Η ποιητική συλλογή Ανατέλλουσα ψυχή (εκδόσεις Βακχικόν) του Κυριάκου Ηρακλέους παρουσιάζει έναν δημιουργό που προσεγγίζει την ποίηση ως άσκηση ήθους και αυτογνωσίας. Από την αφιέρωση κιόλας –στους ανθρώπους που, όπως και ο ίδιος, παλεύουν να νοηματοδοτήσουν την τόσο σύντομη ανθρώπινη ζωή– γίνεται φανερό πως ο ποιητής καλεί τον αναγνώστη όχι να παρακολουθήσει ένα λυρικό θέαμα, αλλά να συμπορευθεί σε μια πορεία εσωτερικής αναζήτησης.
Η συλλογή κινείται ανάμεσα σε δύο άξονες, την ενδοσκόπηση και τη θεματική διερεύνηση και ανάλυση του κόσμου. Από τη μία, τα ποιήματα λειτουργούν ως στιγμιότυπα πνευματικής εγρήγορσης, όπου η τιμιότητα, η προσευχή και η αυθεντικότητα παρουσιάζονται ως καθημερινές πράξεις αντιστάσεως απέναντι στη σύγχυση της εποχής. Από την άλλη, ο ποιητής ανοίγει τη ματιά του σε ιστορικές και ηθικές πληγές. Τη Βαβέλ ως σύμβολο ανθρώπινης ύβρης και διάσπασης, τους πρωτόπλαστους ως αλληγορική αφετηρία της ανθρώπινης περιπέτειας, την κοινωνική αδικία που διαπερνά τις ζωές των «αόρατων» ανθρώπων και, φυσικά, την Κύπρο, που στη γλώσσα του ποιητή δεν εμφανίζεται απλώς ως γεωγραφική πατρίδα, αλλά ως τόπος μνήμης, απώλειας και επιμονής.
Σε συζητήσεις του για το έργο του, ο ποιητής αναφέρει πως η ποίηση «είναι ο εναγκαλισμός των κοσμικών αξιών και υποδηλώνει αιώνια πρόοδο στην πνευματική ανάταση και επέκταση». Αυτή η διάθεση διαποτίζει τα ποιήματα της συλλογής. Οι στίχοι, αν και λιτοί, αναδύουν έναν ήρεμο στοχασμό, όχι με τη θέληση της διδαχής, αλλά της αποκάλυψης. Η αναζήτηση του θείου δεν παρουσιάζεται ως δογματική επιταγή, αλλά ως προσπάθεια αναστήλωσης του έσω κόσμου, ένα άνοιγμα «στο φως που επιμένει, ακόμη και στις πιο σιωπηλές ώρες», όπως συνηθίζει να παρατηρεί ο ποιητής.
Οι κοινωνικές και ιστορικές αναφορές εντάσσονται οργανικά σε αυτή την ηθική προβληματική. Το ποίημα για τη Βαβέλ, για παράδειγμα, δεν είναι μια απλή αναφορά στην αρχαία διήγηση, αλλά σχόλιο πάνω στη σύγχρονη αδυναμία μας να μιλήσουμε την ίδια γλώσσα της αλήθειας. Οι πρωτόπλαστοι δεν εμφανίζονται ως θρησκευτικά πρόσωπα, αλλά ως άνθρωποι που φοβούνται, πλανώνται, ξαναρχίζουν – όπως όλοι μας. Τα ποιήματα για την κοινωνική αδικία αποτελούν, εντέλει, βαθιά ψυχογραφήματα, μικρές σκηνές της καθημερινότητας όπου η σιωπή, η σκληρότητα ή η ευγένεια ενός βλέμματος μπορούν να κρίνουν ολόκληρη τη μοίρα ενός ανθρώπου.
Ιδιαίτερη θέση κατέχουν και τα ποιήματα που αναφέρονται στην Κύπρο, άλλοτε ευθέως και άλλοτε υπαινικτικά. Εκεί ο ποιητής καταθέτει μια μνήμη συλλογική, αλλά μέσα από μια απολύτως προσωπική ευαισθησία. Δεν αναπλάθει μόνο έναν τόπο, αλλά τη δοκιμασία του να ζεις σε μια πατρίδα που κουβαλά πληγές, χωρίς όμως ποτέ να χάνει την πνευματική της δύναμη.
Η γλώσσα του Ηρακλέους παραμένει καθαρή, συχνά σχεδόν προσευχητική, αλλά χωρίς την αυστηρότητα της υμνολογίας. Κυριαρχεί μια ήρεμη, σχεδόν διαφανής χρήση της λέξης, που επιτρέπει στον αναγνώστη να μπει σε έναν χώρο όπου δεν θριαμβεύει το «εγώ» αλλά η επίμονη προσπάθεια να το υπερβεί. Στις πιο ώριμες στιγμές του, ο ποιητής καταφέρνει να αποτυπώσει την αίσθηση ότι η ζωή μας είναι μικρή όχι για να μας αγχώσει, αλλά για να μας προτρέψει. Είναι μικρή ώστε να την γεμίσουμε με ό,τι αυθεντικό, τίμιο και αγαπητικό μπορούμε.
Η Ανατέλλουσα ψυχή είναι, συνολικά, μια συλλογή που συνδυάζει τον λυρισμό με την ηθική ευθύνη. Ο Κυριάκος Ηρακλέους γράφει με καθαρότητα, συγκράτηση και πνευματική εντιμότητα και προσφέρει στον αναγνώστη όχι μόνο ποίηση, αλλά ένα ημερολόγιο εσωτερικής αναβάπτισης. Παρά τη θεματολογική της ποικιλία, η συλλογή διατηρεί ενιαία φωνή. Αυτήν ενός ανθρώπου που επιθυμεί να δει τη ζωή όπως πραγματικά είναι. Σύντομη, ναι, αλλά ικανή φωτίσει τον εσώτερο εαυτό μας και τους γύρω μας.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
