Αντιδράσεις και ειρωνικά σχόλια προκάλεσε μία ανάρτηση του Λευκού Οίκου που παρουσιάζει τον πρόεδρο Donald Trump ως... Superman, την ίδια ημέρα που έκανε πρεμιέρα η νέα κινηματογραφική εκδοχή του διάσημου ήρωα. (Η νέα ταινία Superman, με πρωταγωνιστές τον David Corenswet ως Superman και τη Rachel Brosnahan ως Lois Lane, έκανε πρεμιέρα στις κινηματογραφικές αίθουσες του Ηνωμένου Βασιλείου στις 11 Ιουλίου 2025 ενώ αναμένεται και στην Ελλάδα).
Το meme, που δημοσιεύτηκε στον επίσημο λογαριασμό X (πρώην Twitter), δείχνει τον Trump με μπλε κολάν, κόκκινη κάπα και το χαρακτηριστικό «S» στο στήθος, να πετάει στον ουρανό, όπως στην αφίσα της ταινίας. Το κείμενο που το συνοδεύει γράφει: «Το σύμβολο της ελπίδας, της αλήθειας, της δικαιοσύνης και του αμερικανικού τρόπου ζωής: Superman Trump.».
Η ανάρτηση έχει δεχτεί κύματα ειρωνείας στα κοινωνικά δίκτυα, με πολλούς να ζητούν τη διαγραφή της. Παράλληλα, υπενθυμίζεται ότι ο Trump έχει επανειλημμένα συγκρίνει τον εαυτό του με μορφές όπως ο Ιησούς, ο Elvis Presley ή η Μητέρα Τερέζα, ενώ το 2022 είχε κυκλοφορήσει ψηφιακές κάρτες που τον εμφάνιζαν ως υπερήρωα – προς 99 δολάρια η μία.
Ο Superman είναι η ιστορία της Αμερικής
Η νέα ταινία του σκηνοθέτη James Gunn έχει ήδη δημιουργήσει συζητήσεις. Μιλώντας στους Times, ο Gunn, δήλωσε: «Για μένα, ο Σούπερμαν είναι η ιστορία της Αμερικής. Ένας μετανάστης που ήρθε από αλλού. Αλλά πάνω απ' όλα είναι μια υπενθύμιση ότι η ανθρώπινη καλοσύνη είναι μία αξία που την έχουμε ξεχάσει.». Ο ηθοποιός Dean Cain, γνωστός από τη σειρά Lois & Clark και υποστηρικτής του Trump, αντέδρασε λέγοντας ότι ο Gunn φτιάχνει έναν ήρωα πολύ woke και δημοσίευσε δύο emoji που γελούν με το meme του Λευκού Οίκου. Το Fox News χαρακτήρισε τη νέα εκδοχή του ήρωα superwoke, σε μια ακόμα πολιτισμική σύγκρουση γύρω από τις αφηγήσεις της αμερικανικής ταυτότητας.
Το παρελθόν των memes και ο Bruce Springsteen
Ο Trump δεν είναι άγνωστος σε τέτοιου είδους διαδικτυακές προκλήσεις. Πρόσφατα είχε δημοσιεύσει βίντεο παρωδία όπου φαινόταν να παίζει γκολφ και να χτυπά κατά λάθος τον τραγουδιστή Bruce Springsteen με το μπαλάκι, σε μια προφανή αιχμή προς τον μουσικό.
[Σημείωση: Μέχρι εδώ, έκανα μετάφραση στα ελληνικά του άρθρου της Rachael Pimblett από το περιοδικό Far Out. Ας γράψω όμως τώρα παρακάτω και τα δικά μου σχόλια, γιατί τελικά ο τύπος τα έβαλε με τον Bruce, τα έβαλε με τον Neil Young και δεν αποκλείεται σε λίγο να μας βγει και... rocker!]
Η ανάρτηση λοιπόν του Λευκού Οίκου που απεικονίζει τον Trump ως Superman είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό meme. Είναι μια πολιτισμική δήλωση που αποκαλύπτει πως η πολιτική στην Αμερική έχει μετατραπεί σε ένα θέαμα. Ένα υπερθέαμα που μοιάζει περισσότερο με comic ή reality show παρά με δημόσιο διάλογο.
