Δεν έχω πάει σε πολλά από τα μέρη που θα ήθελα. Σε πολύ περισσότερα δεν θα πάω ποτέ. Είχα την τύχη όμως να επισκεφθώ πρόσφατα την νοτιοδυτική Ιταλία. Σκέφτηκα λοιπόν να ξεκινήσω τους γεωγραφικούς περιπάτους από κει.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, όμως. Είναι γνωστό, σε όσες/ους ασχολούνται μ' αυτά, ότι οι αεροπορικές εταιρείες έχουν κατά καιρούς προσφορές για διάφορους προορισμούς. Σχεδόν ποτέ η προσφορά δεν είναι η διαφημιζόμενη. Υπάρχουν επιπλέον επιβαρύνσεις που έχουν να κάνουν με τους φόρους, τις αποσκευές και άλλα διάφορα. Στην περίπτωσή μας όμως, όπως θα δούμε στο τέλος, συνέβησαν κι άλλα απρόβλεπτα.
Περιοχές της νότιας Ιταλίας είναι γνωστές –και στους δύο λαούς– με την λατινική ονομασία Magna Graecia. Εμείς το έχουμε για καμάρι κι εκείνοι για τουριστική εκμετάλλευση. Εκτός από τα μέρη που επισκεφθήκαμε αυτή τη φορά, περιλαμβάνει και περιοχές των διαμερισμάτων Calabria, Sicilia και Campania. Σε μερικά έχουμε πάει, σ' άλλα όχι. Εκτός από τους πρόγονούς μας, την περιοχή αυτή έχουν επισκεφθεί στο παρελθόν Μεσσάπιοι (ιλλυρικό φύλο), Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Νορμανδοί, Αραγωνέζοι και άλλοι που ξεχνάω.
Η πτήση αναχωρούσε τα χαράματα, διαρκούσε ούτε μιάμιση ώρα και όταν φτάσαμε στο αεροδρόμιο του Bari ήταν όλα κλειστά. Φτάσαμε σχεδόν την ώρα που φεύγαμε από εδώ! Ευτυχώς υπήρχε ένα μπαρ με καφέδες και τα σχετικά συνοδευτικά για να πάρουμε λίγο τα πάνω μας. Ήμαστε σχεδόν ξάγρυπνοι, φυσικά –όπως όλοι οι υπόλοιποι συνταξιδιώτες μας– και είχαμε πολλές ώρες ταξίδι με το αυτοκίνητο για να φτάσουμε στον πρώτο προορισμό μας.
Ναι, είχαμε νοικιάσει αυτοκίνητο γιατί θα κάναμε μεγάλη διαδρομή και πολλές στάσεις. Το γραφείο ενοικίασης άνοιξε μετά από δύο ώρες κι εκεί μας περίμενε η πρώτη έκπληξη. Η ασφάλεια που είχαμε πληρώσει –όταν το νοικιάσαμε από δω– δεν κάλυπτε σχεδόν τίποτα και δώσαμε ένα σκασμό λεφτά για να την αναβαθμίσουμε. Έτσι μας είπαν τουλάχιστον, αλλά ξάγρυπνοι όπως ήμαστε, πού μυαλό για σκέψη. Η αλήθεια είναι πάντως ότι και μια γρατζουνιά να είχε το αυτοκίνητο θα την πληρώναμε χρυσή. Βέβαια αυτά δεν μας τα είχαν πει όταν το νοικιάσαμε για οικονομικό! Μετά από κάποια μάταια παράπονα μας έδωσαν για αντάλλαγμα μεγαλύτερο αυτοκίνητο! Ένα υπερσύγχρονο Fiat 500 το οποίο ήταν τουλάχιστον διπλάσιο σε όγκο από αυτά που ήξερα. Πάντως ήταν εξαιρετικό στην οδήγηση και είχε διάφορα άλλα κομφόρ.
Ξενύχτηδες λοιπόν ξεκινήσαμε τον δεκαήμερο περίπατο των 1.100 χιλιομέτρων. Τον λέω περίπατο γιατί εκτός από τις διαδρομές με το αυτοκίνητο είχε καθημερινά και αρκετό περπάτημα για να περιηγηθούμε στις όμορφες πόλεις. Θα χωρίσω το ταξίδι στα τρία, με βάση τα διαμερίσματα ή τις επαρχίες που επισκεφθήκαμε. Όλο το ταξίδι το είχε σχεδιάσει, σχεδόν με κάθε λεπτομέρεια, η συμβία μου. Της έχω πει πολλές φορές –μεταξύ σοβαρού και αστείου– ότι θα έπρεπε να είχε ασχοληθεί μ' αυτά κι όχι με την εκπαίδευση.
