Από πού κι ως πού Καναδάς, Νέα Χηλή, Μάνη Έβρου;

Γιώργου Ζώτου

Σήμερα θα κάνουμε την μεγαλύτερη ποδηλατάδα που έχει γίνει ποτέ!

Αρκεί να σας πω ότι θα πάμε από τον Καναδά στην Χιλή μέσω Μάνης!

Αμφιβάλλετε;

Κακώς!

Θα βγάλουμε τη διαδρομή σε λιγότερο από μία μέρα και θα περάσουμε από καταπληκτικά τοπία που μοναχά στον Έβρο μπορείς να τα βρεις!

Ναι, καλά ακούσατε, σήμερα θα πάμε στον δικό μας Έβρο, ούτε καν τον ισπανικό, θα ξεκινήσουμε από τον Καναδά θα κάνουμε μια στάση στη Μάνη και θα τερματίσουμε παραλιακά, στην Χηλή.

148 χλμ. γεμάτα εξωτικές εικόνες έχοντας δίπλα τον ποταμό Έβρο.

Πώς σας φαίνεται;

Από πού κι ως πού Καναδάς Έβρου;

Λίγο πιο αριστερά από την πινέζα του χάρτη, ανάμεσα στους ποταμούς Έβρο και Άρδα υπάρχει ένα κουκλίστικο χωριό που έχει το ακαταμάχητο όσο και ιντριγκαδόρικο όνομα Καναδάς.

Πιθανώς οι καιρικές συνθήκες να θύμισαν σε κάποιον την παγωμένη χώρα της Β. Αμερικής και να την ονόμασε έτσι.

Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή αρχή.

Από πού κι ως πού Καναδάς;

Ο μύθος λέει ότι ο Καναδάς ονομάστηκε έτσι από τους Ισπανούς κατακτητές που απέτρεπαν τους συμπατριώτες τους χρυσοθήρες να προχωρήσουν λέγοντας «aca nada», που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: Να φύγετε κύριοι, να πάτε αλλού! Εδώ δεν έχει χρυσάφι.

Αν ο νονός του Καναδά της Θράκης γνώριζε τον μύθο του τίποτα, για την ετυμολογία του Καναδά ίσως και να μην άλλαζε το παλιό του όνομα που ήταν «Ιψιλί».

Κι εδώ έρχεται το νέο ερώτημα:

Από πού κι ως πού Ιψιλί;

Κυρίες και κύριοι, γεμάτοι περηφάνια σας ανακοινώνουμε ότι η ομάδα «Από πού κι ως πού» έχει μία από-πού-κι-ως-πού αποκλειστικότητα!

Χειροκρότημα δεν ακούω...

...

Τέλος πάντων...

Ψάχνοντας λοιπόν στα τουρκικά κιτάπια για την ονομασία Ipsili ανακαλύψαμε μια πόλη στα παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τη Σάμο με το όνομα Doğanbey, που στο Βυζάντιο λεγόταν Ipsili Hisar και όπως αναφέρει η τουρκική vikipedi προέρχεται από την ελληνική λέξη ψηλή + hisar, που σημαίνει κάστρο, φρούριο, το ψηλό το κάστρο σαν να λέμε.

Πολύ πιθανόν λοιπόν κάποιο Υψηλιωτόπουλο (ipsiliotopoulo) να έφτασε μέχρι τον Έβρο και να έγινε Ιψιλιωτόπουλο μέχρι να έρθει ο Καναδολάγνος νονός και να φέρει τον κόσμο τούμπα.

Κι αν στον καναδέζικο Καναδά δεν έχει τίποτα, νάδα που λέν' κι οι Ισπανοί, στον ελληνικό Καναδά έχει του κόσμου τα καλούδια!

Υποκλίνονται οι Καναδέζοι Καναδοί του καναδικού Καναδά μπροστά στα γνήσια ελληνικά καναδέζικα προϊόντα!

Και τραχανά έχουμε! Και ιφκάδια έχουμε! Και μαρμελάδες γουστόζικες έχουμε και λικεράκια σπιρτόζικα έχουμε και τις γνήσιες τις παραδοσιακές πίτες έχουμε και τα γλυκύτερα γλυκά του κουταλιού έχουμε!

Έχει και μπιμπιρίτσα (όποιος διάβασε μπιρίμπα πολύ φίλος μου, όποιος διάβασε μπιρίτσα δυο φορές πολύ φίλος μου), η μπιμπιρίτσα όμως είναι μπαχαρικό!

Κι από τοποθεσία;

Ούτε στον Καναδά του Καναδά τέτοιος υδροβιότοπος!

Ένα ανεπανάληπτο πάρκο με μεγάλη βιοποικιλότητα που θα εύχονταν να είχαν μέχρι και οι Καναδέζοι Καναδοί!

Καβαλάμε λοιπόν το ποδηλατάκι μας και κατευθυνόμαστε νότια με σκοπό να πιάσουμε παραλία.

Όμως, για να μην το πάρουμε μονοκόμματο θα κάνουμε μια στάση στη Μάνη.

Από πού κι ως πού Mάνη Έβρου;

Το 1921, κατόπιν διαταγής του ελληνικού κράτους που έλεγε ότι όλα τα χωριά με τούρκικη ονομασία έπρεπε να πάρουν ελληνικό όνομα, οι κάτοικοι του ακριτικού χωριού του Έβρου Kadıköy (καντί κιόι – το χωριό του καδή, καδής ήταν ο Τούρκος ιεροδικαστής, αυτός που δίκαζε σύμφωνα με τον θρησκευτικό νόμο της Σαρίας) συγκεντρώθηκαν στην πλατεία για να αποφασίσουν την καινούργια ονομασία.