Ας το δούμε καθαρά: Ο Superman δεν ήταν ποτέ ένας εθνικιστής ή ένας αυταρχικός ήρωας. Δημιουργήθηκε από δύο Εβραίους μετανάστες, τους Jerry Siegel και Joe Shuster, ως σύμβολο αντίστασης στον φασισμό τη δεκαετία του '30. Ήταν ένας εξωγήινος που βρήκε καταφύγιο στη Γη και αποφάσισε να υπερασπιστεί τους αδύναμους. Άρα η χρήση του Superman από τον Trump –έναν πολιτικό που έχει κατηγορηθεί για αυταρχικές τάσεις και για ρητορική κατά των μεταναστών– είναι, για να το πω ήπια, παράδοξη. Η ίδια η κίνηση αυτή, δείχνει μια εμμονή με τον μύθο της υπερ-ανδρικής σωτήριας φιγούρας και αυτό δεν είναι χιούμορ. Είναι η οικοδόμηση ενός μύθου ηγεμονίας: του ισχυρού, του αλάνθαστου, του εκλεκτού. Αυτό θυμίζει άλλα αυταρχικά πολιτικά πρότυπα – και δεν έχει καμία, μα καμία, θέση σε ένα υγιές δημοκρατικό περιβάλλον. Από την άλλη, η αντίδραση του κόσμου –είτε με ειρωνεία είτε με οργή– δείχνει πόσο βαθιά έχει πολωθεί η κοινωνία. Μερικοί βλέπουν αυτή την εικόνα ως αστείο ή ως branding, άλλοι όμως βλέπουν μια επικίνδυνη πολιτισμική καπήλευση. Για μένα, αυτή η εικόνα δεν είναι απλώς μία γραφικότητα, αλλά είναι το συμπύκνωμα ενός ευρύτερου προβλήματος: ότι δηλαδή η πολιτική έχει μετατραπεί σε πόλεμο συμβόλων και εντυπώσεων, όπου η ιστορική σημασία (του Superman, του αμερικανικού ιδεώδους ακόμα και της ίδιας της αλήθειας) παραμορφώνεται στο όνομα του εντυπωσιασμού. Η πολιτική του meme έχει δύναμη. Και όταν αυτή η δύναμη χρησιμοποιείται για να φτιασιδωθεί μια αυταρχική περσόνα με στολή ήρωα, τότε φίλοι μου δεν γελάμε. Ανησυχούμε.
Ο μύθος του ήρωα και η φθορά του μέσου
Όταν η πολιτική επικοινωνία καταφεύγει στους υπερήρωες, δεν ενδυναμώνει τη δημοκρατία, αλλά την απλοποιεί, την γελοιοποιεί και την εκτρέπει. Η εικόνα του Trump ως Superman δεν είναι απλώς παραπλανητική. Είναι επικίνδυνα λειτουργική.
Ανακαλεί μέσα μας αρχέτυπα και αντανακλαστικά που υποκαθιστούν την κριτική σκέψη με το αίσθημα του ανήκειν σε μια ομάδα, σε έναν μύθο, σε μια προφητεία. Αλλά οι υπερήρωες δεν είναι αληθινοί. Και όσο περισσότερο τους ζητάμε να μας σώσουν, τόσο περισσότερο παραιτούμαστε από τη συλλογική μας ευθύνη. Ίσως γι' αυτό και η εικόνα του Superman που φεύγει έξω από το σύμπαν είναι, εντέλει, τραγικά ειρωνική: ο ήρωας εγκαταλείπει τον κόσμο του κι εμείς, κοιτώντας πίσω, αναρωτιόμαστε αν ο κόσμος αυτός, άξιζε ποτέ να σωθεί.
Κάποτε οι ήρωες μας δίδασκαν τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Τώρα, οι άνθρωποι ντύνονται ήρωες για να μην παραδεχτούν την αδυναμία τους. Δεν ξέρω τι είναι πιο τρομακτικό: το ψέμα της στολής ή η σιωπή εκείνων που τη χειροκροτούν; Όταν ο πρόεδρος αυτοπαρουσιάζεται ως Superman, το μόνο που μένει να δούμε είναι τον Luther στο υπουργικό συμβούλιο και τη Wonder Woman στο υπουργείο άμυνας. Η δημοκρατία, πάντως, πετάει τελευταία – αν βεβαίως της έχουν μείνει φτερά.
Ίσως κάποτε οι ήρωες να μην είχαν ανάγκη από μιμίδια και κάπες. Ίσως αρκούσε να λένε την αλήθεια, να προστατεύουν τους αδύναμους και να στέκονται σιωπηλοί απέναντι στον θόρυβο της αυτολατρείας. Αν ο Superman συμβολίζει ακόμα την ελπίδα, τότε ας ευχηθούμε να προσγειωθεί ξανά στη Γη πριν να είναι αργά, γιατί τελικά, η αλήθεια είναι μία: αν ο Superman έβλεπε αυτό το meme, μάλλον θα έστριβε πίσω για τον Crypton. Ούτε η Lois Lane δεν θα μπορούσε να τον πείσει να μείνει.
Όσο για τη στολή, μπορεί να αντέχει σφαίρες, φωτιές και πυρηνικά, αλλά δεν αντέχει τη γελοιοποίηση. Και εδώ που τα λέμε μεταξύ μας –και κλείνω μ' αυτό– αν ο Trump είναι ο Superman, τότε ο Lex Luthor τι είναι; Η Greta Thunberg;
Επιμύθιο
Όταν η εικόνα του Superman χρησιμοποιείται για να περιβληθεί ένας πρόεδρος με τον μανδύα της υπεροχής, δεν είναι απλώς αστείο ή προκλητικό. Είναι πολιτική δήλωση. Η ειρωνεία είναι πως ο φανταστικός ήρωας γεννήθηκε από Εβραίους μετανάστες, για να υπενθυμίζει πως η δύναμη δεν είναι αυτάρκης χωρίς ηθική. Η μετατροπή του σε εργαλείο αυτοθαυμασμού υπογραμμίζει την κρίση νοήματος στις εικόνες της εξουσίας. Η υπερδύναμη, Mr Trump, δεν είναι να πετάς, αλλά να σέβεσαι τη βαρύτητα της αλήθειας.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε τον Trump με τη στολή του Superman σε φωτογραφία του White House
