Αναρωτιέμαι, ο οδηγός εκείνου του αυτοκινήτου που τράκαρε τους πρωταγωνιστές στα «Δύο φεγγάρια», τι απέγινε και ποιος να ήταν. Ή ο αντίπαλος μποξέρ, που μίλησε μόνο με ένα χαρτάκι, όπου είχε γράψει δύο λόγια προς τον ήρωά μας. Τι να είχε περάσει στη ζωή του και πώς να ήταν η μέρα του λίγο πριν τον αγώνα; Ή ο μαθητής που δεν ρώτησε ποτέ τίποτα τον δάσκαλο με τον παροξυσμό και την οργή, και που καθόταν σε μια θέση πλάι στον συμμαθητή τη στιγμή που ρωτούσε για την ελπίδα, ενώ εκείνος έμεινε πάντα σιωπηλός, χωρίς, τελικά, ποτέ να τον γνωρίσουμε. Και, τι ανησυχίες να είχαν εκείνα τα κορίτσια, για τα οποία μάθαμε μονάχα το πέρασμά τους από την πισίνα;
Όλοι αυτοί που σας αναφέρω τώρα, αλλά και άλλοι τόσοι, είναι πρόσωπα των ιστοριών, για τα οποία δεν έγραψα ποτέ λέξη, ή που, αν ανέφερα, ήταν μονάχα μία δυο κουβέντες, κι όμως παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Συνήθως αυτοί οι ρόλοι εμφανίζονται προς το τέλος κάθε ιστορίας. Είναι εκείνοι που τη διαμορφώνουν, κι ας μη γράφουμε ποτέ σχεδόν τίποτα γι' αυτούς. Ίσως τελικά να είναι οι αληθινοί ήρωες των ιστοριών.
Δεν είναι όμως μόνο οι δικές μου ιστορίες που τους περιέχουν. Σκεφτείτε τον Ρασκόλνικοφ στο Έγκλημα και τιμωρία: πόσες φιγούρες περνούν φευγαλέα μπροστά του, μάρτυρες χωρίς όνομα της πτώσης του. Πρόσωπα που δεν ξέρουμε τίποτα για αυτά κι όμως φέρουν τη σιωπηλή μαρτυρία του εγκλήματος. Ή τον Γκάτσμπι του Φιτζέραλντ, που περιβάλλεται από αμέτρητους καλεσμένους· όλοι εκείνοι που γεμίζουν τα πάρτι, πίνουν και γελούν και χορεύουν, χωρίς ποτέ να τους δοθεί μια αληθινή ταυτότητα. Χωρίς αυτούς, το βιβλίο θα ήταν κενό, κι όμως τους καταπίνει η λήθη.
Κι αν με ρωτάτε τι νιώθω για αυτό το βιβλίο, είναι η απόγνωση απέναντι σε αυτούς τους μη πρωταγωνιστές, από τους οποίους πήρα τη φωνή, χωρίς να τους δώσω υπόσταση, λόγια, εμπειρίες, παρελθόν, σκέψεις, αντίληψη, συναισθήματα. Είναι τα φαντάσματα που με περικυκλώνουν και μου ζητούν δικαίωση.
Και ίσως, τελικά, να αισθάνομαι και εγώ σαν αυτούς. Γιατί όλο το φως πέφτει στους ήρωες: θα με ρωτούν «τι εννοείς εδώ;», «τι ήθελες να πεις εκεί;», «ποιος είναι αυτός;». Κι εγώ θα συνεχίζω να προχωρώ αφανής, στον παράλληλο δρόμο δίπλα στους ήρωές μου.
Αυτό δεν το λέω με κανένα παράπονο. Αντίθετα, νομίζω πως αυτή είναι η ίδια η φύση της ζωής μας. Γιατί ο καθένας μας, επειδή βλέπει τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια, νομίζει ότι είναι ο ήρωας της ιστορίας του. Όμως στην πραγματικότητα είναι απλώς μία ύπαρξη που καθορίζεται από τους άλλους· από την οικογένεια που του έτυχε, από τους φίλους που τον διάλεξαν ή διάλεξε, από τις σχέσεις που έζησε και από τα πρόσωπα που τον συνόδευσαν. Κι όμως, στο τέλος της ημέρας, πορεύεται μόνος του.
Ίσως αυτό να είναι το πιο ειλικρινές αίσθημα που έχω για το βιβλίο: ότι οι πραγματικοί ήρωες είναι πάντα οι άλλοι κι εμείς απλώς υπάρχουμε στις παρυφές, αφήνοντας πίσω λέξεις που δεν ξέρουμε αν θα τους δικαιώσουν ποτέ.
Η συλλογή διηγημάτων Το ταβάνι στο χιόνι γράφτηκε σε μια μεγάλη χρονική περίοδο, μέσα από ιστορίες που εμφανίζονται ως αυτοτελείς, μα τελικά δεν ξέρω αν είναι. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζουν στην ίδια πόλη, να ανήκουν στο ίδιο γενεαλογικό δέντρο, να κατοικούν στην ίδια πολυκατοικία. Ίσως, τώρα που το σκέφτομαι, να βρίσκονται όλοι μέσα σε έναν μόνο άνθρωπο: εμένα.
Κωνσταντίνος Σύρμος
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Η συλλογή διηγημάτων του Κωνσταντίνου Σύρμου Το ταβάνι στο χιόνι κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν
