Ξεχωριστή θέση, μέσα στο παγκόσμιο δραματολόγιο, έχει αναμφίβολα ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Είναι μεγάλη και συνεχής η παρουσία του μέσα από τα έργα του: τραγωδίες, δράματα και κωμωδίες. Ας δούμε τις τραγωδίες του και την ανάγκη για τα πολλά ανεβάσματά τους.
Άμλετ (1600-1601)
Ο Άμλετ θεωρείται το σπουδαιότερο έργο του, το πιο ώριμο και το πιο οικείο. Ο ήρωάς του, αν και επρόκειτο για τραγωδία, γίνεται συμπαθής και αγαπητός. Ο λόγος είναι ότι δεν είναι ένας ακόμα πρίγκιπας στο σαιξπηρικό πάνθεον, που επιθυμεί και φιλοδοξεί ν' ανέβει κοινωνικά, να αποκτήσει ανώτερους τίτλους τιμής και διάφορα άλλα παρόμοια. Ο ήρωας γίνεται αμέσως αγαπητός αφού απέχει απ' όλα αυτά και όλο το έργο κινείται μέσα από την αναβλητικότητά του, για να πάρει ο ίδιος την εκδίκηση για τον φόνο του πατέρα του. Αυτή η αναβλητικότητα, γέννημα του ήπιου χαρακτήρα του, τον κάνει τόσο αγαπητό και λαοφιλή. Βέβαια ο Άμλετ είναι ένας πολυδιάστατος ρόλος, με μεγάλη γκάμα συναισθημάτων και πολλά από αυτά τα συναισθήματα είναι οικεία. Όπως οικείο είναι εξάλλου όλο το έργο και όλοι οι ήρωες.
Αντώνιος και Κλεοπάτρα (1606-1607)
Από τις πιο ώριμες τραγωδίες του. Δεν έχουν την απειρία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, μα την πείρα και τη γενναιότητα των δυνατών ανθρώπων. Ο ρόλος της Κλεοπάτρας είναι ντυμένος με το «ένδυμα» της δύναμης και της εξυπνάδας – από τις λίγες φορές που τα παρέχει ο Σαίξπηρ σε γυναικείο ρόλο. Όπως σημειώνει ο Βασίλης Ρωτάς σχετικά με το πάθος τους: «Πώς να φανταστούμε συνέχεια γεροντική σ' αυτό το εξαίσιο πάθος;».
Βασιλιάς Λιρ (1605-1606)
Για πολλούς αυτή είναι η κορυφαία δραματουργική στιγμή του Σαίξπηρ. Ένα μεγαλειώδης κείμενο, γεμάτο σοφία και μηνύματα. Η σύγκρουση των γενεών, η αλαζονεία του Λιρ.
Κοριολανός (1607-1608)
Γενναίος, αντρειωμένος, αλαζόνας. Πολλοί τον πίστεψαν και τον θαύμασαν, μα η πρώτη από όλους η μάνα του. Μετά ακολούθησαν οι πολλοί. Όπως στον Τίτο Ανδρόνικο, στον Ιούλιο Καίσαρα και στο Αντώνιος και Κλεοπάτρα η θεματολογία αντλείται από την ρωμαϊκή ιστορία.
Τίμων ο Αθηναίος (1607-1608)
Από τα μικρότερα, σε έκταση, έργα του Σαίξπηρ που δεν ανήκουν στις μεγάλες τραγωδίες του. Οι διάλογοι και οι μονόλογοι δεν στέκονται στο ύψος των παραπάνω τραγωδιών. Εντούτοις έχει πολλά θετικά στοιχεία και ως προς τους διαλόγους και ως προς την εξέλιξη των ηρώων του. Ο Τίμων, ο φιλέσπλαχνος, μετά από πολλές ευεργεσίες βλέπει τους φίλους του χωρίς τη μάσκα που του φορούσαν. Αλλάζει και μετατρέπεται σε έναν μισάνθρωπο.
Τρωίλος και Χρυσίδα (1601-1602)
Το έργο λαμβάνει χώρα στην Τροία την εποχή του Τρωικού Πολέμου. Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι δεν πεθαίνει – αν και ο θάνατος δεν είναι πάντα τραγωδία. Παρ' όλα αυτά δεν συγκαταλέγεται στις μεγάλες σαιξπηρικές τραγωδίες όπως είναι ο Αντώνιος και Κλεοπάτρα.
Μακμπέθ (1605-1606)
Το μικρότερο έργο του Σαίξπηρ που μαζί με το Τίμων ο Αθηναίος είναι τα μικρότερα σε διάρκεια και τους λείπει κάτι σημαντικό. Το χαμόγελο, όπως υπογραμμίζει ο αξέχαστος Βασίλης Ρώτας, σπουδαίος μεταφραστής του ελισαβετιανού δραματουργού.
Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1594-1555)
Μαζί με τον Βασιλιά Ριχάρδο τον Γ' και τον Άμλετ είναι από τις πιο πολυπαιγμένες τραγωδίες του Σαίξπηρ. Δύο νέοι άνθρωποι οδηγούνται στον θάνατο γιατί δεν τους φόβισε, μπροστά στο μεγαλείο της αγάπης και του έρωτά τους. Εδώ, δεν έχουμε τους γενναίους και έμπειρους εραστές Αντώνιο και Κλεοπάτρα, αλλά δύο ερωτευμένα νεαρά άτομα που το νεαρό της ηλικίας μαζί με τα συναισθήματα του έρωτα κάνουν το τέλος αναπόφευκτο.
Τίτος Ανδρόνικος (1593-1594)
Η πρώτη τραγωδία που έγραψε ο Σαίξπηρ. Καταπιάνεται και σε αυτήν, όπως σε όλες σχεδόν τις τραγωδίες του, με το αγαπημένο του θέμα. Την εκδίκηση. Τα πρόσωπα του έργου ανήκουν στη μυθοπλασία και όχι στην πραγματικότητα.
Οθέλος (1604-1605)
Οθέλος και Δυσδαιμόνα. Άλλο ένα τραγικό ζευγάρι από το σαιξπηρικό πάνθεον. Ο Οθέλος είναι γενναίος, αξιοπρεπής και τίμιος. Στα αρνητικά –όχι του χαρακτήρα του– είναι το χρώμα της φυλής του και η ηλικία του, ενώ η Δυσδαιμόνα είναι νέα, όμορφη και λευκή. Έχει πνεύμα και είναι χαριτωμένη ενώ εκείνος είναι πολύ πιο μονοκόμματος στους τρόπους του. Έτσι, το ψέμα του Ιάγου βρίσκει πιο εύκολα τον στόχο, λόγω όλων αυτών των διαφόρων. Είναι τίμια η Δυσδαιμόνα και αγαπάει τον Όθελο, όμως εκείνος φοβάται για τη γυναίκα που αγαπάει. Το τρίτο πρόσωπο είναι η ζήλεια, αυτό το συναίσθημα που γίνεται απαίσιο όταν ξεφεύγει από τα λογικά όρια. Έρχεται με την μορφή του Ιάγου. Ζηλεύει τον Όθελο για τον χαρακτήρα του, για τη θέση του και για την αγάπη του με την Δυσδαιμόνα. Ζηλεύει και τον Κάσσιο, που είναι ευγενής, όμορφος και μορφωμένος. Ο Ιάγος, ζηλεύει καθετί καλό γιατί ο ίδιος δεν έχει μέσα του ούτε ίχνος από το καλό. Αυτή η τραγωδία θεωρείται δικαίως από τις αρτιότερες του μεγάλου βάρδου.
Ιούλιος Καίσαρ (1599-1600)
Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται στην Ρώμη και προς το τέλος στην Ελλάδα. Ο Ιούλιος Καίσαρ, επιστρέφει θριαμβευτής κατά του αντιπάλου του Πομπήιου. Ένας οιωνοσκόπος τον συμβουλεύει να προσέχει γιατί υπάρχει κίνδυνος να τον σκοτώσουν στις Ειδούς του Μαρτίου, εκείνος όμως αγνοεί την προειδοποίηση. Από την άλλη, ο Κάσσιος προσπαθεί να πείσει τον Βρούτο και εντέλει τα καταφέρνει, να δολοφονήσουν τον Καίσαρα.
Συγχρόνως, στη γιορτή των Λουπερκάλιων, ο Μάρκος Αντώνιος πρόσφερε στον Καίσαρα το στέμμα της Ρώμης τρεις φορές κι εκείνος το αρνήθηκε. Οι Ειδοί του Μαρτίου ήρθαν και ο Κάσκας μαζί με άλλους τον χτυπάνε. Ο Βρούτος τον χτυπάει τελευταίος. Όταν τον βλέπει ο Καίσαρας σταματάει ν' αντιστέκεται και προσφωνεί τη γνωστή σε όλους μας φράση: «Κι εσύ τέκνον, Βρούτε;».
Από τους μικρότερους σε έκταση ρόλους, αυτός του Ιούλιου Καίσαρα, που μαζί με τον Κάσσιο και τον Βρούτο, αποτελούν την τριανδρία αυτού του σαιξπηρικού αριστουργήματος.
Η ιδιοφυΐα του Σαίξπηρ, σε συνδυασμό με την κορυφαία δραματουργία του, τον έκαναν να μην σημειώνει επιτυχίες –με την έννοια των αιώνιων έργων– σε ένα μόνο θεατρικό είδος –λόγου χάρη στην τραγωδία– αλλά να μπορεί, με την ίδια μαεστρία, να γράφει και δράματα και κωμωδίες και να περνάει αιώνια τους ήρωές του στο παγκόσμιο θέατρο. Χαρακτήρες ολοκληρωμένοι, πολυδιάστατοι, απόλυτα θεατρικοί και γι' αυτό παντοτινοί. Σε όλα τα θεατρικά είδη πέτυχε!
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από τα θεατρικά έργα που αναφέρονται και κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις επικαιρότητα σε μετάφραση και εισαγωγή από τον Βασίλη Ρώτα, καθώς και από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα.
