προστασίας των δικαιωμάτων
ΑΡΘΡΟ 29: Καθήκοντα προς την κοινότητα κα σεβασμός των δικαιωμάτων
ΑΡΘΡΟ 30: Επαγρύπνηση για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων