Για να βγει ο χειμώνας

Η συλλογή Για να βγει ο χειμώνας του Θανάση Σκέντου (εκδόσεις Γραφή) είναι ένα έργο που συνδυάζει με μαεστρία τον σουρεαλισμό με τη βαθιά ανθρωποκεντρική παρατήρηση. Οι ιστορίες του δεν περιορίζονται σε μια απλή αφήγηση, αλλά αναδιπλώνουν συνεχώς τη σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και με τους άλλους, με έναν τρόπο που είναι ταυτόχρονα αστείος, ειρωνικός και φιλοσοφικός. Η γραφή του συγγραφέα δεν είναι επιφανειακή. Πίσω από κάθε σουρεαλιστική εικόνα υπάρχει μια λεπτομερής χαρτογράφηση των ψυχικών διαδρομών των ηρώων του.

Ιωάννης Γρυπάρης

Συνεχίζοντας τα άρθρα μου για τους αφανείς ήρωες μιας παράστασης (όπως είχε γίνει και με τον κορυφαίο ενδυματολόγο Αντώνη Φωκά), δεν θα μπορούσα να μην σταθώ σε άλλη μια προσωπικότητα του ελληνικού θεάτρου, που το υπηρέτησε με αυστηρότητα, δικαιοσύνη και αγάπη από τη θέση του μεταγραφέα αρχαίων τραγωδιών αλλά και ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Ασφαλώς η προσφορά του Γρυπάρη στα γράμματα και τον πολιτισμό επεκτείνεται και σε άλλους τομείς, αυτό που έμεινε, όμως, πιο πολύ από την πορεία του είναι οι μεταγραφές του, τόσο κοντά στο πρωτότυπο κείμενο αλλά με τεράστιο βαθμό δυσκολίας που απαιτούσε άψογη χρήση της ελληνικής γλώσσας· αν και από τότε πολλοί άνθρωποι του θεάτρου είχαν εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους...

Ο Ιωάννης Γρυπάρης γεννήθηκε το 1870 στην Σίφνο αλλά γρήγορα εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε στην Μεγάλη του Γένους Σχολή, που ήταν στην Κωνσταντινούπολη, και εν συνεχεία στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Διετέλεσε στην μέση εκπαίδευση αλλά και στο Υπουργείο πολιτισμού. Μετάγραψε την Ορέστεια του Αισχύλου (που αποτελείται από τον Αγαμέμνονα, τις Χοηφόρες και τις Ευμενίδες), τον Προμηθέα Δεσμώτη, τον Οιδίποδα επί Κολωνό, τις Ικέτιδες, τους Επτά επί Θήβας, όλο τον Αισχύλο, από τον Σοφοκλή τον Οιδίποδα Τύραννο, την Αντιγόνη, τον Αίαντα, την Ηλέκτρα, τον Φιλοκτήτη, τις Τραχίνιαι, τον Οιδίποδα επί Κολωνό και όλο τον Σοφοκλή. Από τις ευριπίδειες τραγωδίες μετάφρασε μόνο τις Βάκχες. Οι μεταγραφές του, την εποχή εκείνη, χρησιμοποιήθηκαν πολύ από το Εθνικό Θέατρο ενώ πολύ νωρίτερα είχε στενή συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Φέξη. Έγραψε, επίσης, και μία ποιητική συλλογή με τον τίτλο Σκαραβαίοι και τερρακότες.

