![Πίνακας Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhkR7KxDejhm6hparmZqYrBXuXw0FobvK96e17f5Bas2ksiCfnSb3sraDkVuZtYch8O1yHjrsLHXK3M-pkwSv4zh4qJM3_AHwxzPFsLMUwLMtryz2-m9bsC57ZeGXuo31MmuYDtdhJaZzs3S2KTRx27dpuS9irdEgZnwder8WTtJOiqe_fOIC1RaFlkk0ec/s1500/11.png "Πίνακας Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]")
Κατά την αρχαιότητα Σποράδες ονομάζονταν όλα τα (διάσπαρτα) νησιά του Αιγαίου.
Από πάνω μέχρι κάτω κι από δεξιά μέχρι αριστερά, οριζοντίως, καθέτως και διαγωνίως!
Μετά, όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο (Από πού κι ως πού Κυκλάδες; και Από πού κι ως πού Δήλος; Αν το ξεχάσατε πηγαίνετε ΤΩΡΑ να φρεσκάρετε τη μνήμη σας) κάποια νησιά άρχισαν να τριγυρνάνε γύρω γύρω από την Δήλο. Καθόλου παράξενο αν σκεφτεί κανείς τον αέρα που φυσούσε εκεί πέρα. Στην κυριολεξία τα πήρε και τα σήκωσε...
Με την γέννηση όμως των δίδυμων θεών, της Άρτεμης και του Απόλλωνα, ο αέρας έπεσε στα επίπεδα «αυγουστιάτικο μελτέμι», καθόλου ευκαταφρόνητο μεν υποφερτό δε κι έτσι η Δήλος δηλώθηκε στο κτηματολόγιο ως ιερό νησί ενώ τα υπόλοιπα που την γυροφέρνανε μπαστακώθηκαν επιτέλους στην σημερινή τους θέση αποκτώντας το όνομα Κυκλάδες.
Οι Σποράδες του Αιγαίου να χωριστούν σε Δυτικές (Ύδρα, Σπέτσες, Αίγινα, Πόρος, Αγκίστρι κ.λπ., που μετά το 1960 ονομάστηκαν νησιά Αργοσαρωνικού), Ανατολικές (τα νησιά κοντά στις ακτές της Μικράς Ασίας), Θρακικές (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Λήμνος), Νότιες (τα Δωδεκάνησα βλ. προ-προηγούμενο κεφάλαιο) και Θεσσαλικές (οι οποίες το 1960 ονομάστηκαν Βόρειες και σήμερα τις ξέρουμε όλοι ως απλές, νέτες, σκέτες Σποράδες).
Αυτές οι τελευταίες, αποτελούνται από 4 μεγάλα νησιά, κατά σειρά μεγέθους: Σκύρος, Σκόπελος, Αλόννησος και Σκιάθος και 15 μικρότερα, 19 στο σύνολο.
Κύριο χαρακτηριστικό τους η πλούσια βλάστηση σε αντίθεση με τα περισσότερα ξερονήσια του Αιγαίου.
Πάμε να γνωρίσουμε τα κυριότερα από αυτά.
Από πού κι ως πού Σκύρος;
Σκύρος => χαλίκι, γαρμπίλι.
Το νοτιότερο και μεγαλύτερο σε έκταση νησί των Σποράδων (διοικητικά ανήκει στην Εύβοια, ενώ όλα τα άλλα στη Θεσσαλία) διαθέτει πάρα πολλούς σκύρους, οι οποίοι όλοι μαζί μάς κάνουν το γνωστό μας σκυρόδεμα (γαλλιστί μπετόν).
Το νησί θα μπορούσε κάλλιστα να κρατήσει τη γαλλική φινέτσα για να ξεχωρίζει από κάτι παρακατιανά εκεί παραδίπλα. Άλλωστε σε ποιο άλλο νησί δεν θα βρείτε γαϊδούρια (νταξ, θα βρείτε και γαϊδούρια) και θα βρείτε άλογα;
Και τι άλογα!
Τα περίφημα Σκυριανά αλογάκια, κοντά στο μπόι, με τεράστια φήμη και ιστορία, είναι πανέμορφα, περήφανα και υπό καθεστώς προστασίας.
