Άγιος Νεόπλουτος

Διάλογος με τον Πεσσόα
Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας

Γιάννη Σμίχελη

Εκρήξεις, διαδοχικές πολλαπλές εκρήξεις, αόρατος, με υπόσταση ενεργειακή φλόγα δίχως φως, θερμότητα σαν έναν καυτό άνεμο από τα βάθη της Σαχάρας, που είχε φυλακιστεί στα μυστικά ενός εγκλήματος δίχως συγχώρεση, μια τιμωρία στην ερημιά μιας κόλασης, με τιμωρία αιώνιου στεγνώματος της σάρκας σε άπειρες σταγόνες ματωμένου, αγωνιώδους ιδρώτα. Η ποινή της αέναης εξάντλησης, αβοήθητος, στα βάθη της αμμουδένιας ξεραΐλας, όαση μια φαντασίωση κι αυτή γεμάτη φίδια και κροκόδειλους και ύαινες και δρακόσαυρες που καταβροχθίζουν τα κύτταρα του εγκεφάλου, μόλις οι νευρώνες παραχθούν και είναι έτοιμοι για την πρώτη πράξη σκέψης, τότε η σήψη με τη μορφή σαρκοβόρων τούς λιανίζουν σαν κόκαλα και γλείφουν με τις μακριές πύρινες γλώσσες του αφανισμού και πάντα, ένας πανικός, μια τρομοκράτηση, ένα διαρκές ρίγος μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα που όλο εκτελεί δίχως να σκοτώνει ρίχνοντας σφαίρες στην καρδιά, μα δεν σκοτώνουν, καμία χαριστική βολή, πάντα και ένα βόλι βασανιστικής λαβωματιάς της αφηνιασμένης απειλής του ανολοκλήρωτου αφανισμού. Οι προβοσκίδες της υποκρισίας θηλάζουν τους μαστούς του απυρόβλητου και τους μαγαρίζουνε. Τα πλοκάμια της μόλυνσης αγκαλιάζουν ύπουλα τα υγιή κύτταρα πριν τα βουτήξουν για πάντα στο δηλητήριο της αφασίας· ατάραχα τα μυρμήγκια των παρακρατικών της παρακμής εργάζονται πάνω στο σχέδιο του γκαβού πιθήκου. Και η εναπομείνουσα καλοσύνη παραστρατεί στον λαβύρινθο των διαπραγματεύσεων με τον διάολο. Να μην θανατωθεί τίποτα, να μην πεθάνει κανείς, να μην επιτρέπεται η φυτοζωία γιατί ο κίνδυνος του τροπικού δάσους θα ελλοχεύει την απειλή της παρθένας πουτανιάς. Πύρινη λαίλαπα δίχως εικόνα, αλλά καυτή σαν το πιο σκοτεινό άρπαγμα στα ύψη των λογισμών, να υφαίνει τα μονοπάτια σ' ένα πανδαιμόνιο με ανυποψίαστη σαγήνη. Φώτα δίχως φώτα και σκοτάδι δίχως σκοτάδι, δέντρα δίχως δέντρα και μάτια χωρίς μάτια, καμία λογική πριν γίνει λογική, και η πράξη να γίνεται πράξη και να έχει τελεστεί δίχως να μπορεί να αμφισβητηθεί από τον γνώμονα των γνωμών. Μπουμ. Στα πιο λαδερά λιβάδια των εξωφρενικών πορειών, στα σοκολατένια κράσπεδα των πεζοδρομίων της γύμνιας, τα όνειρα έχουν μια χάρη όπως είναι η αλήθεια, γιατί γίνονται πραγματικότητα της αλήθειας στα πιο αληθινά θέρετρα των αισθητικών απολαύσεων της άυλης ύλης του ακαταμάχητου καθημερινού κόπου των δραστικών εννοιών της απαράμιλλης παράνοιας των παρανοϊκών αγαθοτήτων. Όποιος περπατά με τα πόδια του όρθιος και περήφανος στο αναίτιο των αγνώστων παραλογισμών μπορεί και συναντά τον νου του, με τα νοητικά υλικά της σκέψης του στην έκσταση του κορμιού του. Οι λέξεις είναι το σώμα των αριθμών στα πιο απέραντα τετριμμένα τετραγωνικά της πιο κοινότυπης καθολικότητας στα σύνορα του φανταστικού. Η διάδραση των επιδραστικών πνοών με τα πνευμόνια της παντοτινής πρόσληψης του όλου στον βυθό των ναών έχουν την ακαταμάχητη γοητεία της επανάστασης της αρμονικής ειρήνης στον δαιδαλώδη λαβύρινθο των ικάριων απερισκεψιών. Η εξάντληση δεν είναι ικανή να με εξαντλήσει, τα ψέματα δεν αποκλείουν την ειλικρίνεια από τα δάκτυλά της παιδικής παρόρμησης, τα παραμύθια είναι η λαχταριστή λιχουδιά της αλήθειας στον ξάστερο ουρανό. Μια χαρά είναι όσο όλες οι αναπνοές των ζωντανών στο φανέρωμα του φανερώματος. Και η ευτυχία δεν έχει ορισμό, μόνο ελευθερία.