Ο Γρυπάρης προτίμησε στις μεταγραφές του να μην βάλει κανένα νεωτεριστικό στοιχείο προσπαθώντας να κάνει μια πίστη μεταγραφή στο πνεύμα και στο ύφος του τραγικού ποιητή. Αυτό επαινέθηκε από πολλούς ανθρώπους του πνεύματος και είχαν την ίδια άποψη για το πώς πρέπει να γίνεται μια μεταγραφή/μετάφραση. Ο Φώτος Πολίτης ήταν από τους πρώτους που επαίνεσαν τις μεταγραφές αυτές και έτσι στο εναρκτήριο έργο του Εθνικού Θεάτρου (19 Μαρτίου 1932) χρησιμοποίησε τη μεταγραφή του Γρυπάρη για τον Αγαμέμνονα. Η παράσταση παίχτηκε, ως γνωστόν, στο Εθνικό Θέατρο της Αγίου Κωνσταντίνου. Η παράσταση επαινέθηκε από κοινό και κριτικούς χωρίς όμως να λείψουν και οι παραφωνίες με πρώτη και καλύτερη της Μαρίκας Κοτοπούλη. Η σχέση του Γρυπάρη όμως με το Εθνικό Θέατρο θα συνεχιστεί επί μακρόν με τις μεταγραφές του να καλύπτουν σχεδόν όλο τον 20ό αιώνα.

Υπηρέτησε και από τη θέση του διευθυντή το Εθνικό Θέατρο προσφέροντας πολλά για την ανάδειξή του ως ένα θέατρο με υψηλές προδιαγραφές. Άνθρωποι της εποχής, που γνώρισαν ή συνεργάστηκαν με τον Γρυπάρη, κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο σοβαρό, αυστηρό και δίκαιο που υπηρετούσε βάσει αξιοκρατίας το Εθνικό Θέατρο και φροντίζοντας ουσιαστικά για αυτό.

Κριτική του Μιχ. Ροδά για την μεταγραφή του Αγαμέμνονα: «Η μετάφραση του κ. Γρυπάρη υποδειγματική, έργο ρωμαλέας πνευματικής και ποιητικής δημιουργίας.».

Ποιήματα: Εστιάδες, Το ωραίο νησί, Τρελή χαρά, Γιατί η χαρά, Ο κισσός, Ο λύχνος της ψυχής, Ύπνου δάκρυα, Δυο λαμπάδες, Μάθε τον πόνο, Κάποιο τάμα.

Ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος αναφέρει σχετικά με τον Γρυπάρη: «Η ποίηση του Γρυπάρη πέρασε στην αιωνιότητα, προβάλλοντας το αθάνατο ελληνικό πνεύμα, το άσβεστο ελληνικό φως που αναβλύζει από το καταγάλανο Αιγαίο και κυρίως την πλούσια, ποικίλη, ενιαία, ελληνική γλώσσα.».

Τιμήθηκε με το Αριστείο των γραμμάτων και των τεχνών.

Παρόλη την μεγάλη προσφορά του στην τέχνη του θεάτρου και στα γράμματα, υπήρξε και αυτός –όπως και πολλοί άλλοι– θύμα βασικών ελλείψεων κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Ο Ιωάννης Γρυπάρης έφυγε από τη ζωή το 1942.

Μάνος Καραβασίλης

Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το ετήσιο περιοδικό Θέατρο του Θεόδωρου Κρίτα καθώς επίσης και από το περιοδικό Θέατρο του Κώστα Νίτσου.

Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε διάφορες φωτογραφίες του Ιωάννη Γρυπάρη με την κεντρική από το ηλεκτρονικό αρχείο του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Αλιγάτορες

Αλιγάτορες του Andrew Keatley, στο θέατρο Auditorium, σε σκηνοθεσία Γιάννη Λασπιά, με τους Γεράσιμο Γεννατά, Φαίη Ξυλά, Αναστασία Τσιλιμπίου, Αθηνά Χατζηαθανασίου, Παναγιώτα Χαϊδεμένου.

Ένα ψυχολογικό δράμα, πάρα πολύ καλοδουλεμένο, με υπέροχη σκηνοθεσία που δεν του έλειπε τίποτα.