Οι Σκυριανοί γεννιούνται και ήδη μιλάνε γαλλικά, γνωρίζουν ιππασία και παίζουν στο πιάνο το Fur Elise.
Μιλάμε για χάι σοσάιτι!
Ειλικρινά δεν ξέρω τι πήγε στραβά και αυτή τη στιγμή δεν πλασάρουμε διαφημιστικά στο κέντρο του Αιγαίου το διάσημο, κοσμοπολίτικο και φουτουριστικό «νησί του οπλισμένου σκυροδέματος» (ακούστε το και απολαύστε το στα γαλλικά îlot en béton armé (ιλού ον μπετόν αρμέ), στα ιταλικά isola di cemento armato (ίζολα ντι τσεμέντο αρμάτο), στα γιαπωνέζικα 鉄筋コンクリートの島(τενκί κονκουρίτο νοσιμά), ακόμα και στα ρωσικά ακούγεται βαρύγδουπο, αν και λίγο χοντροκομμένο ομολογουμένως, железобетонный остров (ζελεζεομπετόνι όστραβ). Ένα πάντρεμα τεχνοτροπίας, ιστορίας και τουριστικού οργασμού!
Κρίμα να χάνονται τέτοιες ευκαιρίες προώθησης των νησιών μας...
Κρίμα...
Συνεχίζουμε με ένα άλο; άλλο; άλλλο; νησί...
Από πού κι ως πού Αλόννησος;
Εδώ έχουμε μια διαφορετική απόπειρα προώθησης του νησιού σε εμφανώς πιο λυρική βερσιόν.
Στα βράχια της ΑλόννησουΒρήκα το παντελόνι σου
Λέει η γνωστή αοιδός και ξεσηκώνει τα πλήθη προωθώντας ταυτόχρονα τα πασίγνωστα παντελόνια... παρντόν, τα πασίγνωστα βράχια της Αλόννησου.
Το νησί των Σποράδων έκανε καριέρα με το όνομα Ίκος στην αρχαιότητα.
Κάπου στον 15ο αιώνα αναφέρεται ως Διάδρομοι οι οποίοι σύντομα έγινα σκέτοι Δρόμοι και ακόμη πιο σύντομα έγινε Λιαδρόμια ή Χιλιοδρόμια λιδρόμι ή και Ηλιοδρόμια. (Εκεί που προσγειώνεται ο ήλιος; Μα πόσο ποιητικό πχια!)
Βέβαια σε κάποιους δεν άρεσε κανένα από αυτά και το 1836, επί Όθωνα, κάτι τζιμάνια του υπουργείου εσωτερικών αποφάσισαν να προσθέσουν ακόμα μια γκάφα στο ενεργητικό τους. (Αργότερα θα μιλήσουμε και για την σούπερ γκάφα, το Θησείο), ονόμασαν το νησί Αλόννησο από το αλς (θάλασσα) ή το άλας ή το αλώνι και δεύτερο συστατικό τη νήσο.
Θαλασσονήσι δηλαδή ή Αλατονήσι μπορεί και Αλωνονήσι αν και επικρατέστερο και λογικότερο είναι το πρώτο.
Πού ήταν το πρόβλημα όμως;
Ότι στην αρχαιότητα η Αλόννησος ήταν άλλο νησί! Το απέναντι προς βορρά, η Κυρά Παναγιά ή Πελαγονήσι· υπέροχο όνομα που πήγε άπατο!
Γιατί;
Από πού κι ως πού Κυρά Παναγιά;
Αν έχετε την απορία γιατί τελικά το νησί δεν ονομάστηκε ούτε Αλόννησος ούτε το υπέροχο, μαγευτικό, πομπώδες και παραμυθένιο Πελαγονήσι, να σας την λύσουμε μια και καλή: Το νησί είναι ιδιοκτησία της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου όρους κι εκεί βρίσκεται το ομώνυμο μοναστήρι.
Συνεχίζουμε με το μπέρδεμα της Αλοννήσου η οποία σε χάρτες του 1585 αναφερόταν ως Ολόνησος (Holonisus και Halonesus).
Άλλο κι αυτό!
Διότι εκεί που σημάδευαν οι Φλαμανδοί χαρτογράφοι την Holonisus ήταν ανατολικά της Σαμοθράκης, εκεί που σήμερα βρίσκεται μια ελληνική βραχονησίδα 9 τ.μ. (μια βραχούλα μια σταλιά, τρία επί τρία, κόγχη και λατρεία, τοίχος και φιλιά) με το όνομα Ζουράφα ή Λαδοξέρα!