Ο παραλογισμός των λογικών είναι επικίνδυνος ενώ το παράλογο των τρελών φέρει το σπέρμα της λυτρωτικής λογικής. Η παραφροσύνη έχει μια δόση αλήθειας του μέλλοντος σε πλαίσιο αρτηριοσκληρωτικής σκέψης και παρακμιακής ατμόσφαιρας με τοξικούς λογισμούς ενός ξεμωραμένου ιδεατού. Οι άφρονες είναι οι λογικοί με αλόγιστη εμμονή στο απαρέγκλιτο της νοητικής τους κομπορρημοσύνης. Δεν αποδεικνύεται τίποτα λογικά, μόνο υποθέσεις σχηματίζονται, η πράξη επιβεβαιώνει, η δράση είναι νόηση, ενώ η σκέψη από μόνη της είναι μια νεφέλη δίχως ουρανό. Τα θεωρήματα και οι θεωρίες είναι ικεσίες άνευ της νόησης της πραγματικότητας. Η αντικειμενικότητα υπάρχει παντού κι εμείς είμαστε οι πραγματικοί της δρώντες. Ακόμα και το απόκοσμο είναι κοσμικό, το υπερφυσικό δεν υφίσταται δίχως τα εγκόσμια, μεταφυσική είναι όλη η φυσική μας δραστηριότητα και φύση είναι η υπερβατικότητα του είναι μας. Το μαρτύριο του ανθρώπου είναι η απανθρωπιά του ενώ των υπολοίπων ζώων το άγριο ένστικτο. Η νοησιαρχία είναι η ψευδαίσθηση του δυτικού ανθρώπου, ενώ η παραίσθησή του είναι η δήθεν ανθρώπινη ανωτερότητα στην οικουμένη. Δεν διαφέρουμε σε αξία από τα αλλά έμβια όντα. Ένα σκουλήκι, μια κατσαρίδα, ποντίκι, σαύρα, σκύλος, γάτα, πρόβατο, ιός της γρίπης, δεινόσαυρος, πίθηκος και λιοντάρι, δελφίνι, καρχαρίας, καραβίδα, τριανταφυλλιά, βλίτα, αγκινάρα, πεύκο, γρασίδι... όλα είναι τα ίδια, όλα είναι μια ενιαία ύπαρξη, μια ύπαρξη, ένα ον και μια αντικειμενικότητα. 

Ποιο είναι το αντικειμενικό υποκείμενο στην διυποκειμενική πραγματικότητα και πώς η αντικειμενική αντικειμενικότητα διαδρά με την υποκειμενική υποκειμενικότητα; Ξυπνάμε το πρωί με την υποκειμενικότητά μας σε ξεχειλισμένα όνειρα και την αντικειμενικότητά μας σε έλλειψη τροφής. Περνάει η μέρα δουλεύοντας για να καλύψουμε την ανάγκη και το περίσσευμα μεταμορφώνεται σε κόπο για ν' αγγίξουμε με κάποιο τρόπο υπόγειο, άγνωστο, ακατανόητο, υπαρκτό μα απόκρυφο ό,τι το όνειρό μας έσταζε, έλαμπε, φανέρωνε, συμβόλιζε, υπονοούσε... και αυτό ονομάζεται η αληθινή αλήθεια της αυθεντικής αυθεντικότητας, γιατί κάθε βήμα, κάθε προσπάθεια, κάθε απόπειρα, κάθε ενέργεια, μόνο μια φορά συμβαίνουν και μ' έναν τρόπο γίνονται. Το υποκειμενικά αντικειμενικό σώμα μας, που έχει μόνο ημερομηνία γέννησης μα ποτέ τέλος, κι αυτό που ονομάζουμε θάνατος δεν έχει καμία σχέση με τούτο, αφού μια τέτοια ταύτιση είναι μια αυταπάτη μιας στενομυαλιάς που επιβλήθηκε στο πέρασμα των αιώνων ως φοβία και με τρόμο λόγω άγνοιας μπροστά στο αξεπέραστο της σωματότητας έναντι της φθαρτής και κίβδηλης επιβολής, υποταγής, αφού η ατόφια εξουσία –αν νοείται– είναι υπαρκτή μόνο στο αυθύπαρκτο και η κυριαρχία της στο αυτοσυνειδητό. Όταν, το 2012, άφησα τον Άγιο Νικόλαο δεν ήξερα ότι έφευγα γιατί δεν είχα αλήθεια. Ότι αυτό που ζούσα στο θερμοκήπιο της ηλιοκαμένης παραίσθησης ήταν μια χασισοκαπνιά στον κόσμο των βολεμένων. Σήμερα πια ξέρω πως έγινα φυγάς από τη φυγόπονη ματαιοδοξία των παραφουσκωμένων κουνελιών, που ανυποψίαστα τρώνε και ηδονίζονται για να μην πάρουν χαμπάρι την στιγμή της σφαγής τους και να πορευτούν μετά από αυτήν σφαγμένα και μακάρια τον ύπνο των ζόμπι στις ξαπλώστρες των πολιτικών θερέτρων της μακάβριας αποχαύνωσης. Εκεί, οι εκτελέσεις των συνειδήσεων είναι θεατρινίστικες και πιο