Πρώτος προορισμός ήταν η Ostuni. Στον δρόμο σταματήσαμε στην πόλη Polignano a mare και είχε αρχίσει να συννεφιάζει επικίνδυνα. Πιστεύεται ότι ήταν η αρχαία ελληνική Νεάπολις. Ευτυχώς δεν είχε και πολλά να δεις, ήμαστε και κουρασμένοι... δεν κάτσαμε πολύ. Είναι όμως εντυπωσιακή η εικόνα της πόλης που σε μερικά σημεία είναι σκαρφαλωμένη στα βράχια. Με το που μπήκαμε στο αυτοκίνητο άνοιξαν οι ουρανοί κι άρχισε να ρίχνει καρέκλες. Ούτε λόγος λοιπόν για περιήγηση στην Monopoli, που ήταν η επόμενη στάση σύμφωνα με το πρόγραμμα.
Ostuni λοιπόν και... ξερό ψωμί! Λίγο πριν φτάσουμε σταμάτησαν οι «καταρράκτες» και κάπου κάπου ψιλόβρεχε. Η δεύτερη έκπληξη της ημέρας ήταν ότι η κυρία που μας νοίκιαζε το κατάλυμα καταλάβαινε καλά τη γλώσσα μας αλλά την μίλαγε λίγο. Τα ιταλικά μας άθλια, οπότε η συνεννόηση έγινε τσάτρα πάτρα. Για κοινωνικούς λόγους δηλαδή, όλα τ' άλλα ήταν κανονισμένα από δω. Παρά το γεγονός όμως ότι ήμαστε ερείπια, δεν μας έκανε καρδιά να μην πάμε μια μικρή βόλτα στην παλιά πόλη που ήταν λίγες δεκάδες μέτρα από το κατάλυμά μας. Κι αυτό το είχε φροντίσει η διοργανώτρια γιατί «ο καμένος στον χυλό φοβάται και το γιαούρτι».
Σ' ένα προηγούμενο ταξίδι στην Ιταλία μάς είχαν εφοδιάσει με άδειες διέλευσης του αυτοκινήτου από το εκάστοτε ιστορικό κέντρο, οι οποίες ήτανε μούφες. Αυτή τουλάχιστον ήταν η άποψη της δημοτικής αστυνομίας που είχε το πάνω χέρι. Πληρώσαμε λοιπόν πρόστιμα μερικών εκατοντάδων ευρώ. Οι λογαριασμοί ήρθαν στο σπίτι μας, μέσω της εταιρείας ενοικίασης του αυτοκινήτου η οποία και μας χρέωσε για την εξυπηρέτηση μέσω της πιστωτικής κάρτας μας που είχε. Ακόμα ένα ταξίδι χαμηλού προϋπολογισμού! Μακρηγόρησα πάλι· μετά, φαγητό και νάνι.
Φρέσκοι καθώς ήμαστε μετά τον πολύωρο ύπνο, ξεκινήσαμε για το Alberobello· την πόλη των τρούλων και των τουριστών. Με δέος φαντάστηκα τι θα γίνεται τα καλοκαίρια, μια και αρχές Απριλίου είχε τόσο κόσμο. Δεν αντιλέγω όμως ότι η συνοικία που βρίσκονται τα οικήματα με τους τρούλους είναι πολύ όμορφη και φυσικά πολύ διαφορετική. Είχα πάει εκεί πριν τριάντα πέντε χρόνια για επαγγελματικό ταξίδι, σχετικό με την ελαιοκαλλιέργεια και το ελαιόλαδο, αλλά δεν θυμάμαι και πολλά. Τα περισσότερα στρογγυλά οικήματα είναι πλέον τουριστικά καταστήματα ή καταλύματα και ίσως όχι τόσο παλιά ή έχουν αναπαλαιωθεί. Φυσικά και οι αγρότες που είχαν πάρει άδεια από τους αφεντάδες να εγκατασταθούν στην περιοχή –πληρώνοντας τον περίφημο φόρο της δεκάτης– έχουν εξαφανιστεί. Έτσι κι αλλιώς η ιστορία της μικρής αυτής πόλης ξεκινάει μόλις τον 15ο αιώνα. Είναι πάντως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Εξ ίσου ενδιαφέρον είναι το ότι κατά τη διαδρομή από την Ostuni στο Alberobello υπήρχαν δεκάδες ίδιας αρχιτεκτονικής οικήματα, τα οποία σήμερα ενοικιάζονται –με τσουχτερό τίμημα– στους τουρίστες. O tempora o mores, που έλεγαν οι Λατίνοι. Μερικά έχουν και πισίνες!