Από πού κι ως πού Ζουράφα ή Λαδοξέρα;
Λαδοξέρα επειδή έχει έντονη παρουσία ελαιωδών υδάτων και οσμή πετρελαίου και Ζουράφα από το τουρκικό Ζürafa kayası, ο Βράχος της καμηλοπάρδαλης.
Επιστροφή στη σημερινή Αλόννησο που το μόνο σίγουρο είναι ότι ποτέ δεν λεγόταν Αλόννησος!
Πάντα ήταν το Αλλονήσι στις χαρτογραφικές σχέσεις.
Πώς να μην γίνει ένα μπάχαλο και στην ορθογραφία. Μόνο Αλλόνννησσο δεν το έχουν γράψει το άμοιρο το νησί.
Ανατολικά, ανάμεσα στην Αλόννησο και το νησί Περιστέρα υπάρχει το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο των Σποράδων με κύριο κάτοικο την πανέμορφη, γουστόζικη και πολύ συμπαθητική μεσογειακή φώκια και εκατοντάδες ακόμα προστατευόμενα είδη πανίδας και χλωρίδας. Εκεί θα βρείτε, από το 2020, και το πρώτο υποθαλάσσιο μουσείο στην Ελλάδα με το μεγαλύτερο και αρχαιότερο επισκέψιμο ναυάγιο στον κόσμο, γνωστό ως «ναυάγιο της Περιστέρας».
Συνεχίζουμε το ταξίδι μας στις Σποράδες με...
Από πού κι ως πού Σκιάθος;
Το πολυπληθέστερο νησί των Σποράδων, στην αρχαιότητα τονιζόταν στην προπαραλήγουσα.
Σκίαθος!
Ο ιστορικός Νίκος Βέης υποστηρίζει ότι το όνομα Σκιάθος προέρχεται από τους Πελασγούς, πρώτους κατοίκους του νησιού και συνεπώς δεν εμπίπτει στην ελληνική ετυμολογία.
Ο Ιάκωβος Θωμόπουλος στα Πελασγικά πάει ένα βήμα πιο μπροστά και αναφέρει την πελασγική λέξη siki που σημαίνει κρασί.
Κρασονήσι;
Καταπληκτικό έως μεθυστικό θα έλεγα!
Οι περισσότεροι πάντως υποψιάζονται ότι στο καταπράσινο νησί των Σποράδων κάτι παίζει με την σκιά.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για την σκιά του Άθω!
Μα τότε Σκιάθω θα έπρεπε να την λένε.
Άσε που ούτε με κιάλια δεν βλέπεις τον Άθω, όχι να φτάνει κι η σκιά του εκεί.
Ο λόγιος Ανδρέας Μουστοξύδης ρίχνει την σκιά της Εύβοιας πάνω από το νησί επειδή έτσι ήθελαν οι Χαλκιδιώτες που την κατοίκησαν μετά τους Πελασγούς.
Γιατί όχι Σκιεύβοια τότε;
Πάντως αν θέλανε σώνει και καλά να βάλουν το νησί υπό σκιά, αυτή θα έπρεπε να είναι του Πηλίου.
Σκιαπήλιο λοιπόν, ίσως να ήταν η ορθότερη ονομασία!
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, γέννημα θρέμμα Σκιαθίτης, σταματάει να ρίχνει σκιές άλλων τόπων και υποστηρίζει την απλούστερη και πιθανότερη εκδοχή, ότι προέρχεται από την σκιά που κάνουν τα πυκνά και εκτεταμένα δάση του νησιού.
Τόπος σκιερός λοιπόν η Σκιάθος εκτός από καταπράσινος και πανέμορφος. Με πλούσια ιστορία, υπέροχες παραλίες όπως τα διάσημα Λαλάρια (έξτρα πληροφορία χωρίς χρέωση, τα λαλάρια είναι τα άσπρα στρογγυλά βότσαλα), έντονη νυχτερινή ζωή και μοναδική φυσική ομορφιά, η Σκιάθος είναι από τους προορισμούς που πρέπει κάποιος να επισκεφτεί στη ζωή του.