αποτελεσματικές από τις εκτελέσεις και τα σωματικά βασανιστήρια που υποβάλλονταν οι ελασίτες και οι κομμουνιστές. Πάντα έφευγα και δυστυχώς επέστρεφα. Η απογείωση της επιστροφής έβριθε από ελπίδες, όμορφες γαλάζιες εικόνες μα η προσγείωση ήταν πάντα ανώμαλη. Με το που έφτανα, ελάμβανα τα νέα από τον πιο πρόσφατο καυγά των συνεταίρων δηλαδή της θείας μου με τον πατέρα μου. Πολλές φορές σκεφτόμουν πως θα μπορούσαν να είναι ζευγάρι μεταξύ τους, γιατί είχαν έναν δυναμισμό και οι δύο με μόνη διαφορά την έμφυλη διάσταση. Οι σύζυγοί τους, και των δυονών, ήταν μίζεροι και δειλοί, ποτέ δεν τελείωναν ό,τι άρχιζαν, βαρυγκωμούσαν με το παραμικρό εμπόδιο και χαρακτηρίζονταν από φραγκοφονίαση. Ουσιαστικά ήταν οι κατάσκοποι, ελεγκτές, υποκινητές ή υπονομευτές, καχύποπτοι και ξεροκέφαλοι. Και οι τέσσερις, λες κι είχαν γεννηθεί από τη μήτρα μιας τράπεζας, μόνο που χωρίζονταν σε δυο παρατάξεις, οι πρώτοι έβγαζαν τα λεφτά και οι δεύτεροι τα φύλαγαν. Σαφώς και ο εκκλησιασμός των χρημάτων έπαιζε μεγάλη σημασία με τα απαραίτητα τροπάρια και γονυκλισίες να πορεύονται ανάλογα το μέτρημα των υποτιθέμενων κερδών, ώστε το αβγάτισμα να είναι εξασφαλισμένο και η νέα επένδυση πετυχημένη. Αλλά τα παρατράγουδα έπαιζαν τον ρόλο της ρωσικής σαλάτας σ' ελληνικό εστιατόριο με σκοπό την απαραίτητη δηλητηρίαση των σχέσεων με κυρία επιδίωξη τη δοκιμασία αντοχών και την έφεση στη λουμπινιά.

Και τώρα, ας ανοίξω μια μεγάλη παρένθεση για μεθοδολογικά ζητήματα σχετικά με την λογοτεχνική γραφή, όχι γενικά κι αόριστα, αλλά συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της βιωματικής πραγματικότητας, ενεργειακή πηγή της συγγραφικής μου δραστηριότητας. Με απασχολεί ιδιαίτερα πώς θα προσεγγίσω την οικογένεια της θειάς μου, αναμφίβολα μια δύσκολη αποστολή για μένα λόγω της αρνητικής συναισθηματικής φόρτισης που κουβαλάω μέχρι σήμερα εξαιτίας της φθοροποιούσας σχέσης που είχα μαζί της και ήταν η βασική αιτία που με οδήγησε στην οικονομική πτώχευση και στην γρήγορη απόφαση να μεταναστεύσω, γιατί, πολύ απλά, διαπίστωσα πως αν παρέμενα υπό τους εξαρτησιακούς όρους τους οποίους μου υπέβαλλε θα έπρεπε κυριολεκτικά να υποταχτώ στην ηθική της και στην πλήρη αλλοίωση, παραποίηση, διαστρέβλωση, αλλοτρίωση της ουσίας μου. Είναι πολύ ενδιαφέρον που η αλληλουχία και το πλέγμα των εμπειριών μας οδηγεί στα θεωρητικά εργαλεία, τα πιο κατάλληλα στην ανάλυση, κατανόηση κι ερμηνεία του περιεχομένου, της μορφής και της δραστικότητάς τους. Αναμφίβολα, η αυτοτέλεια ως αυτοπροσδιορισμός, αυτενέργεια και αυτοεκπλήρωση, όχι ως εγώ αλλά ως υπαρξιακός εαυτός –δηλαδή ως ζωικό πλάσμα, άρα κοσμικό ον– είναι το καθοριστικότερο μέσα μου, η πεμπτουσία της ουσίας της προσωπικότητάς μου. Επομένως, τώρα, μέσω των σπουδών μου στην αγωγή και φροντίδα των ατόμων με υποστηρικτικές ανάγκες ανακάλυψα τα απαραίτητα νοητικά εργαλεία για τη δημιουργική γραφή μιας τόσο δύσκολης και περίπλοκης εμπειρίας όπως η δική μου με την οικογένεια της αδελφής του πατέρα μου. Για να εκτονώσω την αρνητικότητά μου απέναντι στα μέλη της υιοθετώ την αρχή του Martin Büber: Εγώ κι εσύ, κι εγώ κι αυτό. Έτσι πια, που βρίσκομαι σε μια κατάσταση πλήρους αποστασιοποιήσεως από το συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον, μπορώ από την κατάσταση του