Ο επόμενος σταθμός ήταν το Locorotondo. Εκεί εμπεδώσαμε, για πρώτη φορά, ότι κατά τη διάρκεια της μεσημεριανής ανάπαυσης –οι ώρες της οποίας ποικίλουν– σχεδόν τίποτα δεν είναι ανοικτό. Εμπεδώσαμε επίσης ότι παρά το γεγονός της ύπαρξης χώρων υγιεινής για το κοινό σε κάθε πόλη, πολλοί από αυτούς δεν λειτουργούν. Όταν είσαι τόσες ώρες στον δρόμο, όπως και να το κάνεις, δημιουργείται κάποιο «υδραυλικό» πρόβλημα. Υπάρχουν βέβαια και τα καφέ-μπαρ, φτάνει να μην είναι κλειστά. Κατά τ' άλλα ο περίπατος στα σοκάκια της σχεδόν έρημης παλιάς πόλης ήταν απολαυστικός, όπως και η απέραντη θέα του κάμπου με τ' αμπέλια, τα ελαιόδεντρα και τους διάσπαρτους τρούλους, Βοηθούσε και η λιακάδα· μαγεία.
Πριν φύγουμε θα σταθούμε λίγο στις συναρπαστικές τοιχογραφίες του ναού Chiesa di San Nicola di Myra. Σ' αυτές, άγγελοι παίζουν όποιο μουσικό όργανο της εποχής μπορούμε να φανταστούμε· μουσική και εικαστική αρμονία. Δεν φημίζομαι για την θρησκευτική μου προσήλωση, αλλά μερικές τοιχογραφίες ή ψηφιδωτά σε παλιούς ναούς με καθηλώνουν. Θα επανέλθουμε άλλωστε στο θέμα στη συνέχεια.
Την επόμενη μέρα το πρόγραμμα είχε Martina Franca. Το μεγάλης έκτασης ιστορικό κέντρο περικυκλώνεται –όπως παντού– από την μοντέρνα πόλη. Δεν τα έχουν ισοπεδώσει όμως για να τα αναπτύξουν! Una faccia una razza μεν αλλά αυτοί τα προσέχουν. Σ' εμάς φταίνε οι Τούρκοι κι όχι οι αδηφάγοι εκσκαφείς και οι αχόρταγες τσέπες κάποιων. Πριν από τους Τούρκους άλλωστε είχαν προλάβει ομόθρησκοι να γκρεμίσουν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους.
Μείναμε εκεί μέχρι νωρίς το απόγευμα. Είχαμε όμως την πρόνοια να ενημερωθούμε ότι μερικά μαγαζιά στην κεντρική πλατεία δεν έκλειναν το μεσημέρι. Η πόλη είναι σαν λαβύρινθος και πολλές φορές ξαναγυρίζαμε στο ίδιο μέρος αν και ήμαστε εφοδιασμένοι με χάρτη και την σύγχρονη γεωγραφική τεχνολογία. Αυτή προϋποθέτει βέβαια σήμα και δεν υπήρχε παντού. Υπάρχει όμως πάντα και η πατροπαράδοτη μέθοδος της πληροφόρησης από τους ντόπιους – μια και δεν είχαμε προνοήσει να έχουμε μαζί μας τον μίτο της Αριάδνης. Αλλά κι αυτή προϋποθέτει τη δυνατότητα συνεννόησης. Έχω ήδη πει για τα άθλια ιταλικά μας, αλλά κι αυτοί δεν πήγαιναν πίσω στα αγγλικά ή τα γαλλικά· για ελληνικά ούτε λόγος βέβαια. Οι πρόθυμες οδηγίες, που βασίζονταν σε χειρονομίες και νοήματα ή σε απροσδιόριστα destra και sinistra, δεν ήταν πάντα τόσο ακριβείς. Ήταν τόσο ευχάριστα όμως με τον ωραίο καιρό, το αεράκι και το χάδι του παρελθόντος στα στενά σοκάκια! Κόσμο δεν είχε ακόμα. Πολλοί ναοί, αλλά δεν λένε και πολλά πράγματα, παλιά αρχοντικά και μικρότερα σπίτια που κατοικούνται, όπως και σ' όλες τις παλιές πόλεις δηλαδή. Μερικά μάλιστα έχουν όλα τα σύγχρονα κομφόρ.