Πάμε και στο τελευταίο νησί για σήμερα.
Από πού κι ως πού Σκόπελος;
Θυμάστε που ο Θησέας με τη βοήθεια της Αριάδνης σκότωσε τον Μινώταυρο; Κι έπειτα την πήρε από την Κρήτη και την παράτησε στη Νάξο;
Ευτυχώς όμως, βρέθηκε ο καλός θεούλης Διόνυσος που την ερωτεύτηκε όταν την βρήκε στα πατώματα και πήγανε στη Λήμνο όπου έκαναν 4 γιους: τον Θόαντα (από το θοάζω = τρέχω), τον Οινοπίωνα (ο κρασοπότης), τον Στάφυλο και τον Πεπάρηθο (από το αρχαίο ρήμα πεπαρείν = επιδεικνύω => ο επιδειξίας, αυτός που δείχνει το... πεπάρι του).
Κάποια στιγμή οι γιοι έφυγαν από τη Λήμνο και πήγαν στην Σκόπελο όπου και εγκαταστάθηκαν.
Ερώτηση κρίσεως: Έστω ότι είχατε ένα νησί και θέλατε να το βαφτίσετε. Από αυτούς τους τέσσερις, ποιανού το όνομα ΔΕΝ θα θέλατε να πάρει το νησί σας;
Ποιο θα ήταν το χειρότερο όνομα;
Κι όμως...
Πήγαν και το έβγαλαν Πεπάρηθο.
ΠΕΠΑΡΗΘΟ...
ΠΕΠΑΡΗΘΟ!
Πείτε το Θοαντία από τον τρεχαλαντζή τον Θόαντα, βγάλτε το με το σούπερ κουλ όνομα Βαρελοφρονία από τον κρασοπατέρα Οινοπίωνα, ονομάστε το Σταφυλονήσι, να το δεχτούμε.
Το πεπαρείν του Πεπάρηθου σας γυάλισε;
Φανταστείτε το μπούλινγκ που δέχονταν οι Παπαρη... συγγνώμη, Πεπαρηθιώτες.
Ούτε σε πίτσα μη σας βρει τέτοιο κακό!
Εσείς έχετε παραγγείλει μια πεπερόνε με άνηθο;
Να γελάνε κι οι ανανάδες!
Ώσπου μια μέρα οι κάτοικοι ήρθαν στα συγκαλά τους και αποφάσισαν να αλλάξουν όνομα. Και αφού το σκέφτηκαν από δω, το σκέφτηκαν από εκεί, κλείδωσαν στο όνομα Σκόπελος!
Που, όπως λέει και το λεξικό του Μπαμπινιώτη, σκόπελος είναι το εμπόδιο μέσα στη θάλασσα, πολύ μικρό για να χαρακτηριστεί νησί, πολύ μεγάλο για να αγνοηθεί.
Η νησάρα αυτή εμπόδιο και μάλιστα πολύ μικρό για να χαρακτηριστεί νησί!
Από το κακό στο χειρότερο.
Αγαπητοί Σκοπελίτες, πρώην Πεπαρηθιώτες, νομίζω ότι έχει πέσει μια μικρή αστοχία στο τοπωνύμιο του νησιού σας.
Με μια μικρή συνεισφορά ευχαρίστως να σας βοηθήσουμε να βρείτε το όνομα που αξίζει στο πανέμορφο νησί σας. (Βαρελοφρονία for the win!)
Αυτά για σήμερα, πιστεύουμε ότι πήραμε τις Σποράδες και τις ξεζουμίσαμε, δεν πρέπει να σας έμεινε καμία Απο-που-κι-ως-πού απορία!
Αν παρ' όλα αυτά έχετε απορίες μην διστάσετε να μας τις εκφράσετε.
Την επόμενη Κυριακή συνεχίζουμε ακάθεκτοι την διαδρομή μας στα τοπωνύμια της Ελλάδας (ίσως και εκτός Ελλάδας, θα το σκεφτούμε).
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Πρώτη δημοσίευση
Η ευθυμογραφική σειρά του Γιώργου Ζώτου Από πού κι ως πού; δημοσιεύτηκε στο koukidaki.gr κάθε Κυριακή από τις 13 Ιουλίου 2025. Ξεκινήστε από την αρχή.
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]