Αστραφτερά Χριστούγεννα: βιβλίο με αυτοκόλλητα

Μικροί φίλοι,

Ελπίζω, όπως και εγώ, να λατρεύετε τα Χριστούγεννα και να αναζητάτε όμορφα βιβλία για να σας κρατήσουν συντροφιά την περίοδο των γιορτών. Αναζητώ και ανακαλύπτω βιβλία για όλα τα γούστα, βιβλία για όλες τις ηλικίες.

Η Νέλλη Σπαθάρη Το Νησί και ο τελευταίος τουρίστας

Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο;

Νέλλη Σπαθάρη: Η νουβέλα μου «Το Νησί και ο τελευταίος τουρίστας» αποτελεί μια μη συμβατική ματιά στο θέμα του υπερτουρισμού. Από τη μεριά του πατέρα μου έχω καταγωγή Κωνσταντινουπολίτικη, έχω μεγαλώσει στο Παρίσι και με χαρακτηρίζει ένα πνεύμα κοσμοπολιτισμού, όχι με την τυπική σημασία αλλά με τη σημασία που έδωσε η αρχαιοελληνική φιλοσοφία στην έννοια «πολίτης του κόσμου». Μου αρέσει να ταξιδεύω, να ανακαλύπτω ξένους τόπους και πολιτισμούς. Ουσιαστικά, να είμαι εγώ η ίδια τουρίστρια σε ξένους τόπους. Από τη μεριά της μητέρας μου έχω ρίζες από την Ύδρα, η οποία τα καλοκαίρια προσελκύει πολλούς τουρίστες με αποτέλεσμα να έχει ανοίξει μια σύγκρουση για το εάν αυτό είναι θετικό ή αρνητικό για το νησί. Μόνο που εγώ θυμάμαι την Ύδρα προτού γίνει γνωστή διεθνώς από κινηματογραφικές ταινίες, όπως «Το παιδί και το δελφίνι» με τη Σοφία Λόρεν και το υπέροχο τραγούδι του Τόνυ Μαρούδα «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη» και αρχίσει η ανάπτυξη του τουρισμού. Να είναι πολύ φτωχική. Ένα νησί με μεγάλη ναυτική παράδοση, το οποίο προπολεμικά ανέπτυξε τη σπογγαλιεία, αλλά όταν έκλεισαν οι δρόμοι προς το Μισίρι (Αίγυπτο) και τη Μπαρμπαριά, οι άνθρωποι υπέφεραν. Αποτελεί και το θέμα μου στη βραβευμένη από την UNESCO νουβέλα μου «Στάκα καρδιά μου: Η Ύδρα του άλλοτε», με τον τίτλο να παραπέμπει σε ένα περιστατικό ακραίας φτώχειας στο οποίο υπήρξα μάρτυρας σε ηλικία πέντε ετών. Συνεπώς, αξιοποιώντας τη λογοτεχνική ελευθερία προσεγγίζω το ζήτημα του υπερτουρισμού με μια τελείως ανατρεπτική ματιά, αξιοποιώντας έναν παλιό θρύλο του νησιού. Γιατί τα στερεότυπα δεν ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία μου. Είμαι ανατρεπτικός χαρακτήρας.

Πώς βιώνετε την εμπειρία της ανάγνωσης των έργων σας μετά από ένα χρονικό διάστημα, όταν αυτά έχουν τυπωθεί σε ένα βιβλίο και έχει περάσει καιρός από τη δημιουργία τους; Εξακολουθείτε να συμφωνείτε και να έχετε τον ίδιο ενθουσιασμό;

Η φαλακρή τραγουδίστρια

Η παράσταση της Φαλακρής τραγουδίστριας ξεκινά πριν ακουστεί η πρώτη λέξη. Με την είσοδο του κοινού στην αίθουσα, οι ηθοποιοί και οι μουσικοί βρίσκονται ήδη στη σκηνή: ακίνητοι, στημένοι σαν εκθέματα. Ένα τραπέζι με τέσσερα άτομα στο κέντρο, οι μουσικοί αριστερά και στο βάθος και στο αριστερό μέρος της πλατείας μια βάρκα –που θυμίζει κανό– ακουμπισμένη πάνω στα καθίσματα. Η παρατεταμένη σιωπή και η ακινησία δημιουργούν μια αίσθηση αμηχανίας που μεταφέρεται στον θεατή.

