![Πίνακας Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDEAaw1i8p0LCCI-CB4Lz0_y98Nw2fgokX4_L4pniQ2rTi41Q7tPStSotTJ6B8xiOYy9GJBaSr5NQxODueWP_2YeeTt8WEdbdq3P_E-ZRWIIFw0rv1cbMxfS0DbifDZh10CvTFFnAiMCYDK_wZE6LBuvLj_ugQfoOUnA0tR77wvoWH3dFNAb-86jA__gA4/s1500/3.png "Πίνακας Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]")
Τι λέτε σήμερα να εμβαθύνουμε σε μερικές από τις πιο γνωστές πλατείες της Αθήνας; Καλά ό,τι και να πείτε μοναχά ο λόγος μου, ή μάλλον το γραπτό μου, μετράει οπότε ας ξεκινήσουμε χωρίς πολλά πολλά.
Πάμε στην πλατεία που έχει αλλάξει τις περισσότερες ονομασίες. Διαβάστε και μετρήστε ονόματα.
Από πού κι ως πού πλατεία Κλαυθμώνος;
Η κεντρική πλατεία της οδού Σταδίου στην Αθήνα ξεκίνησε την καριέρα της ως «πλατεία Αισχύλου» το 1833. (1)
Το 1837 το βασιλικό ζεύγος, ο Όθωνας και η Αμαλία, φιλοξενήθηκαν προσωρινά στην οικία που βρισκόταν στα δυτικά της πλατείας μέχρι να χτιστεί το καινούργιο τους ανάκτορο (η σημερινή Βουλή) και να μετακομίσουν μόνιμα. Τότε ήταν που η πλατεία μετονομάστηκε σε «πλατεία Κήπων των Παλαιών Ανακτόρων». (2)
Το 1838 έγινε εκεί ο πρώτος εορτασμός της 25ης Μαρτίου οπότε η πλατεία ονομάστηκε επίσημα «25ης Μαρτίου». (3)
Στην βορεινή πλευρά της πλατείας, από το 1835, υπήρχε το Νομισματοκοπείο κι έτσι επικράτησε ως «πλατεία Νομισματοκοπείου» (4) μέχρι που έφυγε ο Όθωνας, το 1862, και νομίζοντας ο λαός ότι έφτασε το τέλος της μοναρχίας (κούνια που τους κούναγε), ονομάστηκε «πλατεία Δημοκρατίας». (5)
Το 1863, τη θέση του Νομισματοκοπείου πήρε το υπουργείο Οικονομικών και όλοι πλέον την αποκαλούσαν «πλατεία κήπου του υπουργείου Οικονομικών». (6)
Εκείνα τα χρόνια (και μέχρι το 1909) οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν ήταν μόνιμοι και κάθε νέα κυβέρνηση απέλυε τους παλιούς υπαλλήλους και προσλάμβανε νέους, εννοείται δικούς της ψηφοφόρους. Και κάθε φορά μετά από τις εκλογές, οι απολυμένοι πήγαιναν έξω από το υπουργείο Οικονομικών για να διαμαρτυρηθούν. Κλάμα, οδυρμός και δυνατός θρήνος, κλαυθμός, δηλαδή, ήταν αυτό που επικρατούσε στην πλατεία, με αποτέλεσμα ο συγγραφέας και αρθρογράφος Δημήτριος Καμπούρογλου σε ένα άρθρο του στην εφημερίδα Εστία, το 1878, να την ονομάσει «πλατεία των κλαυθμών, Κλαυθμώνος». (7)
Αυτό ήταν!
Τι; Εκεί τέλειωσαν όλα;
Το όνομα έπιασε τόσο που για 145 χρόνια δεν έχει αλλάξει, όμως επίσημα πλέον δεν ονομάζεται έτσι αλλά...
Όποιος το ξέρει να σηκώσει το χέρι.
Σιγά μην το ξέρετε...
Πάμε να σας ανοίξουμε τα μάτια μήπως και απαντήσετε σωστά στην ερώτηση του Γρηγόρη για τα 100,000 €:
Πώς ονομάζεται σήμερα η πλατεία Κλαυθμώνος;
Α. Κλαυθμώνος
Β. Γραφημόνος
Γ. Εθνικής Συμφιλίωσης
Δ. Εθνικής Υπερηφάνιας
Και φυσικά η σωστή απάντηση είναι το...