Τότε πήρε τον λόγο ο ενωμοτάρχης Αντώνιος Κασιδάκος (το προσέξατε το -άκος, ε;) με καταγωγή από τη Μάνη (εννοείται), ο οποίος εξήρε το σθένος, τον ηρωισμό και τον πατριωτισμό των συμπατριωτών του Μανιατών.

Θες ότι ο λόγος του ήταν δυναμικός, θες ότι δεν τολμούσαν να φέρουν αντίρρηση στο όργανο της τάξης, θες ότι ήταν η μοναδική πρόταση που έπεσε στο τραπέζι, θες ότι ο ίδιος ο ενωμοτάρχης συνέταξε το έγγραφο προς την Γενική Διοίκηση Θράκης, θες όλα τα παραπάνω μαζί, με συνοπτικές διαδικασίες το χωριό ονομάστηκε Μάνη της επαρχίας Διδυμοτείχου!

Άσχετα αν το χωριό ανέκαθεν άνηκε στα 13 χωριά των Μάρηδων (Μάρης – πιθανώς από το ρήμα «μαρμαίρω» που σημαίνει λάμπω, ακτινοβολώ), μιας μικρής θρακικής φυλής με κοινή προέλευση που ακόμα και σήμερα διατηρεί τα δικά της γλωσσικά ιδιώματα, τη δική της νοοτροπία, τα δικά της ήθη και έθιμα και τα μέλη της φοράνε μια απαστράπτουσα ενδυμασία αποτελούμενη από εντυπωσιακά, κεντητά στολίδια, που ίσως να είναι και η αιτία της ονομασίας Μάρηδες).

Και κάπως έτσι η Λακωνία παντρεύτηκε μια αρχαία θρακιώτικη φυλή με αποτέλεσμα την ηρωική και απαστράπτουσα Μάνη του Έβρου.

Καβαλάμε το ποδήλατο μας και συνεχίζουμε νότια για την Χιλή, ή μάλλον την δικιά μας παραθαλάσσια Χηλή.

Από πού κι ως πού Νέα Χηλή Έβρου;

Δεν ξέρω αν ισχύει και σε άλλη γλώσσα μια λέξη με μόνο δύο συλλαβές που ακουστικά ακούγεται ίδια να μπορεί να γραφτεί με άπειρους συνδυασμούς φωνηέντων και διφθόγγων και μάλιστα οι 4 από αυτούς (Χιλή, Χυλοί, Χηλή, Χηλοί) να είναι ολόσωστοι!

Αυτό αναδεικνύει και τη δυσκολία του σημερινού μας θέματος.

Ξεκινάμε με το αυτονόητο: Για να είναι Νέα Χηλή θα πρέπει να υπάρχει και παλιά. Και η παλιά βρίσκεται ανατολικά της Κωνσταντινούπολης στην ασιατική πλευρά. Ήταν που ήταν, τώρα θα μπλέξουμε και με μεταφράσεις και παραφράσεις...

Η απλούστερη εκδοχή είναι ότι η περιοχή μοιάζει (που δεν μοιάζει!) με χηλή, την οπλή των ζώων ή με δαγκάνα. Επίσης δεν μοιάζει ούτε με χείλη, ούτε έχει κανένα γνωστό χείλος γκρεμού, ούτε φημιζόταν για τους χυλούς της, ούτε κατασκεύαζε χηλούς (μπαούλα), ούτε η χώρα Χιλή είχε ανακαλυφθεί ακόμα.

Ουφ!

Και το μπέρδεμα μπερδεύεται ακόμα πιο πολύ καθώς η τούρκικη vikipedi μας λέει πως...

Ο Αρμένιος ιερέας Bijişkyan την αναφέρει ως Hilea από την ελληνική λέξη «Χείλη», ενώ ο Τούρκος συγγραφέας Özhan Öztürk ισχυρίζεται ότι εκεί βρισκόταν ο κόλπος της Ψιλής που αναφέρει ο Ρωμαίος Πλίνιος!

Αν υποψιαστώ ότι μπορεί να ήταν ψιλή ή ψηλή ή κάτι που να αρχίζει από ψι και να τελειώνει σε -λή...

Σε κάθε περίπτωση στα ελληνικά του Πόντου το «ψι» και το «χι» προφέρονταν ως «Ş» κι έτσι οι Τούρκοι, που τονίζουν τα πάντα στη λήγουσα, την ονόμασαν Şile (Σιλέ με το παχύ του shου) που στη γλώσσα τους ταυτίζεται με τη χώρα της Χιλής.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922 οι Χηλήτες (Χηλιάνοι; Χηλιανοί; Χηλοί; Χηλαίοι; Χήλειοι; Χηλιώτες;) οι κάτοικοι της παλιάς Χηλής τέλος πάντων, εγκαταστάθηκαν στη θέση Üç kurnalı (τρεις γούρνες), τρία χιλιόμετρα δυτικά της Αλεξανδρούπολης σε μια όμορφη τοποθεσία με μια μεγάλη, αμμουδερή παραλία που της δίνει και τουριστική αξία.

Κι εδώ ακριβώς τελειώνει αυτή η πρωτότυπη και εξωτική διαδρομή πλάι στο μαγευτικό ποτάμι του Έβρου.

Απ' τον Βορρά μέχρι τον Νότο

Μ' ένα ποδήλατο και κρότο.

Γιώργος Ζώτος

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Πρώτη δημοσίευση

Η ευθυμογραφική σειρά του Γιώργου Ζώτου Από πού κι ως πού; δημοσιεύτηκε στο koukidaki.gr κάθε Κυριακή από τις 13 Ιουλίου 2025. Ξεκινήστε από την αρχή.

Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα Θανάση Λάλα [Εndurance of the heart, metal and plexi glass]