παρατηρητή, μελετητή, αναστοχαστή να στοχαστώ και να διερευνήσω –δηλαδή από την θέση του Εγώ μου με το αυτό– το τόσο καταθλιπτικό, ασφυκτικό βίωμα που διαμόρφωσα στην κατάσταση του εγώ μου με το εσύ, δηλαδή όταν συμβίωνα μαζί τους. Ταυτόχρονα, προσπαθώ να εφαρμόσω την ψυχοθεραπευτική μέθοδο του Καρλ Ρότζερς, της ενσυναίσθησης. Δηλαδή αντιμετωπίζω τους συγκεκριμένους συγγενείς μου ως ανθρώπους που πάσχουν από μία πολύ ξεκάθαρη και πασίγνωστη εξάρτηση, ίδιον γνώρισμα του συστήματος, τη λατρεία στο χρήμα και τον πλούτου. Καλά, θα μου πείτε πως αυτή είναι η κυρίαρχη νόρμα στον πλανήτη και θ' ανταπαντήσω πως εξού και οδεύουμε προς την καταστροφή. Ευτυχώς που πια μπορώ, από την επαγγελματική θέση μου, ν' αντιληφθώ με πλήρη σαφήνεια την σήψη του παγκόσμιου κοινωνικού πλουτοκρατικού συστήματος. Ο Αμερικανός ψυχολόγος μεθοδολογικά με καθοδηγεί για να αντιληφθώ τη θέση, σκέψη, δράση δίχως ηθικολογικούς όρους, αλλά με ουμανιστικά κριτήρια αυτών των ατόμων. Αποτελούν άλλωστε μέρος της τοπικής νεοπλουτίστικης αριστοκρατίας με φιλοδοξία να ενταχθούν στην διεθνή καπιταλιστική αριστοκρατία, γιατί πια ο αστισμός τους είναι άχρηστος στους ίδιους και μόνο με την επιτυχημένη διαχείριση κι εκμετάλλευση του συγκεντρωμένου κεφαλαίου με όρους κερδοσκοπικής απόδοσης, τόσο σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, αποκτάται και ο τίτλος του εκλεκτού στην ελίτ των αρίστων παγκοσμίως. Πιο λεπτομερειακά, θα τόνιζα πως αποτελούν παράδειγμα μιας νέας αντιαστικής τάξης των επενδυτών με κεντρικό άξονα τους χρηματιστηριακούς θεσμούς, που αρνείται συνειδητά τον ευρωπαϊκό αστικό φιλελευθερισμό, τον μεταπολεμικό αλλά και τον παλαιότερο, εκείνον της Αναγέννησης και της Γαλλικής Επανάστασης, δηλαδή την αστική κουλτούρα που στηρίχθηκε στην ανάδειξη πρωτίστως του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, και στρέφονται στις πιο συντηρητικές παραδόσεις του πατρίς, θρησκεία κι οικογένεια με τον δικό τους στενοκέφαλο συμφεροντολογικό ορισμό. Τείνουν δηλαδή σε μια νεοπαραδοσιακή δεξιά που προσκυνά τις εικόνες ενώ προσεύχεται στην επιτυχία του νέου τζογαδόρικου εγχειρήματος, φιλά το χέρι του ιερωμένου στέλνοντας και μια επιταγή δωρεά στον ενοριακό λογαριασμό για την ανέγερση ενός ακόμη γηροκομείου, ώστε ο παπάς στο κήρυγμα και στις δημόσιες και ιδιωτικές συζητήσεις να εκθειάζει και αναγνωρίζει τη φιλανθρωπική δράση της οικογένειας, με βασικό στόχο να ενισχύεται και ο δικός του πνευματικός ρόλος και η διοικητική διαχειριστική πολιτική του της τεράστιας εκκλησιαστικής περιουσίας. Δίνει χειραψίες με κάθε πολιτικό αρκεί να του εξυπηρετεί τα τοπικά μικροσυμφέροντά του, πεζοδρομήσεις, τραπεζοκαθίσματα, επέκταση σχεδίου πόλεως, αδειοδοτήσεις, κατάρτιση φακέλων για επενδυτικά πακέτα από ευρωπαϊκά προγράμματα, διαγραφές προστίμων, στραβά μάτια σε παραβιάσεις... ξέχασα πως οι χειραψίες συνοδεύονται συνήθως από οικονομικές ενισχύσεις σε προεκλογικούς αγώνες, συνεστιάσεις κτλ. κουτουλουπού, και-τα-λειπά, κατάλοιπα, παραπλήσια, άπλυτα, καταχωνιασμένα. Η φιλοπατρία εκδηλώνεται με σημαιοστολισμό καταστημάτων, ένδυση των γαλανόλευκων σε διεθνείς αγώνες, ανάρτηση φωτογραφιών του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη και του Γρηγορίου του Ε', χωρίς να σκαμπάζουν για τον φιλορωσισμό του