...
...
Γ!
Η πλατεία Κλαυθμώνος, από το 1989, ονομάζεται επίσημα «πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης» εξαιτίας του ομώνυμου –υπέροχου– αγάλματος του Βασίλη Δωρόπουλου που στήθηκε εκεί.
Αν κερδίσετε μην μας ξεχάσετε, να πάρουμε κι εμείς το κατιτίς που μας αναλογεί (ένα 10% είναι υπεραρκετό).
Αυτά για την πλατεία με τις 8 ονομασίες μέσα σε σχεδόν 200 χρόνια ιστορίας με κυρίαρχη, το κυρίαρχο συναίσθημα, τον κλαυθμό, τον οδυρμό!
Από πού κι ως πού πλατεία Αμερικής;
Μην την βλέπετε έτσι που είναι στη μέση της 28ης Οκτωβρίου (Πατησίων για τους παλιούς) με φουλαρισμένα τρόλεϊ, στοιχισμένα ταξί, βραχνιασμένα μηχανάκια και αγχωμένο κόσμο που περιμένει στις στάσεις.
Πριν ακόμα γίνει πλατεία, ο κόσμος την προτιμούσε για να περνάει την Πρωτομαγιά. Έτσι η πρώτη της ονομασία ήταν πλατεία Ανθεστηρίων.
Με τον καιρό εκεί έκανε τέρμα ο ιπποτροχιόδρομος, ένα τραμ που το έσερναν 3 άλογα κι έτσι η περιοχή άρχισε να παίρνει τα πάνω της ,κυρίως από τα άγαμα ζευγαράκια που έ̶β̶γ̶α̶ζ̶α̶ν̶ τ̶α̶ μ̶ά̶τ̶ι̶α̶ τ̶ο̶υ̶ς̶, παρντόν, αναζητούσαν μερικές στιγμές απομόνωσης.
Αυτή είναι η 1η εκδοχή για την μετονομασία της σε πλατεία Αγάμων.
Στη 2η εκδοχή, που δεν αποκλείει την 1η, το 1887 υπήρχε ένα καφενείο όπου σύχναζε μια παρέα μεσήλικων ανδρών που παρέμεναν ανύπαντροι εκ πεποιθήσεως.
Και πάνω που έπιναν το καφεδάκι τους, ο Γεώργιος Περπινιάς διάβασε στην «Εφημερίδα των Κυριών» ότι πρότεινε να φορολογούνται οι άγαμοι άντρες άνω των 30 επειδή άφηναν τις γυναίκες ανύπαντρες.
Εδώ, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί γιατί το μπακούρι, ο Περπινιάς, διάβαζε μέσα σε ένα καφενείο εργένηδων μια εφημερίδα που εξέδιδε η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια και δημοσιογράφος, Καλιρρόη Παρρέν, αλλά ας μην το κάνουμε θέμα.
Το θέμα είναι ότι ο ήρωάς μας έκανε το μέγα ατόπημα: πήγε και παντρεύτηκε για να γλυτώσει τον μπακουροφόρο.
Όμως ο γάμος δεν πήγε καλά. Την επόμενη κιόλας μέρα ο Περπινιάς φόρτωσε τη γυναίκα του σε ένα κάρο και την έστειλε στη μάνα της επειδή ήτανε, λέει, στριφνή. Πιο πιθανό να ήταν στριφνός ο ορκισμένος εργένης παρά η άμοιρη γυναίκα, όμως άλλες εποχές, ως συνήθως η γυναίκα έφταιγε (για τα πάντα).
Τρία χρόνια αργότερα το κράτος όντως έβαλε φόρο στους εργένηδες με το σκεπτικό ότι πλήρωναν λιγότερους φόρους από τους παντρεμένους.
Τότε όλοι οι άγαμοι μαζεύτηκαν εκεί για να διαμαρτυρηθούν οπότε και επίσημα ονομάστηκε πλατεία Αγάμων.
Άλλες εποχές, δεν ξανάρχονται πια...
...
Μην βάζουμε και ιδέες, ποτέ δεν ξέρεις...
