Η κάθε χώρα έχει έναν τουλάχιστον συγγραφέα που είναι απόλυτα ταυτισμένη με αυτόν. Η Αγγλία τον Σαίξπηρ, η Γαλλία τον Μολιέρο, η Αμερική τον Τενεσί Ουίλιαμς, η Ισπανία τον Λόπε ντε Βέγκα, η Πολωνία τον Σλάβομιρ Μρόζεκ, η Ρωσία τον Τσέχωφ και η Ελλάδα τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη. Πέρα από τις υποκριτικές δυνατότητες των ηθοποιών, υπάρχει και η οικειότητα της ίδιας χώρας, της ίδιας γλώσσας, της ίδιας νοοτροπίας. Είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε τον ποιητή του οποίου είμαστε απόγονοι της χώρας του και της ίδιας λογικής. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει κανέναν ηθοποιό να ερμηνεύει ρόλους από το παγκόσμιο δραματολόγιο, ανεξαρτήτως εθνικότητας κ.ο.κ.
Όταν ο Μινωτής πήγε να ερμηνεύει τον Άμλετ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ μέσα στην Αγγλία, προκάλεσε αίσθηση που ένας Έλληνας ηθοποιός θα αναμετριόταν με αυτόν τον εμβληματικό ρόλο στη γενέτειρα του Σαίξπηρ. Βέβαια, η απόδοση από τον Μινωτή είχε τεράστια επιτυχία και ας μην ξεχνάμε ότι κατ' ουσίαν, από αυτόν τον ρόλο καθιερώθηκε ως ο πρώτος ρολίστας της ελληνικής σκηνής. Μετά τον Βεάκη βέβαια. Το περιστατικό όμως αυτό ήταν η εξαίρεση που έρχεται προς επιβεβαίωση του κανόνα.
Επίσης, ο Αιμίλιος Βεάκης, όταν ερμήνευσε τον Βασιλιά Λιρ, όλοι μιλήσαν για την μεγαλύτερη κατάθεση του κορυφαίου ηθοποιού που έκανε ακόμα και τον Λόρενς Ολίβιε να παραδεχτεί τον Έλληνα ομότεχνό του και να ζητήσει να του φτιάξουν την ίδια μάσκα μ' εκείνη του Βεάκη.
Ο κορυφαίος σαιξπηρικός ηθοποιός Σερ Λόρενς Ολίβιε, που ανέβασε πολλές τραγωδίες του Σαίξπηρ, δεν πλησίασε πολύ τις αρχαίες τραγωδίες στην πολύχρονη δράση του στο θέατρο. Είχε ερμηνεύσει τον Οιδίποδα Τύραννο σε σχετικά νέα ηλικία. Δεν έδειξε όμως να ενδιαφέρεται για αυτούς τους ρόλους. Αν υποθέσουμε ότι τους έβρισκε πιο δύσκολους από αυτούς που υποδύθηκε, ίσως τότε ο ίδιος να μας δίνει την απάντηση: «Το να είσαι ηθοποιός δεν είναι μία δουλειά που την χαίρεσαι, εκτός κι αν παίζεις ελαφρά κωμωδία μπροστά σε κατενθουσιασμένο κοινό. Σίγουρα είναι ενδιαφέρουσα δουλειά και σε απορροφάει σχεδόν μανιακά με τα προβλήματα και τις δυσκολίες της, αλλά όχι ευχάριστη. Τους χαρακτήρες που υποφέρουν με ένταση, αυτούς που αποκαλούμε ρόλους-τιμωρούς. Ο Λιρ, ο Οθέλλο, ο Μακμπέθ, ο Τίτο, ο Οιδίποδας δεν είναι ευχάριστοι.». Ρόλους-τιμωρούς τους αποκαλεί και μέσα σε αυτούς βάζει και τον Οιδίποδα.
Αλλά μπορούσε πιο εύκολα να είναι της γενέτειράς του οι ρόλοι-τιμωροί παρά από την αρχαία τραγωδία. Κατανοητό. Άλλωστε ό,τι είναι για εμάς οι αρχαίοι τραγικοί, είναι για τους Άγγλους ο Σαίξπηρ.
Ο Λόρενς Ολίβιε για την ερμηνεία του στον Οιδίποδα Τύραννο : «Χάρηκα μια μακρά και διαφωτιστική συνομιλία με τον καθηγητή Μπάουρα που με βοήθησε να βρω εκείνα τα συναισθήματα που ο Οιδίποδας μεταφέρει στην σκηνή. Βρήκαμε λοιπόν την απάντηση για τον Οιδίποδα και για όλους τους Έλληνες τραγωδούς. "Αυτό είναι", μου είπε, "όλα είναι καθορισμένα από την μοίρα". Η πιο σημαντική λεπτομέρεια σε αυτή την παράσταση ήταν η κραυγή που βγάζει ο Οιδίποδας, όταν όλη η αλήθεια του χρησμού του αποκαλύπτεται από τον γέρο βοσκό. Στις περισσότερες αποδόσεις ακούγεται ένα "όι όι". Αφού δοκίμασα όλους τους φωνητικούς φθόγγους κατέληξα πως το "ερ" είχε μια πιο μεγάλη αίσθηση αγωνίας κι η πρωτοτυπία του έκανε το ακροατήριο να συμμετέχει πιο ενεργά σ' αυτό το αίσθημα.».
Σημαντικό σε όλα αυτά είναι η γλώσσα, η μετάφραση που πρέπει να είναι ευκολονόητη και να κρατάει τη θεατρικότητά της. Επίσης, θα έπρεπε να αναφερθεί ότι η ελληνική μυθολογία, παρόλο που έχει συγκεντρώσει τον θαυμασμό από σχεδόν όλες τις χώρες του κόσμου, μπορεί, εντούτοις, ένας Άγγλος θεατής να μην βρίσκει μέσα στους στίχους των αρχαίων τραγωδιών αυτό που βρίσκει στον Σαίξπηρ.
Οι ξένοι σκηνοθέτες που καταπιάστηκαν με την αρχαία τραγωδία είναι σίγουρα πιο πολλοί, ασχέτως αν τα κατάφεραν καλύτερα ή όχι από άλλους. Είναι πολύ πιο εύκολο με την σωστή έρευνα για την τραγωδία, για τον ρόλο, για την εποχή που γράφτηκε να την σκηνοθετήσει κάποιος ξένος σκηνοθέτης πάρα να υποδυθεί κάποιος ξένος ηθοποιός έναν τραγικό ήρωα.
Μεγάλοι ξένοι ηθοποιοί με πολύχρονη και αδιάληπτη παρουσία στην σκηνή, ελάχιστες φορές –ή και καθόλου– καταπιάστηκαν με αυτά τα κείμενα.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Λόρενς Ολίβιε Εξομολογήσεις ενός ηθοποιού, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Limpro, από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα και το περιοδικό Θέατρο του Κώστα Νίτσου.