πρώτου, τα καπάκια του δεύτερου –το στάδιό του πάντως το γνωρίζουν– και τον αντιεθνικισμό και αντιδιαφωτισμό του τρίτου –ξέρουν ότι μαρτύρησε. Πάντως αμφιβάλλω αν γνωρίζουν τον τρόπο: δια απαγχονισμού, δια πνιγμού, ανασκολοπισμού, ή γκιλοτίνας ακονισμένης και λαδωμένης; Ααα, ξέχασα, τιμούν τον Παπαφλέσσα, καλά να είναι ο Παπαμιχαήλ, ο τηλεοπτικός τους ήρωας, αν όμως τους ρωτήσεις πόσες γυναίκες είχε, αυτοί θα σου απαντήσουν πως ήταν ιερομόναχος. Παρθένος κι αγάμητος. Βέβαια, κι αν παθιάζονται με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, τον Βενιζέλο των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, το όχι του Μεταξά, πάντα μια συμφέρουσα αγοραπωλησία ή αποδοτική επένδυση προέχει, κι όσο για τον τουρκοφάγο Νικηταρά ή τον απελευθερωτή της Κρήτης Νικηφόρο Φωκά, να κάνουν και οι δυο τουμπεκί ψιλοκομμένο αν ο Κυριάκος πετύχει win win και μαθαίνοντας τούρκικα επαναλαμβάνουν κι αυτοί καζάν καζάν. Ο Ρότζερς λοιπόν με εδίδαξε να δέχομαι μετά καρδίας, ολόκληρον, δίχως την έκφραση –έστω και υποσυνείδητα– αξιολογήσεων τον κάθε άνθρωπο και να μην επιδίδομαι εις την μανία του κρίνω. Το αν έχω εγώ κατακριθεί να το παραβλέψω, αν μου ανέβαζαν το ενοίκιο 30% με εκβιασμό να το προσπεράσω, αν μου έβαλαν το μαχαίρι στο λαιμό ή αγοράζεις το μερίδιό μας αλλιώς σου το κλείνουμε γιατί το ακίνητο μας ανήκει, ή σου επιβάλλουμε συνέταιρο της αρεσκείας μας δίχως να μας ενδιαφέρει η γνώμη σου, να κάνω τόπο στην οργή και να σκεφτώ πως είμαστε ομοαίματοι. Δια το αγαθόν της ευρείας οικογενείας. Πάντως το κρίσιμο ήταν να τσεπώσουν τα φράγκα κι ας κόψει ο άλλος τον λαιμό του. Και κάτι τελευταίο, δεν θα ξεχάσω ποτέ που ενώ ήταν υποχρεωμένοι ν' αλλάξουν την καμινάδα της κουζίνας, η οποία πέρναγε μέσα από την πολυκατοικία τους, κατασκευασμένη από αμίαντο, ως ιδιοκτήτες του ακινήτου, ζήτησαν να συνεισφέρουν οι εταίροι της επιχείρησης του εστιατορίου, δηλαδή οι δύο οικογένειες κι ενώ εμείς δεν ήμασταν δεσμευμένοι με ανάλογο όρο στο συμφωνητικό, δέχθηκα για καθαρά όρους προστασίας της ανθρώπινης υγείας, όταν ήταν να επαναλειτουργήσω την ταράτσα, όμως, δίπλα στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας –με συμβούλευσε η θεία μου– μα είναι δίπλα στην εκκλησία, δεν πάει όμορφα, ενώ όσο ήταν αυτή στο μαγαζί ήταν πάντα ανοιχτή και τα είχαν με τους παπάδες τάτσι μίτσι κότσι, αφού έφυγε και τ' άρπαξε από μένα με τα συμφέροντά τους υπερκαλυμμένα –αν και παραφουσκωμένα– την μάρανε ο καθωσπρεπισμός της, μα όταν πια εγώ βρισκόμουνα στα μεγάλα ζόρια λόγω της κρίσης, οι μαντραχαλάδες της, για να εξασφαλίσουν τα ενοίκιά τους, τα δήλωσαν στην εφορία ως μη καταβληθέντα ώστε να ασκήσει ποινική δίωξη ο έφορος εναντίον μας για την μη καταβολή του σχετικού φόρου και μας έτρεχαν στα δικαστήρια. Και μιλάμε πως οι τύποι δεν ξέρουν από πού τα παίρνουν μέχρι σήμερα και ανάθεμά με αν ζορίστηκαν ποτέ στη δουλειά, απλά περιουσίες συγγενικές και κάποια από αυτές σαν να είναι βουτηγμένη στην κατάρα από την αδικία που σκόρπισε ένας εκ αγχιστείας συγγενής τους, ένας φιλοναζιστής, αξιωματικός της χωροφυλακής, αργότερα υποστηρικτής της Χούντας, ένα μούτρο κομμουνιστοφάγος, το φώναζε όλο περηφάνια, όπως και το ξύλο που έριχνε από την πρώτη μέρα στην σύζυγό του και κοντινή εξ αίματος συγγένισά τους.