Βρε λες;
Μπααα!
Συνεχίζουμε ελπίζοντας να μην μας διαβάζει κάποιος από το υπουργείο Οικονομικών.
Το 1927 ονομάστηκε πλατεία Αμερικής προς τιμή του φιλελληνισμού που έδειξαν οι Αμερικάνοι (μιλάμε πάντα για εκείνη την εποχή, ναι;).
Συνεχίζουμε με μια παρεξηγημένη πλατεία.
Από πού κι ως πού πλατεία Βάθης;
Έλα να μάθεις στην πλατεία Βάθης
Έλα να μάθεις, τι ζωή περνώ.
Τραγουδούσε η Σωτηρία Μπέλλου σε στίχους Μιχ. Μπουρμπούλη.
Ήταν όμως σωστό το ΒάθηΣ; Μήπως έπρεπε να λέει:
Αχ τι έχω πάθει στην πλατεία Βάθη;
Τι έχω πάθει και δεν το μαρτυρώ.
Διότι κάποιοι υποστηρίζουν ότι υπήρξε κάποιος κύριος Βάθης εκεί τριγύρω στην πλατεία που άφησε το στίγμα του και το όνομά του σε ολόκληρη την συνοικία του «Βάθη».
Αν κάποιος τον ξέρει προσωπικά αυτόν τον κύριο Βάθη ας βγει να μιλήσει τώρα αλλιώς ας σωπάσει για πάντα!
Εμείς θα πιστέψουμε την μοναδική τεκμηριωμένη άποψη του αρχιτέκτονα, πολεοδόμου και λαογράφου Κώστα Μπίρη που αναφέρει ότι η περιοχή ήταν χαμηλωμένη με αποτέλεσμα να λιμνάζουν τα νερά του χείμαρρου Κυκλοβόρου (που κατέβαινε από Γαλάτσι κι έστριβε αριστερά στην Πατησίων) γι' αυτό και πήρε το όνομα Βάθεια η οποία με τον καιρό έγινε η Βάθη, της Βάθης, ω Βάθη!
Βάθεια ή Βάθη (όπως και Γούβα) υπάρχουν σε πολλά ακόμα τοπωνύμια σε ολόκληρη την Ελλάδα ακριβώς λόγω της φύσης του τοπίου.
Την πλατεία Βάθης διασχίζει η οδός Μάρνη.
Άλλο πάλι και τούτο.
Είναι οδός Μάρνη ή Μάρνης;
Αν προσέξετε πολλοί δρόμοι γύρω από την πλατεία ανήκουν σε Γάλλους με εξελληνισμένα ονόματα: Μαίζωνος (ο Μεζόν -> Maison), Σατωβριάνδου (ο Σατομπριάν -> Chateaubriand), Φαβιέρου (ο Φαμπβιέ -> Fabvier).
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μετάφραση και η αλήθεια είναι ότι σε τέτοιες περιπτώσεις όλα είναι δυνατά. Μιλάμε για τον ποταμό Μάρνη της Γαλλίας στον οποίο έγιναν δυο ομώνυμες μάχες στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1914 και το 1918.
Στα γαλλικά ο ποταμός είναι γένους θηλυκού (La Marne, όπως και σχεδόν όλοι οι γαλλικοί ποταμοί) και προέρχεται από την γαλατική λέξη «Ματρόνα» (η μεγάλη μητέρα).
Οι Ρωμαίοι τον μετέφρασαν σε Fluvium Maternae (ποτάμι Μητέρα) που έγινε Marna-> Marne.
Είναι σίγουρο πως όταν έπεσε η πρόταση να ονοματοδοτήσουν δρόμο της Αθήνας με θηλυκό ποτάμι κάποιοι θα έβγαλαν σπυριά κι έτσι με συνοπτικές διαδικασίες εκτός από την ελληνική κατάληξη του έδωσαν και το φύλο αρσενικό.
Ο Μάρνης, του Μάρνη, ω Μάρνη, πάρε την οδό Μάρνη για να πας στην πλατεία Βάθης.
Τελειώνουμε για σήμερα (γιατί έχουμε κι άλλες πλατείες να ταξιδέψουμε στην Αθήνα) με, ίσως την ιστορικότερη όλων...
