Το Όνομα μητρός Λίλιθ είναι το πιο σκοτεινό παραμύθι που έχω γράψει. Και ίσως το πιο αληθινό.
Η αρχική αφορμή ήταν ο μύθος των Μοιρών. Πάντα με μάγευε η μυθολογία, όχι μόνο ως αφήγηση, αλλά ως τρόπος να καταλάβουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Όταν διάβασα την παραλλαγή του Πίνδαρου, που αναφέρει και μια τέταρτη Μοίρα, την Τύχη, σκέφτηκα: τι θα συνέβαινε αν αυτές οι τέσσερις αδερφές αποφάσιζαν να σταματήσουν να κόβουν νήματα; Τι θα γινόταν αν αποφάσιζαν να αλλάξουν τη μοίρα που όριζαν οι ίδιες; Γύρω από αυτή την ερώτηση χτίστηκε το βιβλίο. Όμως σύντομα κατάλαβα πως δεν έγραφα απλώς μια μυθοπλασία. Έγραφα για εμένα, για εμάς, για τις ζωές μας – και για τον θάνατο που καραδοκεί όταν είσαι γυναίκα.
Ήθελα να μιλήσω για τις γυναικοκτονίες. Όχι μόνο ως γεγονότα, αλλά ως σύστημα. Ως κανονικότητα που μας τρομάζει και ταυτόχρονα μας υπνωτίζει. Ήθελα να γράψω κάτι που να αντιστέκεται στη λήθη. Που να θυμάται τα ονόματα των γυναικών που δολοφονήθηκαν. Που να λέει: δεν ήταν απλώς στατιστικά. Είχαν φωνή. Είχαν ζωή. Και κάποιος τους την πήρε.
Οι Μοίρες στο βιβλίο μου είναι εργαζόμενες σε μια βιοτεχνία θανάτου. Δουλεύουν ασταμάτητα, μηχανικά, με μια πειθαρχία που θυμίζει τη δική μας παθητικότητα. Γύρω τους κινούνται μορφές μυθικές και διαχρονικές: η Οφηλία, η Μήδεια, η Φαιδρά, η Κασσάνδρα. Γυναίκες που η ιστορία τις έπνιξε, τις τρέλανε, τις σιώπησε, τις καταράστηκε. Γυναίκες που κουβαλάνε τον ίδιο πόνο με εμάς – κι ας γράφτηκαν αιώνες πριν.
Το κείμενο ξεκίνησε ως θεατρικό, μέσα σε μια ομάδα και στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ. Εκεί γεννήθηκε μια σπίθα. Κάτι που ήξερα ότι δεν θέλω να το αφήσω να σβήσει. Σε όλη τη διάρκεια υπήρχε αλληλοτροφοδότηση από την ομάδα ενώ δύο από τις σκηνές έχουν γραφτεί από δύο άλλα άτομα. Την Ειρήνη Καζαντζόγλου και τη Βασιλική Μανουσάκη.
Δεν ξέρω αν η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Ξέρω όμως πως εγώ ήθελα να γράψω κάτι που να μην κρύβεται. Κάτι που να μην ωραιοποιεί τον πόνο. Που να μην λέει «έτσι είναι τα πράγματα», αλλά «όχι, δεν είναι – και δεν θα έπρεπε να είναι».
Διάλεξα αυτόν τον τίτλο γιατί με πονά και με θυμώνει το πόσο αόρατες μένουν οι μητέρες μας. Πόσο βαθιά είναι ριζωμένο το να μας ρωτούν μόνο «όνομα πατρός» λες και η καταγωγή, η ταυτότητα, η ιστορία μας προέρχεται μόνο από την πατρική γραμμή. Κανείς δεν ρωτά «όνομα μητρός». Κανείς δεν μας ζητά να θυμόμαστε τη γυναίκα που μας έφερε στον κόσμο. Κι εγώ ήθελα να το φωνάξω. Ήθελα ο τίτλος να γίνει μια πράξη αντιστροφής: να βάλει στο κέντρο τη μητέρα, τη γυναικεία γραμμή, τη φωνή που παραλείπεται.
Η «μητέρα» εδώ δεν είναι μόνο η βιολογική. Είναι και η συμβολική, η πνευματική, η πολιτική. Είναι όλες εκείνες που στάθηκαν πριν από εμάς, για να μπορέσουμε εμείς να γράψουμε, να υπάρξουμε, να επιλέξουμε. Κι αν διάλεξα τη Λίλιθ για μητέρα μου, είναι γιατί εκείνη αρνήθηκε την υποταγή. Την πλήρωσε, ναι. Αλλά δεν λύγισε.
Το Όνομα μητρός Λίλιθ είναι η δική μου κραυγή. Είναι ένας τρόπος να πω «είμαι εδώ» – και να ζητήσω από άλλα άτομα να σταθούν δίπλα μου. Γιατί ο μόνος τρόπος να παλέψουμε είναι μαζί.
Μαριάντζελα Κατσιαβριά
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Το θεατρικό της Μαριάντζελας Κατσιαβριά Όνομα μητρός Λίλιθ κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Η Μαριάντζελα Κατσιαβριά είναι απόφοιτη του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Φοίτησε, επίσης, για τρία χρόνια στη Σχολή Πυροδότησης Θεατρικής Γραφής του θεάτρου Πορεία όπου και έγραψε πέντε θεατρικά έργα. Έκτοτε είναι μέλος και συνιδρύτρια της θεατρικής ομάδας Atropa Belladonna στην οποία τελεί χρέη συγγραφέα και συν-σκηνοθέτη. Από τις εκδόσεις Βακχικόν κυκλοφορεί το θεατρικό της Αγάπη ή πώς να γεννήσεις κάποιον από τον κώλο σου, που ανέβηκε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη από τη θεατρική ομάδα Μωβ Αμόκ τον Μάιο του 2024. Το Όνομα μητρός Λίλιθ είναι το δεύτερο βιβλίο της.