Το πιο σημαντικό σε μένα είναι τι με κρατάει απέναντι στην έλξη του θανάτου γιατί είναι αλήθεια πως από παιδί αναρωτιόμουν πώς θα ένιωθαν οι άλλοι απέναντι σε έναν πρόωρο χαμό μου και φαντασιωνόμουν ότι θα είχα προλάβει, μ' έναν μαγικό τρόπο, να έχω πραγματοποιήσει κάτι πολύ μεγάλο, ένα κορυφαίο και ακαταμάχητο, μεγαλοπρεπές πράγμα έτσι ώστε να μείνω για πάντα στη συλλογική μνήμη. Αργότερα, μου πέρναγε η φευγαλέα σκέψη να προλάβω ν' αφήσω κάτι καθοριστικό και μοναδικό πριν την αναχώρησή μου για τον άλλο κόσμο και τα τελευταία χρόνια είχα εκείνες τις τάσεις της πτητικής εμμονής, σαν μια ώθηση της ενέργειάς μου να πετάξω εντελώς φυσικά από το παράθυρο όπως ένα πουλί, ένα φύλλο, ο άνεμος, ο ατμός και η υγρασία. Τελικά, κατέληξα πως μόνο το γράψιμο και η φροντίδα ως εργασίες μπορούν να με κρατάνε στη ζωή και να ξεπεράσω το φάσμα της ταχύτητας του φωτός ώστε να μην έχει για μένα καμία σημασία ο θάνατος. Ακόμα και νεκροζώντανος θα συνεχίζω πεισματικά μ' αυτές τις απασχολήσεις. Και μου έρχεται στο μυαλό πάντα η βιολογική οικογένειά μου, κυρίως η μάνα μου, που όλο μου χτύπαγε πως δεν θα μου έδιναν λεφτά τα βιβλία κι όλο απορούσε γιατί αγοράζω τόσα και τι κάνω αυτά που διαβάζω. Σήμερα, λοιπόν, μπορώ με βεβαιότητα να της πω πως χάρη στην σύνθεση μελέτης και αυθόρμητης και διαισθητικής δράσης έχω ξεκαθαρίσει πως ενώ για κείνη και το συγγενολόι μας ο θεός είναι το χρήμα, για μένα θεός σημαίνει τίποτα. Γιατί πάντα, σε καθετί υπάρχει κατιτίς, από μικροσωματίδια που ψάχνει ο Sern μέχρι πλανητικά συστήματα και γαλαξίες. Επιπλέον, όλοι οι θρησκευτικοί ορισμοί περί θεού έχουν καταρρεύσει μπρος σ' εκείνη του χρήματος κι επειδή έχουν τεμαχιστεί σε αντικείμενα της επιστήμης όλα τα υποτιθέμενα θέματα της υπερφυσικής, ενώ η ηθική παραμένει το προνομιακό πεδίο της μεταφυσικής φιλοσοφίας που μετεξελίσσεται σε βιοηθική χρησιμοποιώντας μόνο την κοινή λογική του απλού πολίτη, συμπεραίνω πως το απόλυτο τίποτα αποτελεί το άπιαστο, το ασύλληπτο και μόνο όταν τείνουμε σ' αυτό βρίσκουμε τη δύναμη, το νόημα και την ελευθερία υπό οποιουσδήποτε όρους. Μέχρι να ξεσπάσει κι επιτύχει η νέα οικοκομμουνιστική επανάσταση ας κρατήσουμε τον θεό-Νichts να μας οδηγεί στην μεγάλη και ολοσκότεινη νύχτα που ήδη έχει ξεκινήσει.

Η Τζένη Κουκίδου είχε μ' έμφαση αναφέρει ότι θέλει πολύ θάρρος να γράψει κάποιος για την ιδιωτική του ζωή και τα προσωπικά του βιώματα, με εντελώς ειλικρινή και αποκαλυπτικό τρόπο. Ο Σπύρος Αραβανής, σ' ένα άρθρο του, στηλίτευε τη χρήση της έννοιας πραγματικότητας και εκθείαζε εκείνη της φαντασίας, μα σε μια εποχή δίχως καμία συνισταμένη, πλην της καθολικής παρακμής και σαπίλας, δεν μπορεί παρά η πραγματικότητα, η προσωπική, να είναι το μόνο εφαλτήριο για το ξεδίπλωμα ενός στοχασμού προς αναζήτηση της αισθητικής ιδέας σ' ένα χάος σπασμένων, θρυμματισμένων αξιών, με την αποσυναρμολόγηση την πολύ προσεκτική των κλασικών εργαλείων και μεθόδων καλλιτεχνικής έκφρασης, ώστε με τρόπο προσωπικό, μοναδικά ιδιαίτερο, ο συγγραφέας να μπορεί να κατασκευάσει τα εργαλεία της γραφής του ακριβώς για να εκφράσει τα δικά του –ολοδικά του– βιώματα. Οπότε, δεν ισχύει ο διαχωρισμός πραγματικότητας, φαντασίας, υπερφυσικού, φυσικού, ερωτικού, ονειρικού και γήινου μ' επουράνιου. Όλα είναι ένα, μια πραγματικότητα για την έκφραση της αλήθειας από την πραγματικότητα των εμπειριών μιας προσωπικότητας που πασχίζει να δημιουργηθεί η ίδια μέσα στο