Η βάρκα δεν είναι απλώς σκηνικό· είναι έκθεμα, ένα παράδοξο στοιχείο που παρακολουθεί τη δράση σαν να περιμένει να συμβεί κάτι. Θυμάμαι έντονα τη στιγμή που η κυρία Σμίθ, η Ειρήνη Κυριακού, κάθεται πάνω στην καρέκλα και ο ήχος που ακολούθησε –σαν να έχει «σπάσει» κάτι ή να έχει γίνει ένας θόρυβος απρόσμενος– δημιούργησε αμέσως γέλιο. Δεν ήταν απλώς μια κίνηση· ήταν μια μικρή έκρηξη μέσα στη σιωπή της σκηνής, ένα στιγμιαίο ξεγύμνωμα της τάξης που είχε στηθεί, που ξάφνιασε και ταυτόχρονα διασκέδασε τον θεατή.

Caveman

Caveman, στο θέατρο Αθηνών, του Rob Becker με τον Σωτήρη Καλυβάτση, σε σκηνοθεσία Γιώργου Γαλίτη.

Αν θέλετε να γελάσετε αβίαστα, να περάσετε ευχάριστα κι αν σταθείτε τυχεροί (οι άντρες κυρίως) να πιείτε και μια μπίρα –χωρίς αλκοόλ όμως– σπεύστε να δείτε αυτόν τον απολαυστικό μονόλογο.

Μετά τον άνθρωπο τον σπηλαίων με την προβιά και το ρόπαλο, έρχεται ο σύγχρονος άντρας με το κινητό στο χέρι, τις πιστωτικές του κάρτες, Wi-Fi,Τικ Τοκ, Facebook, Instagram κι ό,τι άλλο κυκλοφορεί στην πιάτσα εν έτει 2025.

Γεώργιος Δροσίνης

Ο Γεώργιος Δροσίνης υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους σπουδαιότερους και πνευματικούς ανθρώπους που πέρασαν στην ιστορία. Ήταν από τους πρώτους που κέντρισε το ενδιαφέρον στην ηθογραφία, στην πεζογραφία, στην ποίηση της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.

Παιδί του κόσμου

Γιώργου Αλεξανδρή

[Αθήνα 6-12-08.

Σκοτώνουν ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι.

Το δικό μας αγόρι, το παιδί του κόσμου.

Επειδή επέμενε να ζει στον κόσμο των παιδιών

και η εξουσία δεν συγχωρούσε παρατάσεις στη χώρα των ονείρων.

Ήταν επικίνδυνο.]

Πτήση Κόσοβο

Μία διασκεδαστική κωμωδία με μεγάλη δόση σάτιρας είναι η πολιτική κωμωδία του Γιετόν Νεζίραϊ που φιλοξενείται από το θέατρο Νους για λίγες μόνο παραστάσεις.

Ξέρετε τι είναι να προβάρετε το Περιμένοντας τον Γκοντό στο Εθνικό θέατρο του Κοσόβου και όλα να αλλάζουν σε μια στιγμή;

Η εντολή από το πρωθυπουργικό γραφείο μέσω του γραμματέα αθλητισμού, που την ανακοινώνει, είναι άμεσα να φτιαχτεί μια παράσταση από τον σκηνοθέτη για την ιστορία του Κοσόβου, που θα παρουσιαστεί την ημέρα της ανεξαρτησίας του μικρού κρατιδίου της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όποτε αποφασιστεί από την κυβέρνηση, που προς το παρόν μένει εφτασφράγιστο μυστικό.