Ένα εποχιακό φολκλορικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι μαυροφορεμένες ηλικιωμένες γυναίκες που κατά διαστήματα κρέμονται από τα σύρματα. Είναι οι Quarantana, κούκλες που παρατηρούν με αυστηρό βλέμμα αν οι πιστοί τηρούν τη νηστεία της Σαρακοστής. Το έθιμο, διαβάσαμε ό,τι, είναι πολύ παλαιότερο και ανάγεται σε παγανιστικές δοξασίες.
Η κεντρική πλατεία έχει κυκλικό σχήμα, όπως και οι προσόψεις των οικημάτων που την περικλείουν. Εκτός από τουρισμό παράγει λευκό κρασί –ελεγχόμενης ονομασίας προέλευσης– και ελαιόλαδο, όπως σχεδόν όλες οι κοινότητες της περιοχής. Έπρεπε όμως να φύγουμε κάποτε γιατί...
...το τελευταίο απόγευμα είχε περίπατο και δείπνο στο ιστορικό κέντρο της Ostuni. Στο κέντρο του βρίσκεται η τεράστια τετράγωνη πλατεία και μία κολόνα με το άγαλμα του Saint Orontius. Δεν τον είχα ακουστά, αλλά δεν ξέρω και πολλά για τα θέματα αυτά. Τον ξανασυναντήσαμε πάντως. Για να φτάσεις και να συνεχίσεις από κει έχει ανηφόρες, κατηφόρες, σκαλοπάτια και όλες τις δυσκολίες των μεσαιωνικών πόλεων που είναι κτισμένες σε λόφο. Στην κορυφή δεσπόζει ο καθεδρικός ναός ο οποίος, όπως ευτυχώς μάθαμε από το γραφείο τουριστικών πληροφοριών, ήταν κλειστός λόγω εργασιών συντήρησης. Γλυτώσαμε μερικά επιπλέον ανεβοκατεβάσματα δηλαδή. Αλλά δεν βαριέσαι και χωρίς αυτόν άξιζε. Έχει επίσης πολλά τουριστικά μικρομάγαζα, καφέ και φαγάδικα. Μερικά, στα ανατολικά σημεία της πλαγιάς, που έχουν και εξαιρετική θέα στον κάμπο και την θάλασσα. Ο καιρός ήταν καλός κι από ένα καφέ που κάτσαμε να ξαποστάσουμε και να δροσιστούμε με το απαραίτητο aperitivo βλέπαμε την Αλβανία απέναντι. Είχε κόσμο, αλλά διάσπαρτο γιατί είναι μεγάλη πόλη. Φτάνει να μην έπεφτες σε καμιά σχολική εκδρομή. Ήταν η εποχή τους, όπως μάθαμε αργότερα. Εκεί φάγαμε και την χειρότερη pizza που έχουμε φάει ποτέ στην Ιταλία! Τύφλα να 'χουν κάτι δικά μας ντελίβερι.
Επιστρέψαμε στη βάση μας με δυσπεψία και ανθρακούχο νερό για να προετοιμάσουμε την επόμενη φάση και να κοιμηθούμε. Έστω και με εφιάλτες, τους μοναδικούς σ' αυτόν τον περίπατο. Έπεται συνέχεια λοιπόν.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι συνοδευτικές φωτογραφίες ανήκουν στον συντάκτη.
Σημ. επιμ.: Η λατινική φράση «O tempora o mores» μεταφράζεται επί λέξει στα ελληνικά ως «Ω καιροί, ω ήθη», εκφράζει αποδοκιμασία ή απογοήτευση για την κοινωνία και αποδίδεται στον Κικέρωνα.