χάος της κατάρρευσης και την βρόμικη υγρασία της μούχλας και του σαπίσματος. Η αφετηρία της δημιουργίας είναι η εσωτερικότητα του εαυτού όπου όλες οι διαστάσεις της ύπαρξης και του ανύπαρκτου γίνονται ενιαία αντικειμενικότητα ώστε να γίνει η βέβαιη και αυθεντική ύλη, έστω και σαν υλικό αντιύλης, πάντως πρωτότυπο και απόλυτο για τον αυτοπροσδιορισμό σ' ένα περιβάλλον άφρονου χάους, πλημμυρισμένο από τη δυσαρμονία ή την ασυνδετότητα απροσδιόριστων στοιχείων. Στην μικρή πόλη, που ενηλικιώθηκα, βίωσα ακριβώς αυτό μες στην χαλάρωση της καλοκαιρινής παραίσθησης των αισθήσεων και για να γλιτώσω από την ρουφήχτρα της δίνης της μηχανής πολτοποίησης, είτε με την λογική της κερδοσκοπίας είτε της κραιπάλης, πάλεψα να στηριχτώ στην αποκλειστικά δίκη μου εσωτερική πραγματικότητα του προσωπικού μου βιώματος στον καιρό των σβησμένων αστεριών της συλλογικότητας. Έτσι λοιπόν, ακόμα και μεθυσμένος βίωνα την ροή των κοσμικών δρώμενων εσωτερικεύοντάς τα με τα φίλτρα της υποκειμενικής μου ύπαρξης. Έστω και με πέντε φράγκα στην τσέπη με σκόρπιζα με τρόπο ώστε εξαντλημένος και ηττημένος, άφραγκος και υπερχρεωμένος στο σάπιο σύστημα να επιτυγχάνω τη γείωση με την αόρατη ατόφια ουσία μου, την τόσο υπερβατική αλλά απίστευτα και ρεαλιστικά υπαρκτή κι εγκόσμια. Στον μοναδικό πυρήνα της ύπαρξης ακόμα και η ανυπαρξία είναι όργανο και οργανικό μέρος της και η προσέγγιση του ασυντόνιστου ταραχώδους τοξικού χάους επιτυγχάνεται μέσω αυτού του πυρήνα με τρόπο δημιουργικό, απελευθερωτικό.. πορεία προς στην μόνη απτή αλήθεια. Την βιωματικά προσωπική.

Η ευρεία οικογένεια ήταν από τη μεριά του πατέρα μου η ουσία της ζωής του γιατί είχε μάθει από τους γονείς του, ακριβώς, πως η επιβίωση ενός ατόμου περνά μόνο μέσω της ομαδικότητας κι αλληλεγγύης των συγγενικών δικτύων. Για την μάνα μου, ωστόσο, γενικά, οι συγγενείς είχαν δευτερεύουσα σημασία και διαφοροποιούνταν μόνο οι πιο στενοί με τους οποίους είχε μια συναισθηματική και πρακτική καθημερινή αλληλεξάρτηση και διαδραμάτιζαν κάποιο σημαίνοντα ρόλο στην ρουτίνα της συνθέτοντας ένα δίκτυο σχέσεων παγιωμένο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κοινωνικά καθοριστικό. Ο πατέρας μου ήταν παιδί του χωριού και μάλιστα του ορεινού, απομονωμένου από την πιο κοντινή πόλη της Σητείας, τόνιζε συχνά με περηφάνια πως αυτός άνοιξε τον πρώτο χωμάτινο δρόμο και γενικότερα ήταν εκείνος που κατασκεύασε πολλούς δρόμους το εξήντα, τόσο στα σητειακά όρη όσο και στην Κρήτη γενικότερα, που συγκρότησαν τα πρώτα οδικά δίκτυα μεταξύ τοπικού αστικού κέντρου και βουνίσιων οικισμών. Πριν υπήρχαν μονοπάτια και το μόνο πρόσφορο μεταφορικό μέσον τα γαϊδούρια ή τα άλογα. Σε μια παραμεθόριο του ελληνικού κράτους, έστω κι αν ήταν η Κρήτη, καμία σχέση με τη χλιδή και τον πλούτο στα τέλη του εικοστού αιώνα, η Μεγαλόνησος ως το νότιο σύνορο της χώρας, πάμφτωχη και παραμελημένη και πολύ μακριά από την Αθήνα, οι μετακινήσεις πραγματοποιούνταν με υποζύγια, φορτηγά και καράβια σκυλοπνίχτες, κι ήταν δύσκολες, χρονοβόρες και πανάκριβες. Άλλωστε το χρήμα ήταν περιορισμένο και κατά κύριο λόγο στο χωριό γίνονταν οι ανταλλαγές σε είδος και ταυτόχρονα η επιβίωση των κατοίκων του στηριζόταν στο συλλογικό πνεύμα της ομαδικής εργασίας και αλληλοϋποστήριξης. Αντίθετα, η μάνα μου, από έναν ξεπεσμένο κλάδο μιας μεγαλοαστικής οικογένειας των Επτανήσων, είχε νοοτροπία εξατομικευμένης δράσης έστω κι αν ήταν η οικογένειά της