Από πού κι ως πού πλατεία Συντάγματος;
Μετά την Επανάσταση του 1821, η Ελλάδα είχε πέσει σε βαθιά περίοδο αναρχίας.
Οι μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) αποδείχτηκαν πολύ πρόθυμες να βοηθήσουν αφού στις διαπραγματεύσεις με την Οθωμανική αυτοκρατορία κατάφεραν να επεκτείνουν τα σύνορα ως τη Λαμία. Επίσης, κατάφεραν να εξασφαλίσουν και ένα δάνειο 60 εκατ. φράγκων που φαινόταν ότι μπορούσε να βγάλει τη χώρα από την κρίση.
Μικρή λεπτομέρεια, ένα παλικαράκι 17 χρονών από τη Βαυαρία που λεγόταν Όθων Φρειδερίκος Λουδοβίκος θα έπρεπε να αναλάβει το βαρύ τίμημα ως βασιλεύς της Ελλάδας και μάλιστα χωρίς Σύνταγμα για να μην αναγκαστεί να το αναστείλει σε περίπτωση κρίσης.
Με την ενηλικίωσή του, το 1834, μεταφέρθηκε και η πρωτεύουσα της Ελλάδας στην Αθήνα ενώ άρχισαν να χτίζονται τα βασιλικά ανάκτορα στη θέση που βρίσκεται η σημερινή Βουλή.
Όχι ότι τα πράγματα πήγαν καλύτερα με τον Ότο που διόριζε Βαυαρούς και φιλαράκια στα καλύτερα αξιώματα ενώ τους Έλληνες τους είχε στην απέξω.
Όταν όμως η προστάτιδα τρόικα τον πίεσε να αποπληρώσει το δάνειο, τότε τα βρήκε σκούρα και άρχισε να κάνει περικοπές σε μισθούς και δημόσιες δαπάνες.
Από το 1840, ο Ιωάννης Μακρυγιάννης προετοίμαζε κίνημα για την επιβολή Συντάγματος και μάλιστα ορίστηκε επίσημη ημερομηνία η σημαδιακή 25η Μαρτίου 1844, όμως τη νύχτα της 2ης προς 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 επισπεύσθηκε καθώς ο μόνος που δεν το είχε πάρει χαμπάρι ακόμα ήταν ο Όθωνας.
Ο Μακρυγιάννης με τον Καλλέργη και ακόμα 2.000 άτομα φτάνουν έξω από τα ανάκτορα. Ο Ότο σκάει μύτη τρομαγμένος στο παράθυρο και στέλνει τον υπασπιστή του να βολιδοσκοπήσει την κατάσταση.
Τον συλλαμβάνουν!
Στέλνει τον υπουργό στρατιωτικών.
Τον συλλαμβάνουν κι αυτόν!
Στέλνει τον διαγγελέα του!
Αυτός πήγε με τους επαναστάτες!
Ο Ότο εχιουέσθη πάνω του!
— Μα τι θέλετε επιτέλους;
— Θέλουμε σύνταγμα!
— Σύνταγμα θέτε; Σύνταγμα θα 'χετε! Ό,τι θέτε, αρκεί να διαλυθείτε ησύχως!
Το μεσημέρι της 3ης Σεπτεμβρίου, ο Όθωνας, κάλεσε εθνική συνέλευση και τον Μάρτη του 1844 θεσπίστηκε το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας προς τιμήν του οποίου ονομάστηκε και η δεύτερη μεγαλύτερη πλατεία στην Ελλάδα.
Αλήθεια, ξέρετε ποια είναι η μεγαλύτερη;
Για γράψτε μου να δω κάτι...
Και μην ξεχάσετε το κατιτίς μας από τον εκατομμυριούχο, ε;
Και με μια μπιρίτσα (από 2€) είμαστε ευχαριστημένοι εδώ που τα λέμε.
Φιλάκια!
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Πρώτη δημοσίευση
Η ευθυμογραφική σειρά του Γιώργου Ζώτου Από πού κι ως πού; δημοσιεύτηκε στο koukidaki.gr κάθε Κυριακή από τις 13 Ιουλίου 2025. Ξεκινήστε από την αρχή.
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]