φιλοβασιλική, με το πατρίς, θρησκεία και οικογένεια κεντρικό σύνθημα των πεποιθήσεών τους. Από την άλλη, ο φιλελευθερισμός της πατρικής φαμίλιας είχε να κάνει με τον Βενιζέλο όχι ως πολιτική προσωπικότητα, γενικά, αλλά ως κρητικός πολιτικός που μεγαλούργησε χάρη στην υποστήριξη των Κρητών, είτε στο πολεμικό πεδίο, με την συμμετοχή τους στο στράτευμα, είτε στην πολιτική, εξαιτίας των δικτύων υποστήριξής τους, δηλαδή με τις βαθιές ρίζες στο τοπικιστικό πνεύμα του νησιού. Το κοινό τους σημείο των καταγωγών των γονιών μου πάντως ήταν οι κατακτητές των τόπων τους, δηλαδή το ιταλικό πνεύμα, που από την μια εκφραζόταν με τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου και από την άλλη με τον Σολωμό και τον Κάλβο. Ενώ οι δύο περιοχές καταγωγής τους είχαν ενωθεί από τη φήμη της οικογένειας του Σολωμού αφού ο πατέρας του, πριν μετοικήσει στην Ζάκυνθο, είχε τον αρχοντικό του πύργο στην περιοχή Βόιλα, στον οικισμό Χαντρά, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το χωριό του δικού μου πατέρα και συχνά κάναμε στάση εκεί, στη δημόσια βρύση, για να πιούμε δροσερό νερό. Μην περιμένετε να ολοκληρώνω σκέψεις στον γραπτό λόγο με τη μία. Θέλω να πηδάω από το ένα στο άλλο για να παρουσιάζω την ολότητα μέσα από τον αποσπασματική περιγραφή. Βασικά, δεν γράφει η λογική μου τα κείμενα αλλά η περιήγηση της εσωτερικότητάς μου στον χώρο των αναμνήσεων. Η ανάμνηση είναι το κύριο υλικό της ενεργειακής πραγματικότητας του καλλιτέχνη. Είναι ένας πόλεμος ανάμεσα στο σώμα και στο ήδη ενσταλαγμένο βίωμα στα ενδόμυχά του. Η πλημμυρίδα των βιωμάτων, έντονων, υπόγειων, υποδόριων, καρμικών, εξαιρετικών και καθοριστικών, μπορεί να καταλήξει στον θάνατο αν δεν αφουγκραστεί ο εαυτός το σώμα του, αν το πρόσωπο δεν αντιδράσει διαλέγοντας τη διαβίωση αντί την επιβίωση. Επειδή ζούμε μόνο για να αυτοτελειοποιηθούμε, αντί να μαραζώνουμε τσιμπολογώντας την τοξική τροφή που μας κρατάει στη ζωή. Τ' αλατισμένα φαγητά και τα γλυκίσματα, όσο νόστιμα κι αν είναι, γίνονται δηλητηριώδη από ένα επίπεδο κατανάλωσης και πάνω και προκαλούν την αρτηριοσκλήρωση, ενδεχόμενο έμφραγμα και εγκεφαλικό. Είναι αναγκαίο να τρεφόμαστε βασικά με αέρα, καθαρό απόλυτο αέρα, αόρατο και ασύλληπτο, που μόνο το σώμα εφόσον καταναλώνει με τρόπο αυτοαναφορικό και αυτοπροσδιοριστικό, στο περίγραμμα της αυτοσυγκέντρωσης, επιβεβαιώνει την ύπαρξή του. Γιατί οι αισθήσεις λειτουργούν μια χαρά και με τη φαντασία αφού είναι το βασικό εργαλείο για ολόκληρη τη σύλληψη των εμπειριών και την επεξεργασία τους. Έχουμε τους οφθαλμούς ανοιχτούς που βλέπουν το περιβάλλον, τα κλειστά μάτια που βλέπουν στα όνειρα, τα μάτια που ερμητικά κλειστά οραματίζονται και πάνω από αυτά τα μάτια της φαντασίας και της διαίσθησης που μας φτιάχνουν την οδό και μας δείχνουν την πορεία. Και όλα αυτά είναι πραγματικότητα έστω κι αν είναι σχετική με τον θεό, την πίστη, την κάθε ιδέα, τα λεφτά, τα ντουβάρια, το ψέμα και την παραφροσύνη.

Copyright © Γιάννης Σμίχελης All rights reserved

Πρώτη δημοσίευση

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε πίνακα του Θανάση Μυλωνά.

Το πεζογράφημα αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου του Γιάννη Σμίχελη Άγιος Νεόπλουτος: Διάλογος με τον Πεσσόα - Απέναντι στο βιβλίο της ανησυχίας, που δημοσιεύτηκε σε 42 μέρη στο koukidaki.gr από τις 25 Απριλίου 2025 και κάθε Παρασκευή. Ξεκινήστε την ανάγνωση από εδώ ή συνεχίστε στο επόμενο.